شرایط استجابت دعای والدین در حق فرزندان
دعای پدر و مادر در حق فرزند چقدر نافذ است؟ آیا در هر شرایطی این دعا می گیرد ؟
دعا ارتباط گرفتن با حضرت حق و استمداد از ذات ربوبی او برای یاری دعا كننده و رساندن او به مقصد و مقصود است.
برای روشن شدن موضوع مورد پرسش باید گفت:
1. بین نفرین والدین و عاق کردن فرق است؛ عقوق والدین عبارت است از «به خشم آوردن و آزردن و شکستن خاطر پدر و مادر».[1] نفرین به معنای دعای بد برای مرگ، ناکامی و بدبختی کسی یا چیزی است. به معنای لعن، لعنت، ذم، تقبیح و نکوهش نیز آمده است. و نفرین والدین نیز به همین معنا است.[2]
2. دعای پدر و مادر در جهت مثبت: بر اساس منابع اسلامی، دعای پدر و مادر- در جهت مثبت - در حق فرزندانش (با حفظ شرایطش[3]) نافذ است. نمونه‌های بسیاری در روایات وجود دارد که به برخی از آنها اشاره می‌شود.
الف. امام صادق(علیه السلام) به نقل از امام باقر(علیه السلام) می‌فرماید: «پنج دعا است که از درگاه پروردگار تبارک و تعالى محجوب نگردد (و پرده و حائلى نیست که جلویش را بگیرد): دعاى امام عادل، دعاى ستمدیده که خداى عزّ و جلّ می‌فرماید: هر آینه به‌طور مسلّم انتقام تو را (از ستمکارت) بگیرم گرچه پس از زمانى باشد، دعاى فرزند صالح (و نیکوکار) براى پدر و مادر، دعاى پدر صالح براى فرزندش و در نهایت دعاى مۆمن براى برادرش در پشت سر او که خدا فرماید: براى تو باد مانند آن».[4]
ب. روایت شده است؛ اگر فرزندى مریض شود مادرش به پشت بام برود و از سرش روسرى بردارد به‌طورى که مویش از آسمان دیده شود آن‌گاه بگوید: «اللَّهُمَّ أَنْتَ أَعْطَیْتَنِیهِ وَ أَنْتَ وَهَبْتَهُ لِی اللَّهُمَّ فَاجْعَلْ هِبَتَکَ الْیَوْمَ لِی جَدِیدَةً إِنَّکَ قَادِرٌ مُقْتَدِرٌ»،[5] سپس سجده کند. سر از سجده بر نمی‌دارد مگر آن‌که فرزندش (در صورت مصلحت) بهبود یابد.[6]
ج. دعای امّ داود که آن را امام صادق(علیه السلام) با مقدماتش به مادر داود بن حسن که فرزندش در زندان منصور بود، تعلیم نمود و پس از انجام آن توسط امّ داود فرزندش نیز از زندان خلاص شد.[7]
د. در خطبه‌ای از پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) آمده: «کسی که پدر و مادرش را از دست داده بر سر قبرشان پس از دعا برای آنان، حاجتش را درخواست کند».[8]
اگر فرزندى مریض شود مادرش به پشت بام برود و از سرش روسرى بردارد به‌طورى که مویش از آسمان دیده شود آن‌گاه بگوید: «اللَّهُمَّ أَنْتَ أَعْطَیْتَنِیهِ وَ أَنْتَ وَهَبْتَهُ لِی اللَّهُمَّ فَاجْعَلْ هِبَتَکَ الْیَوْمَ لِی جَدِیدَةً إِنَّکَ قَادِرٌ مُقْتَدِرٌ»، سپس سجده کند. سر از سجده بر نمی‌دارد مگر آن‌که فرزندش (در صورت مصلحت) بهبود یابد
3. اما دعای پدر و مادر –در جهت منفی- یا همان نفرین در حق فرزندان؛ روایات زیادی وارد شده است که فرزندان را سفارش می‌کنند به گونه‌ای رفتار نکنند تا مورد نفرین پدر قرار گیرند.
امام صادق(علیه السلام) به نقل از رسول خدا(صلی الله علیه و آله) فرمود: «بترسید از دعاى ستمدیده و مظلوم؛ زیرا که آن از ابرها (و پرده‌هاى مانع از دعا) بالا می‌رود تا خداى عزّ و جلّ در آن بنگرد و می‌فرماید: آن‌را بالا برید تا براى او اجابت کنم، و بپرهیزید از نفرین پدر که آن از شمشیر برنده‌تر است».[9]
گفتنی است؛ حدیثی در مورد نفرین مادر نیافتیم، امّا روشن است که اگر نفرین، واقعی و از دل باشد تفاوتی بین نفرین پدر و مادر وجود ندارد. البته اگر فرزندی در راه حق بوده و وظایف خود را به خوبی انجام دهد و والدینش با این وجود نفرینی کنند نباید انتظار استجابت آن‌را داشته باشند.
همچنین امام صادق(علیه السلام) در سخنی یکی از دعاهایی را که از خداى تعالى باز داشته نشود؛ «دعای پدر درباره فرزند حق‌شناس خود و نفرینش بر فرزند ناسپاس»، می‌داند.[10] در این روایت، یکی از شرایط اجابت نفرین پدر را ناسپاس بودن فرزند شمرده است؛ بر این اساس، اگر فرزندی نسبت به وظایفش کوتاهی نکند و پدرش به هر دلیلی او را مورد نفرین قرار دهد، این نفرین شرط اجابت را ندارد.
نمونه یک دعای خوب برای فرزندان
دعای امام زین العابدین برای فرزندان خود : بار خدایا به من نعمت عطا فرما به ماندن فرزندانم، و به شایسته گردانیدن ایشان برای(اطاعت و پیروی از) من و بهره بردن من از ایشان. بارخدایا عمرشان را برای من دراز گردان و مدت زندگیشان را بسیار نما و خردشان را برای من پرورش ده و ناتوان شان را نیرومند ساز و تن ها و کیش ها و خوی های شان را برای من سالم بدار و در جان ها و اندام شان و در هر چه از کار ایشان به آن می کوشم تندرستی ده و روزی یشان را برای من وبه دست من فراوان گردان وایشان را نیکوکاران و پرهیزکاران و بینایان و شنوندگان و فرمانبران خودت و دوستداران و پند دهندگان برای دوستانت و کینه داران برای دشمنانت قرارده.آمین.
