با آنکه نام آن را "بیماری" گذاشته اند، ولی بیماری پانر (Panner's disease) در واقع وضعیت نادر و دردناکی است که با استفاده بیش از حد از آرنج پیش می آید. با آنکه بهبود این وضعیت کند و آرام است، ولی کودکانی که بیماری پانر دارند، معمولاً از مشکلات بلندمدت این بیماری رنج نمی برند.
درباره بیماری پانر
بیماری پانر صفحه رشد در آرنج را درگیر می کند (صفحه های رشد بافت استخوانی جدید می سازند و طول و شکل نهایی استخوان ها در بزرگسالی را تعیین می کنند). این بیماری در کودکانی دیده می شود که کمتر از 10 سال دارند و معمولاً بر دست غالب اثر می گذارد.
بیماری پانر بخشی از خانواده بیماری های استخوانی است که بیشتر در میان کودکان و نوجوانان شایع است و به آن Osteochondrosis گفته می شود. در این بیماری، چیزی بطور موقتی گردش خون در قسمتی از استخوان در حال رشد را متوقف می کند. وقتی بافت های استخوان به اندازه کافی خون دریافت نمی کنند، شروع به مردن (پروسه ای به نام نکروز یا مرگ نسج) می کنند. این منجر به تخریب صفحه رشد استخوان می شود، یعنی جایی در انتهای استخوان در حال رشد که سلول های غضروفی با گذشت زمان تبدیل به سلول های استخوانی می شوند.
وقتی رشد استخوان نرمال باشد، صفحه های رشد گسترش می یابند و بهم وصل می شوند و روند رشد استخوان به همین شکل است. ولی در بیماری پانر این روند مختل می شود و مرگ نسج و تخریب بافت تازه شکل گرفته رخ می دهد. با آنکه افت استخوان دوباره رشد می کند، ولی این فرآیند به مشکلات موقتی در ناحیه مربوطه می انجامد. بیماری پانر بر بخش های مختلف بدن که صفحه رشد دارد اثر می گذارد.
بعضی از پزشکان بر این باورند که بیماری پانر پیش درآمد یک وضعیت جداگانه ولی مشابه به نام OCD (osteochondritis dissecans of the capitellum) است که در بچه های بزرگتر دیده می شود. OCD با بیماری پانر فرق دارد زیرا صفحه رشد را درگیر نمی کند. وقتی OCT ظاهر می شود که صفحه های رشد جوش خورده اند و رشد اسکلت بدن کامل شده است.
دلایل بیماری
برای درک دلیل بیماری پانر، بهتر است اول آناتومی دست را شرح دهیم. در قسمت آرنج، استخوان بازو به دو استخوان که ساعد را تشکیل می دهند (یعنی زند زیرین و زند زبرین) وصل می شود. گره گرد انتهای استخوان بازو که کاپیتلوم (capitellum) نام دارد، با سر زند زبرین جفت می شود که شبیه به فنجان است و کاپیتلوم را نگه می دارد.
در سال های کودکی، رشد استخوان ها سریع است. با این حال گردش خون به بخش هایی از استخوان ها به دلایلی مختل می شود. بیماری پانر زمانی پیش می آید که گردش خون به کل کاپیتلوم قطع می شود. وقتی سلول های داخل صفحه رشد کاپیتلوم می میرند، استخوان دور آن نرم می شود و از بین می رود و باعث می شود که گره کاپیتلوم صاف شود.
از آنجائیکه استخوان ها معمولاً فرآیند نوسازی دائمی دارند، سلول های قدیمی دوباره جذب استخوان می شوند و استخوان های جدید ساخته می شوند و ظرف چند هفته یا چند ماه صفحه رشد دوباره ساخته می شود. در نهایت در فرآیندی به نام "مدلسازی مجدد"، کاپیتلوم را به شکل گرد نرمال خود برمی گردانند.
پزشکان دقیقاً نمی دانند چرا کودکان به بیماری پانر مبتلا می شوند، ولی بسیاری بر این باورند که این بیماری ارثی است. در کل به نظر می رسد که این بیماری در اثر استفاده زیاد و تکرارشونده از آرنج و فشار بر آرنج در دوره رشد سریع استخوان بوجود می آید. استفاده زیاد از آرنج در فعالیت هایی که شامل پرت کردن یا فشار سنگین آوردن بر مفاصل، مانند بیسبال و ژیمناستیک، صورت می گیرد. سپس همین ضربه های خفیف و تکرارشونده موجب ورم کردن و ناراحتی مفصل مربوطه می شوند و دردناک می گردند.
