تا به حال فکر کردهاید که برای باردار شدن نیاز به برنامهریزی دارید؟
اگر تا به امروز اینکار را انجام ندادهاید، بهتر است بدانید وقتی زمان بارداری و باروری شما توسط خودتان برنامهریزی شود از فشارهای روانی و ترسها و نگرانیهایتان کاسته شده و به این ترتیب بارداری مؤثرتر و سالمتری خواهید داشت؛ چرا که شما آمادهاید تا وارد مرحله جدید زندگیتان، یعنی پدر و مادر شدن، شوید.
پس از همین الان شروع کنید؛ علایم و راهحلهای نازایی، زمان تخمکگذاری، انتخاب جنسیت فرزندتان، آزمایشهای ژنتیک برای پیشگیری از بیماریهای ارثی را بشناسید و برای بارداری بهتر اقدام کنید.
برای اینکه بارداری سالم و همچنین نوزاد سالمی داشته باشید، چند کار مهم وجود دارد که لازم است قبل از بارداری انجام دهید.
شما و همسرتان تصمیم گرفتهاید که پدر و مادر شوید. اما حداقل یکی دو ماهی صبر کنید. برای این کار، بایدها و نبایدهایی وجود دارد. فهرست ما به شما کمک میکند تا بدن و زندگیتان مناسب بارداری شود.
اسید فولیک مصرف کنید
حتی اگر یک رژیم غذایی را برای خود در نظر بگیرید، کمی سخت است که بتوانید تمامی مواد مغذی مورد نیاز بدنتان را تنها از منابع غذایی دریافت کنید و در این زمان نباید نسبت به دریافت مواد مغذی برای خود تخفیف قایل شوید. طبق اظهارات مرکز کنترل بیماری، با مصرف روزانه ۴۰۰ میکروگرم اسید فولیک به مدت حداقل یک ماه قبل از بارداری و در طول سه ماهه اول بارداری، میتوانید احتمال داشتن نوزادی با نارساییهای مجرای عصبی از قبیل اسپینا بیفیدا (spina bifida) را به میزان %۷۰ کاهش دهید.
مکملهای اسید فولیک را میتوانید از داروخانه تهیه کنید و یا میتوانید از مولتی ویتامینهای معمولی یا مولتی ویتامینهای قبل از بارداری استفاده کنید. اگر مولتی ویتامین مصرف میکنید، توجه داشته باشید که ویتامین Aرا بیش از میزان توصیه شده یعنی، mcg RAE۷۷۰ (IU ۵۶۵، ۲) مصرف نکنید، مگر اینکه همه آنها به شکل بتا-کارتن (beta-carotene) باشند. مصرف بیش از حد نوع خاصی از ویتامین Aمیتواند منجر به نقص جنین شود. اگر نمیدانید که چه چیزی مصرف کنید، از پزشک خود بخواهید تا یک مکمل به شما پیشنهادکند.
سیگار نکشید
اگر سیگار میکشید، وقت ترک آن فرا رسیده است. مطالعات بسیاری ثابت کردهاند که مصرف سیگار و مواد مخدر میتواند منجر به سقط جنین، زایمان زودرس و به دنیا آمدن نوزادانی سبک وزن شود.
به علاوه، تحقیقات حاکی از آن است که استفاده از هر نوع تنباکو میتواند بر باروری شما تأثیر گذاشته و میزان اسپرم همسرتان را کاهش دهد. در واقع، مطالعات نشان دادهاند که حتی دود دست دوم سیگار میتواند بر شانس بارداری تأثیر بگذارد.
از مصرف کافئین خودداری کنید
تحقیقات نشان میدهند که مصرف بیش از حد کافئین میتواند توانایی جذب آهن را که برای بارداری نیاز به میزان بسیار زیادی از آن دارید، کاهش داده و احتمال مردهزایی را افزایش دهد. بنابراین شروع کنید به کم کردن مصرف قهوه، چای و قطع نوشابه.
