در خلوت شدن مساجد، مقصر کیست؟!
 

مساجد از دیر باز به عنوان مأمن و پناهگاهی برای مردم و مكانی برای انس و مناجات با خداوند متعال محسوب می شوند و به همین جهت نیز از اهمیت بسزایی برخوردار هستند،مكان های آسمانی كه از آن به خانه خداوند یاد می شود و ظالم ترین مردم در منطق قرآن مجید كسانی هستند كه مانع رفت و آمد افراد به این مكان های آسمانی شوند و با اعمال و رفتار و گفتار خود سبب كم رونق شدن آنها می شوند.

چنانچه خداوند متعال می فرماید:

«وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ مَنَعَ مَساجِدَ اللَّهِ أَنْ یُذْكَرَ فیهَا اسْمُهُ وَ سَعى‏ فی‏ خَرابِها: و كیست بیدادگرتر از آن كس كه نگذارد در مساجد خدا، نام وى برده شود، و در ویرانى آنها بكوشد؟»[البقرة :  114]

نكته مورد اهمیت پیرامون مساجد آن است كه مسجد تنها محلی برای عبادت  و راز و نیاز با خداوند متعال نمی باشد، بلكه كاربرد های متعددی در جامعه دارد كه از جمله مهمترین كاربردهای آن می توان به امور زیر اشاره كرد: مكانی برای تعلیم و تربیت مردم و مخصوصا نسل جوان، مكانی برای حل مشكلات اقتصادی مردم، مكانی برای تصمیم گیری برای آینده سیاسی كشور، مكانی برای حل مشكلات و اختلافات، مركزی برای مشاوره در امور مختلف و .....

كاربردهای مساجد در كلام امیرالمومنین

همچنین امیرالمومنین علی علیه السلام پیرامون فوائد ارتباط با مساجد در كلامی نورانی خویش اینگونه می فرماید:

«مَنِ اختَلَفَ اِلَی المَسجِدِ اَصابَ اِحدَی الثَّمانِ؛ اَخاً مُستَفاداً فِی اللهِ، اَو عِلماً مُستَطرَفاً اَو آیَةً مُحکَمَةً اَو یَسمَعُ کَلِمَةً تَدُلُّ عَلی هُدیً، اَو رَحمَةً مُنتَظَرَةً، اَو کَلِمَةً تَرُدُّهُ عَن ردی، اَو یَترُکَ ذَنبا خَشیَةً اَو حَیاءً: کسی که به مسجد رفت و آمد می‌کند، یکی از منافع هشت گانه نصیب او می‌شود: برادری مفید و با ارزش در راه خدا، یا علم و دانش نو، یا دلیل و برهان محکم [برای تثبیت عقاید]، یا کلماتی که موجب هدایت شود [می شنود]، یا رحمت مورد انتظاری [شامل حال او می ‌شود]، یا مواعظی که او را از فساد و گناه باز دارد، [می‌شنود،] یا به خاطر ترس یا حیا و آبروی خود گناهی را ترک می ‌کند.»[وسائل الشیعه، ج3، ص48ظ ]

این روایت علاوه بر فوائد مهم ارتباط با مساجد در حقیقت به كاربردهای مهم مسجد اشاره می كند كه به عنوان نقشه راه برای مسئولین در حوزه مسجد می تواند به خوبی نقش ایفا كند و وظیفه آنان را در راستای فعال كردن مساجد روشن می‌كند.

كاربردهایی چون:

1- معرفی و ارتباط با افراد موفق و الگوگیری از آنها در زندگی [برادری مفید و با ارزش در راه خدا]

2- تمركز مراكز علمی و فرهنگی در مساجد تا افراد بتوانند با حضور در مسجد بر دانش خود بیفزایند:[ یا علم و دانش نو، یا دلیل و برهان محکم [برای تثبیت عقاید]

3- هدایت و راه یافتن به كمال و سعادت در سایه پیروی از نصایح و مواعظ و ترک گناه و معصیت:[یا کلماتی که موجب هدایت شود [می شنود]، یا رحمت مورد انتظاری [شامل حال او می ‌شود]، یا مواعظی که او را از فساد و گناه باز دارد]

حال بعد از معرفی كاربردهای مفید و قابل توجهی كه مساجد می توانند در جامعه اسلامی داشته باشند،این سوال مهم و اساسی مطرح می شود كه دلائل خلوت شدن مساجد در عصر حاضر چیست؟ چرا شاهد حضور كمتر نسل جوان در مساجد هستیم؟ چرا میانگین سن افرادی كه در مسجد حضور پیدا می كنند روز به روز در حال افزایش می باشد؟

این سوال مهمی است كه مسئولین فعال در حوزه مسجد را برای یافتن پاسخ به آن به چالش كشیده است و به همین جهت در صدد هستند تا با برگزاری همایش ها و مسابقات و ... به پاسخ های مناسبی پیرامون آن دست پیدا كنند كه در این مقاله به برخی از مهمترین دلائل كم شدن این حضور اشاره می كنیم.

