این روزها کمتر کسی است که نداند معاینات دوره ای چشم پزشکی تا چه حد ضروری است و از بروز چه مشکلات و عوارضی پیشگیری می کند، اما خیلی ها هستند که هنوز نمی دانند از چه سنی باید این معاینات آغاز شود و هر چند وقت یک بار، تکرارشان لازم است.
به همین دلیل هم بسیاری از پدر و مادرها نگران سلامت چشم و بینایی فرزندانشان می شوند و دائم به نشانه هایی فکر می کنند که به کمک آن می توان اختلالات چشمی را در آن دوران تشخیص داد.
البته بعضی ها هم تصور می کنند تا زمانی که فرزندشان به مدرسه نرود و مشغول درس خواندن نشود، به معاینات چشم نیازی نخواهد داشت. در صورتی که دکتر مهدی توکلی، فلوشیپ جراحی پلاستیک چشم و استرابیسم، چنین باوری را صحیح نمی داند و در این زمینه یادآور می شود:
5 تا 10 درصد کودکانی که در سنین قبل از دبستان هستند و 25 درصد کودکانی که به مدرسه می روند، به نوعی با مشکلات چشمی مواجهند و از آن رنج می برند.
برخی از این مشکلات، در صورت تشخیص و درمان دیرهنگام، می تواند به بروز عوارض غیرقابل جبران در دستگاه بینایی کودک منجر شود و به همین دلیل معاینه و بررسی سلامت چشم ها در زمان مناسب اهمیت ویژه ای دارد.
زمانی که بچه ها به مدرسه می روند و مشغول درس و تحصیل می شوند، در صورتی که از عینک استفاده نکنند، معاینه چشمی هر دو سال یک بار تکرار خواهد شد
اولین معاینه چشم در زمان تولد
اولین معاینه چشم در زمان تولد و هنگامی که نوزاد به دنیا می آید، در بیمارستان یا زایشگاه از سوی پزشک کودکان یا پرستار آموزش دیده و به صورت سرپایی انجام می شود.
این معاینه فقط برای تشخیص موارد ساده ای مانند ترشحات چرکی چشم است که به دنبال عفونت های مادرزادی ایجاد خواهد شد، یا تشخیص بعضی از انواع آب مروارید مادرزادی که با دستگاه افتالموسکوپ مشخص می شود.
این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی می افزاید: پس از معاینه هنگام تولد، به توصیه انجمن بینایی سنجی آمریکا برای کودکانی که رفتارهای بینایی طبیعی داشته و از نظر خانوادگی هم سابقه مشکل چشمی ندارند، اولین معاینه کامل چشمی باید در شش ماهگی انجام شود. معاینه دوم در سه سالگی و معاینه سوم هم قبل از ورود به مدرسه انجام خواهد شد.
زمانی که بچه ها به مدرسه می روند و مشغول درس و تحصیل می شوند، در صورتی که از عینک استفاده نکنند، معاینه هر دو سال یک بار تکرار خواهد شد.
این چشم پزشک با اشاره به این موضوع، چنین ادامه می دهد: کودکانی که عینک می زنند نیز حداقل سالی یک بار باید این معاینات را تکرار کنند.
البته توصیه های فوق یک دستورالعمل کلی است و درباره هر فرد خاص ممکن است برنامه معاینات چشم بر اساس نظر پزشک، در فواصل زمانی کوتاه تر یا طولانی تر تکرار شود.
این معاینات دوره ای از سوی یک چشم پزشک یا بینایی سنج مجرب قابل انجام است و معمولا در هر معاینه، مواردی از قبیل ضعف دید در فواصل دور و نزدیک که درباره بچه های کم سن و سال با روش های مخصوصی انجام می شود، وضع دید دو چشمی، حرکات کره چشم، تعیین وجود عیوب انکساری و نیاز به عینک و معاینه قسمت های قدامی و خلفی کره چشم با ابزارهای تخصصی انجام خواهد شد.
