با پایان یافتن سال خمسی، باید خمس تمام وسایلی که از آنها استفاده نشده و مواد غذایی باقی مانده پرداخت شود، حال اگر فعلاً پرداخت خمس به صورت یک‌جا امکان ندارد، مى‌توان به یکی از دفاتر مرجع تقلید خود مراجعه و پس از دستگردان نمودن، مبلغ به تدریج پرداخت شود. با این حال برخی از فقها محاسبه خمس هر مالی را به صورت جداگانه و بدون در نظر گرفتن سال خمسی، جایز می‌دانند.
سوال: آیا می شود خمس مواد خوراکی را پس از گذشت یک سال (بدون در نظر گرفتن سال خمسی) حساب کرد؟
شرح پرسش
آیا می‌شود خمس همه مواد خوراکی را سالانه حساب کرد، مثلا اگر در میانه سال خمسی، 30 کیلو برنج خریداری شود، خمس آن‌را بعد از گذشت یکسال حساب کرد؟ با فرض این‌که در صورت پرداخت خمس توان مالی برای جبران آن‌را نداشته باشد؟
با پایان یافتن سال خمسی، باید خمس تمام وسایلی که از آنها استفاده نشده و مواد غذایی باقی مانده پرداخت شود، حال اگر فعلاً پرداخت خمس به صورت یک‌جا امکان ندارد، مى‌توان به یکی از دفاتر مرجع تقلید خود مراجعه و پس از دستگردان نمودن، مبلغ به تدریج پرداخت شود. با این حال برخی از فقها (ایة الله هادوی تهرانی) محاسبه خمس هر مالی را به صورت جداگانه و بدون در نظر گرفتن سال خمسی، جایز می‌دانند.
پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سۆال، چنین است:
حضرت آیة الله العظمی خامنه‌ای(مد ظله العالی):
ملاک سال خمسى مى‌باشد، و اگر پرداخت خمس به صورت یک‌جا فعلاً امکان ندارد، مى‌توانید به یکى از نمایندگان مجاز مقام معظم رهبرى«دام ظله» در وجوهات شرعیه مراجعه و پس از دستگردان نمودن به تدریج بپردازید.
حضرت آیة الله العظمی سیستانی(مد ظله العالی):
با پایان یافتن سال خمسی، شما باید خمس تمام وسایلی را که از آنها استفاده نکرده اید را بپردازید، بنابر این اگر برنج را در میانه سال خمسی مصرف کنید خمس ندارد.
حضرت آیة الله العظمی مکارم شیرازی(مد ظله العالی):
خیر، باید برای همه فوائد یک سال خمسی(واحد) تعیین کنید.
حضرت آیة الله العظمی صافی گلپایگانی(مد ظله العالی):
مواد خوراکی اگر از درآمد بین سال خمسی خریده شود به هر مقداری از آن‌که در آخر سال [خمسی] باقی باشد خمس تعلق می‌گیرد.
حضرت آیة الله العظمی نوری همدانی(مد ظله العالی):
هر فردی باید سال خمسی داشته باشد و سر سال خمسی، خمس مازاد بر مۆونه را پرداخت کند.
سئوال: آیا به هدیه و عیدی خمس تعلق می‌گیرد؟
جواب: بلی، به نظر بسیاری از فقها پرداخت خمس هدیه بنابر احتیاط واجب است. اما به نظر مرحوم امام ـ ره ـ و مقام معظم رهبری پرداخت خمس هدیه لازم نیست. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع، ج2 ، م1753 ـ ترجمه اجوبه الاستفتائات مقام معظم رهبری، چاپ وزیری، س851).
سئوال: كسانی كه در قرعه كشی مسابقه‌ای برنده می‌شوند آیا به آنها زكات و خمس تعلق می‌گیرد؟
جواب: اگر جایزه باشد زكات ندارد اما اگر حلال باشد جزء درآمد همان سال شخصی می‌شود كه اگر تا یك سال مصرف نكرد بنابر فتوای برخی مراجع باید خمس آن را بپردازد ولی بنابر فتوای امام و رهبری خمس ندارد. ( توضیح المسائل 12 مرجع، م1753 و ترجمه اجوبه، س851).
سئوال: اگر برای فرزندمان دفترچه پس انداز در بانك باز كنیم آیا به آن خمس تعلق می‌گیرد؟ در صورتی كه یك سال از پس انداز بگذرد و هر ماه مبلغی بر آن اضافه كنیم؟
جواب: بنابر احتیاط واجب پرداخت خمس چیزی كه به شخص بخشیده می‌شود اگر از مخارج سال زیاد بیاید لازم است و بر ولی بچه لازم است كه خمس مربوط به اموال او را بپردازد. (جامع المسائل آیة الله فاضل لنكرانی، ج1، س662 و 872).
سئوال: كسی كه پدرش خمس مال را نداده آیا فرزند می‌تواند در خانه او كه واقعاً غیر از آن خانه، جایی را ندارد، نماز بخواند؟
جواب: خانه مسكونی اگر به تدریج از درآمد بین سال ساخته و تهیه شده، مشمول خمس نمی‌شود، مگر بعد از آن كه فروخته شود بلی اگر بدانید چیزی متعلق خمس است و پدر خمس را نپرداخته است نسبت به اجازه تصرف در آن می‌توانید از مرجع تقلید خود اجازه بگیرید. (ر.ک استفتائات امام(ره) ج1، ص56 و 65 و س212).
فرآوری: آمنه اسفندیاری
بخش احکام اسلامی تبیان
منابع:
سایت اسلام کوئیست
سایت اندیشه قم
