انسانها از این نظر که در مقام عبودیت چه چیز بدست بیاورند، و در انتخاب راه چه راهى را انتخاب کنند به سه نوع تقسیم مىشوند.
یک دسته انسانهائى هستند که راه عبودیت را طى مىکنند و بطوریکه در ذیل کلمه «الرحیم» گفتیم مشمول رحمتخاصه پروردگار هستند و انعام بعد از انعام على الدوام شامل حالشان مىگردد و گوئى احساس مىکنند که دستى از غیب آنها را مىکشاند. این دسته همان مقربان درگاه الهى مىباشند که در درجه اول انبیاء و اولیا و سپس افراد کامل انسانها هستند. و انسان باید همیشه آنها را جلوى راه قرار دهد و بدنبال آنان قدم بردارد. و در جمله اول انسان راه راه آنان را از خداوند طلب مىکند.
دسته دوم در مقابل دسته اولند و بجاى خدا غیر خدا را پرستش کردهاند و خدا را عصیان نمودهاند، اینان نیز آثاراعمالشان یکى بعد از دیگرى در وجودشان ظهور کرده و همچون دستى آنان را از راه راست دائما دورتر مىسازد. و بجاى آنکه مانند گروه اول به سوى خداوند بالا روند و مورد انعامهاى پى در پى پروردگار قرار گیرند مورد خضم و غضب الهى قرار گرفته و بکلى راه کمال از دستشان در رفته و به دره هولناک شقاوت سقوط مىکنند و من یحلل علیه غضبى فقد هوى اینها در حقیقت انسانهائى هستند که بجاى این که راه انسانیت را طى کنند، به راههاى حیوانى مىروند انسانیتشان مسخ گردیده و بجاى آن که پیش بروند عقب گرد مىکنند. قرآن از اینها به «المغضوب علیهم» تعبیر مىکند.
در این میان گروه سومى هستند، مذبذبین بین ذلک لاالى هولاء و الاالى هولاء، راه معین و مشخصى در پیش ندارند، متحیر و سرگردانند، هر لحظه راهى را پیش گرفته و بجائى نمىرسند. قرآن از اینها به «الضالین» یاد مىکند.
ما که مىگوییم اهدنا الصراط المستقیم، صراط الذین انعمت علیهم، غیرالمغضوب علیهم و لاالضالین، یعنى:
بار خدایا! راه راستت را بما بنماى، آن راهى که راه اولیاء و راستان و پاکان درگاه توست، آنانکه همواره مشمول انعامهاى پى در پى تو هستند نه راه بندگانى مسخ شده و از انسانیت بیگانه گشته که مورد عضب تو قرار دارند و نه راه مردمیکه حیران و سرگردانند و هر لحظه بشکلى درآمده و با گروهى در مىآمیزند