این نشانه ها را جدی بگیرید
خیلی از پدر و مادرها به دنبال نشانه هایی هستند که به کمک آنها بتوانند مشکلات چشمی فرزندشان را به موقع تشخیص دهند و با توجه به این که بچه ها نمی توانند درباره مشکلاتشان صحبت کنند، ممکن است این موضوع موجب نگرانی والدین شود.
دکتر توکلی با اشاره به این که در چند ماه اول عمر، قدرت بینایی نوزاد تکامل نیافته است، می گوید: در این سنین کودک به مواردی همچون چهره والدین، تصاویر سیاه و سفید، تصاویری با رنگ های تند و بخصوص متحرک واکنش نشان می دهد و آنها را تعقیب می کند. البته پیچش ها یا انحراف های چشمی گذرا گاهی تا پنج ماهگی ممکن است مشاهده شود، ولی در اکثر موارد جای هیچ گونه نگرانی نیست.
با این حال، مواردی هم هست که در صورت وجود یا مشاهده و تشخیص از سوی والدین حتما باید با چشم پزشک در میان گذاشته شود که به گفته این عضو هیات علمی دانشگاه، سابقه تولد زودرس یا نارسی نوزاد، وجود و سابقه هرگونه مشکل مادرزادی چشمی در اقوام درجه یک یعنی پدر، مادر، برادر و خواهر مانند مشکلاتی از قبیل تنبلی چشم، انحراف، استفاده از عینک در دوران کودکی، آب مروارید مادرزادی و... از جمله این موارد است.
این چشم پزشک می افزاید: عقب ماندگی رشد، بی توجهی شیرخوار به چهره های آشنا و اشیا یا اسباب بازی هایی که با رنگ و صدا توجه کودک را جلب می کند، مالش مکرر چشم ها، انحراف، حرکات غیرطبیعی و لرزش چشم، پلک زدن مکرر، تحمل کم نسبت به نور، ترشح چرکی از چشم ها، اشک ریزش بدون علت، قرمزی چشم، عدم تقارن رنگ چشم ها، اختلاف اندازه مردمک ها و دیدن هاله سفید در داخل مردمک چشم نیز از دیگر مواردی است که به مراجعه و مشورت با چشم پزشک نیاز دارد.
بیماری های شایع چشمی در دوران کودکی
خیلی ها به اشتباه تصور می کنند بچه ها از نظر چشمی با هیچ مشکلی روبه رو نخواهند شد و در نتیجه منتظر بروز بیماری چشمی خاصی هم در این سنین نیستند. در صورتی که دکتر توکلی به بعضی از بیماری های شایع چشم در سنین شیرخواری و کودکی اشاره می کند و می گوید: عیوب انکساری، تنبلی چشم، انحراف چشم، عفونت ها و حساسیت های چشمی و انسداد مجرای اشکی از جمله بیماری های شایعی است که در دوران شیرخوارگی و کودکی می تواند نمایان شود.
علاوه بر این ها، به گفته این چشم پزشک، بیماری های دیگری هم هست که شیوع کمتری دارد، اما نیازمند توجه ویژه و درمان فوری است. بیماری هایی مانند آب مروارید مادرزادی، آب سیاه مادرزادی و تومورهای داخل چشمی مانند رتینوبلاستوم از جمله این موارد است.
به گفته وی، تقریبا تمام این بیماری ها، در معاینات دوره ای چشمی قابل تشخیص است و همین موضوع لزوم مراجعه به چشم پزشک را در زمان مناسب نشان می دهد.
دکتر توکلی ضمن بیان این که رتینوپاتی نوزادان زودرس یکی از مشکلات مهم در زمینه چشم پزشکی کودکان است، خاطرنشان می کند: این بیماری در نوزادانی که هنگام تولد با وزن کمتر از دو کیلوگرم و یا سن جنینی کمتر از سی هفته به دنیا می آیند، ایجاد می شود و به بروز مشکلاتی در شبکیه آنها منجر خواهد شد که در صورت تشخیص و درمان دیرهنگام نیز عوارض شدیدی شامل کم بینایی و حتی نابینایی به جای خواهد گذاشت.
