آترواسکلروز (تصلب شرایین) عبارت است از یک گونه بسیار شایع از تصلب شرایین که طی آن رسوباتی به نام پلاک در دیواره رگهایی که خون حاوی اکسیژن و سایر مواد مغذی را از قلب به سایر بخشهای بدن می‌برند، تشکیل می‌شوند. آترواسکلروز می‌تواند باعث آسیب کلیوی، کاهش خونرسانی به مغز و اندامها، و بیماری رگهای قلبی شود. آترواسکلروز یکی از علل عمده سکته مغزی و قلبی است. شروع آن می‌تواند در سی و چند سالگی باشد. شیوع آن تا سن 45 سالگی در مردان بیشتر است.
علایم شایع
-
تا زمانی که آترواسکلروز به مراحل پیشرفته نرسیده باشد، اغلب بدون علامت است. بروز علایم بستگی به این دارد که خونرسانی کدام قسمت بدن کم شده، و شدت و گسترش بیماری در چه حد است.
-
گرفتگی عضله، وقتی که رگهای پا درگیر شده باشد.
-
آنژین صدری یا حمله قلبی، وقتی رگهای قلبی درگیر شده باشند.
-
سکته مغزی، یا کاهش ناگهانی و موقت خونرسانی به مغز اما بدون بروز سکته، در صورتی که رگهایی که به گردن و سپس مغز می‌روند، درگیر شده باشند.
علل
تکه‌های بافت چربی‌دار، که حاوی لیپوپروتئین کم‌چگال (همان کلسترول بد) هستند و به دیواره سرخرگ آسیب می‌رسانند، اغلب در محل اتصال و انشعاب سرخرگها رسوب می‌کنند. تشکیل این رسوبات شاید حتی در اوایل جوانی آغاز شود. بافت پوشاننده دیواره داخلی سرخرگ در این نقاط اتصال و انشعاب، مواد چربی موجود در خون را به دام می‌افکند. با تجمع مواد چربی، انعطاف‌پذیری سرخرگ کم و فضای داخلی آن تنگ‌تر می‌شود. در نتیجه جریان خون مشکل پیدا می‌کند. از طرفی این رسوبات ممکن است شکاف بردارند یا پاره شوند و روی آنها لخته خونی تشکیل شود که در نتیجه، رگ مسدود می‌شود.
فشار خون بالا ، کلسترول بالا (بالا بودن غلظت لیپوپروتئین کم چگال (کلسترول بد) و پایین بودن غلظت لیپوپروتئین پرچگال (کلسترول خوب) ، سن بالای 60 سال ، جنس مذکر ، استرس ، دیابت شیرین (مرض قند) ، چاقی و کم‌تحرکی ، سیگارکشیدن ، تغذیه نامناسب (خوردن چربی و کلسترول به مقدار زیاد) و سابقه خانوادگی آترواسکلروز از عوامل تشدید کننده بیماری هستند.
پیشگیری
-
ترک سیگار
-
توصیه‌هایی که در قسمت رژیم غذایی آمده است را رعایت کنید. کودکان و نوجوانانی که والدین آنها دچار آترواسکلروز هستند نیز از رژیم کم چربی سود خواهند برد.
-
بطور منظم ورزش کنید.
-
حتی‌المقدور استرس را کاهش دهید و به سطح قابل کنترل برسانید.
-
اگر دیابت یا فشارخون بالا دارید، برنامه درمانی مربوطه را به دقت رعایت کنید.
درمان
-
آزمایشات تشخیصی ممکن است شامل موارد زیر باشد: نوار قلب، تست ورزش، آزمایش خون از نظر کلسترول کلی، خوب و بد، قندخون، و نیز عکسبرداری از قفسه سینه و عروق.
-
برای بعضی از بیماران که خطر در مورد آنها زیاد است، جراحی انجام می‌شود: باز کردن رگ با بادکنکهای مخصوص در مورد رگهای تنگ شده؛ و سایر روشهای جراحی مانند تعویض رگ بیمار با سیاهرگ یا رگهای مصنوعی.
-
به دلیل اینکه کار از کار گذشته و آسیب قبلاً وارد شده است، هیچ داروی رضایت‌بخشی برای درمان آترواسکلروز وجود ندارد.
-
در تحقیقاتی مشخص شده است که پایین آوردن سطح کلسترول در کسانی که کلسترول خونشان بالا است، می‌تواند طول عمر را افزایش دهد. اگر شما علایم یک اختلال ناشی از آترواسکلروز را دارید، و رژیم غذایی و ورزش در کاهش کلسترول مؤثر واقع نشده باشند، شاید برای شما داروهای ضدچربی تجویز شود.
-
برای درمان مشکلات همراه آترواسکلروز (مثلاً فشار خون بالا، یا بی‌نظمی‌های ضربان قلب) ممکن است تجویز داروهای دیگر ضروری باشد.
-
در برخی دیگر از تحقیقات مشخص شده است که آسپرین و ویتامین E ممکن است خطر سکته قلبی را کاهش دهند.
چند نکته در رابطه با بیماری تصلب شرایین
-
این بیماری در حال حاضر علاج‌ناپذیر است. اما به تازگی گزارشات زیادی رسیده مبنی بر این که درمان مجدانه عوامل خطر این بیماری می‌تواند تا حدی انسداد را کاهش دهد. بدون درمان، عوارضی پدید خواهند آمد که نهایتاً به مرگ منتهی خواهند شد.
-
سکته قلبی، سکته مغزی، آنژین صدری، بیماریهای کلیه، نارسایی احتقانی قلب و مرگ ناگهانی از عوارض احتمالی این بیماری هستند.
-
میزان فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری بستگی به وضعیت عمومی سلامت و وجود بیماریهای دیگر دارد.
-
رژیم غذایی باید کم چرب، کم نمک و پرفیبر باشد. مصرف غلات، میوه‌ها و سبزیجات تازه را افزایش دهید.