برخی دلایل خلوت شدن مساجد

1- از دست دادن كاربردهای مختلف

بسیار روشن و بدیهی است كه وقتی مساجد كه تا چند دهه قبل كابردهای متعددی در جامعه داشته‌اند وقتی بسیاری از كاربردهای خود را از دست بدهند، خلوت و در نتیجه جایگاه اجتماعی خود را از دست می دهند، چرا كه امروزه نیز مردم انتظارات متعددی از مساجد دارند و وقتی انتظارات آنان بر آورده نشود، مسلما استقبال آنان نیز كمتر از گذشته خواهد شد. البته این سخن عمومیت نداشته و مساجد فعال بسیاری وجود دارند، اما متاسفانه كم نیستند مساجدی كه تنها كاربرد آنها اقامه نمازهای یومیه شده است و هیچ كاربرد دیگری ندارند.

و این دلیل می توان به عنوان نقشه ای كامل برای مسئولین در این حوزه باشد كه برای حضور حداكثری مردم در مساجد، مجددا كاربردهای متعدد و پر اهمیت آن را احیاء كنند تا با به وجود آمدن یك مركز جامع فرهنگی و اجتماعی شاهد حضور هر چه بیشتر مردم و مخصوصا نسل جوان در این عرصه باشیم.

2-بسته بودن مساجد در ساعات مختلف

مساجدی كه تنها روزانه یك ساعت آن هم برای اقامه نماز جماعت باز می شوند و بلافاصله و با مدت زمان بسیار اندك بسته می شوند، چگونه می توانند میزبان افراد متعدد باشند. این در حالی است كه در برخی از  كشورها، شاهد حضور مساجد شبانه روزی هستیم كه در ساعت های مختلف میزبان نمازگزاران هستند كه اجرای این مسئله همچنان با وعده و وعید مسئولین در این حوزه همچنان به تعویق افتاده است .

3-نقش صدا و سیما در كاهش حضور مردم

هیچ فردی نمی تواند نقش موثر صدا و سیما در ترویج فرهنگ دینی در جامعه را منكر شود و در این راستا صدا و سیما می تواند با ایفا كردن نقش خود در حضور حداكثری افراد در مساجد نقش موثری داشته باشد، اما در عین حال كه نمی توان فعالیت های مختلفی كه در این زمینه انجام شده است را نادیده گرفت، باید به این نكته اشاره كرد كه متاسفانه صدا و سیما را می توان به عنوان یكی از دلائل مهم برای كاهش حضور مردم در مساجد مخصوصا در برخی از ایام خاص مانند ماه رمضان محسوب كرد كه با نمایش فیلم های مختلف در ساعت هایی كه باید مردم در مساجد حضور داشته باشند آنها را در پای گیرنده های دیجیتالی خود نگاه داشته و مانع حضور آنان در مساجد می شود.

همچنین در فیلم ها و سریال هایی كه از شبكه های مختلف پخش می شود، نقش مساجد و مخصوصا نماز به شدت كم رنگ جلوه داده می شود تا جایی كه اقامه نماز و حضور در مساجد تنها توسط پدر بزرگ ها و مادر بزرگ ها نمایش داده می شود و این تفكر ناخواسته ترویج داده می شود كه نسل جوان در زمینه اقامه نماز و حضور در مساجد هیچ وظیفه ای ندارند.

وظیفه ما چیست؟

آنچه گفته شد وظیفه مسئولین این عرصه بود، اما وظیفه ما نیز در این عرصه آن است كه با حضور در مساجد و مخصوصا مساجدی كه در آستانه تعطیلی و تخریب قرار دارند، سبب رونق و شكوفایی این مكان های آسمانی بشویم تا علاوه بر بركت های مادی و معنوی كه از این راه نصیبمان می شود، مانع شكایت مساجد از رفتار و كردارمان شویم، چنانچه رسول خدا صلی الله علیه و آله می فرماید:

«در روز قیامت سه چیز به عرصه محشر مى‏آیند و (به خدای تعالی) شکایت مى‏کنند: قرآن، مسجد و خاندان پیغمبر (صلی الله علیه و آله)؛ قرآن عرض حالش این است: پروردگارا مرا (بسوزاندند و) تحریف؛ یعنی (تفسیر و تأویل های نادرست)[1] و پاره پاره کردند (به برخی از دستوراتم عمل کردند و برخی را رها نمودند)، مسجد نیز می گوید: پروردگارا مرا تعطیل کردند و حقم را ضایع ساختند و عترت پیامبر (صلی الله علیه و آله) می گویند! پروردگارا ما را کشتند و کنار زدند و آواره کردند. آن‌گاه، در این هنگام من به دو زانو مى‏نشینم تا داد این سه را از دشمنانشان و مرتکبین اعمال فوق بستانم. پس خداى جل جلاله به من می فرماید: من به مخاصمه و گرفتن حق این سه سزاوارترم»[الخصال، ج 1، ص 175‏]‏

در پایان آنچه برای حل و فصل این مشكل كه از آن به بحرانی برای قرن حاضر یاد می كنند لازم است، تغییرات سریع و بدون هرگونه درنگ در سیاست های اجرایی در مدیریت مساجد است و تا زمانی كه سیاست های كنونی تغییر پیدا نكند نباید انتظار حضور حداكثری مردم در مساجد را داشته باشیم.