نشانه ها و علائم
مهمترین نشانه بیماری پانر، درد و کرخی آرنج در نزدیکی کاپیتلوم است. معمولاً این درد با فعالیت بیشتر مانند پرت کردن توپ بدتر می شود و با استراحت بهتر می شود.
کودکان ممکن است موارد زیر را نیز تجربه کنند:
• آماس
• کوفتگی
• نرمی
• عدم توانایی صاف کردن کامل آرنج
• عدم توانایی چرخاندن آرنج
نشانه ها معمولاً بطور غیرمنتظره آغاز می شوند و نمی توان آنها را به هیچ اتفاق یا جراحتی نسبت داد و ممکن است چند هفته تا چند ماه طول بکشند.
تشخیص
برای تعیین اینکه آیا کودک به بیماری پانر مبتلاست یا خیر، پزشک ابتدا با پرسیدن چند سوال درباره سن کودک، سطح فعالیت های او، حضور در فعالیت های ورزشی و دست غالب او، اطلاعاتی جمع آوری می کند. سپس آرنج را معاینه می کند و آرنجی که درد می کند را با آرنج سالم مقایسه می کند.سپس محل درد را فشار می دهد تا دلیل آن را تشخیص دهد. سپس از کودک می خواهد که دستش را به جهت های خاصی حرکت دهد تا ببیند آیا این حرکت ها موجب درد در دست او می شوند یا خیر.
سپس پزشک عکس اشعه ایکس تجویز می کند تا از تشخیص خود مطمئن شود. اشعه ایکس به پزشک امکان دیدن شکل کاپیتلوم را می دهد که در بیماری پانر شکل آن صاف است. همچنین هرگونه مشکلی در صفحه رشد را مشاهده می کند. بعضی از پزشکان از عکسبرداری MRI برای بررسی دقیق تر استخوان و میزان آماس آن کمک می گیرند.
درمان
از آنجائیکه استخوان ها گردش خون خود را ترمیم می کنند و خودشان خودشان را نوسازی می کنند، بیشتر کودکانی که بیماری پانر دارند، به درمان خاصی نیاز ندارند. هدف اولیه این است که درد آنها را تسکین دهیم و بهترین راه برای این منظور استراحت دادن به آرنج آسیب دیده است. این یعنی کودک نباید بعضی از فعالیت ها و ورزش ها را تا زمانی که آرنجش بهبود یابد انجام دهد. استراحت به تسکین درد و از بین رفتن ورم و آماس کمک زیادی می کند و به تدریج کودک می تواند آرنجش را حرکت دهد.
پزشک بر بهبود کودک نظارت دارد و مشخص می کند که او چه زمانی می تواند دوباره فعالیت ورزشی اش را ادامه دهد. معمولاً مدت زیادی طول نمی کشد که کودک درمان می شود.
همچنین ممکن است پزشک موارد زیر را توصیه کند:
• گذاشتن کیسه یخ (داخل حوله) یا گرم کردن آرنج برای تسکین درد و ورم آن
• انجام فیزیوتراپی، به خصوص اگر کودک نمی تواند دستش را باز و بسته کند
• استفاده از داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی بدون نیاز به نسخه برای کاهش درد و ورم، که شامل داروهایی مانند استامینوفن یا ایبوپروفن می شود.
نکته مهم: برای تسکین درد نباید به کودکان آسپیرین بدهید، زیرا ریسک بیماری بسیار جدی ای به نام سندروم ری وجود دارد.
اگر استراحت برای کاهش درد مؤثر نبود، ممکن است پزشک توصیه کند که دست کودک را گچ بگیرند یا تخته شکسته بندی بلندی به دستش بسته شود تا آرنج او ثابت شده و امکان درمان داشته باشد. دست کودک باید 3 تا 4 هفته در گچ بماند تا درد، ورم و نرمی آرنج رفع شود.
بهبود
با آنکه بهبود معمولاً مدتی طول می کشد، بیشتر کودکانی که بیماری پانر دارند بدون هیچ مشکلی درآینده کاملاً بهبود می یابند. با گذشت زمان (معمولاً یک تا دو سال) استخوان های کودک بالغ می شوند و کاپیتلوم به شکل اصلی اش رشد می کند و درد و نشانه های دیگر معمولاً بطور کامل از بین می روند. ولی در بعضی موارد، کودکان مبتلاً به بیماری پانر حتی پس از درمان، هنوز در صاف کردن کامل دست خود مشکل دارند.