میتوانید مقدار کافئین خود را به نصف برسانید، زیرا ترک ناگهانی آن ممکن است منجر به سردردهای شدیدی شود. اگر قهوه زیاد مصرف میکنید، سعی کنید مقدار آن را به یک فنجان در روز کاهش دهید – اکثر کارشناسان معتقدند که این میزان مشکلی ایجاد نمیکند. همین که خودتان را به زندگی بدون کافئین یا با کافئین کم وفق دادید، شاید به این نتیجه برسید که شیر (با کمی شربت طعم دار)، جایگزین خوبی است و البته کلسیم موجود در آن نیز برایتان مفید خواهد بود.
وزن خود را چک کنید
اگر از وزن مناسبی برخوردار هستید، به احتمال زیاد بارداری راحتتری خواهید داشت. مطالعات نشان میدهند که زنانی که شاخص توده بدنیشان زیر ۲۰ یا بالای ۳۰ است، سختتر باردار میشوند. بنابراین خوب است قبل از اینکه سعی کنید باردار شوید، وزن خودتان را به محدوده بین ۲۰ تا ۳۰ برسانید. اگر وزن مناسبی ندارید، کاهش یا افزایش وزن، شانس بهتری برای بارداری به شما خواهد داد. در خصوص بهترین راه رسیدن به وزن مورد نظرتان با پزشک مشورت کنید.
(توضیح مترجم: شاخص توده بدنی (body mass index) یا شاخص کوتله یا بیامآی (BMI) سنجشی آماری برای مقایسه وزن و قد یک فرد است. در واقع شاخص توده بدنی ابزاری مناسب است تا سلامت وزن فرد با توجه به قدش تخمین زده شود. این شاخص در بین سالهای ۱۸۳۰تا ۱۸۵۰توسط آدولف کوتله دانشمند بلژیکی ابداع شد.)
یخچالتان را پر از غذاهای سالم کنید
هنوز به اندازه دو نفر غذا نمیخورید، اما اکنون باید دست به کار شوید و غذاهای سالم را انتخاب کنید تا بدنتان مملو از مواد مغذی لازمه بارداری سالم شود(تغذیه سالم برای بارداری). سعی کنید روزانه حداقل ۲ فنجان میوه و ½ ۲ فنجان سبزیجات مصرف کنید، به اضافه غلات کامل و غذاهایی که سرشار از کلسیم هستند مانند شیر، آب پرتقال (کلسیم دار) و ماست.
اگر خیلی به ماهی علاقه دارید، به میزان مصرف آن توجه داشته باشید. هر چند ماهی سرشار از پروتئین است، اما برخی از انواع آن از قبیل کوسه، اره ماهی، ماهی خال مخالی (king mackerel) و کاشی ماهی (tile fish) حاوی مقدار زیادی جیوه هستند. میزان زیاد متیل جیوه برای رشد مغز نوزاد مضر است. از آنجایی که جیوه میتواند در بدنتان جمع شود و بیش از یک سال در بدن باقی بماند، بهترین کار این است که در زمانی که سعی بر باردار شدن دارید، از خوردن ماهی دارای مقدار زیاد جیوه خودداری کنید. به جای آن هفتهای دوبار (۳۴۰ گرم) ماهی حاوی جیوه کم مانند سالمون و تن ماهی (canned light tuna)، مصرف کنید.
یک برنامه ورزشی را دنبال کنید
همین حالا یک برنامه تناسب اندام را آغاز کنید و در انجام آن مداومت ورزید. تا در نتیجه بدنی مناسب بارداری کسب کنید. به علاوه، کمی عرق ریختن، شیوه بسیار خوبی برای رهایی از استرس است. استرس میتواند مانع از بارداری شود.(ورزش و بارداری)
یک برنامه ورزشی سالم شامل ۶۰ دقیقه فعالیت در اکثر روزهای هفته است. فعالیتهایی از قبیل راه رفتن، دوچرخه سواری و نرمش. برای افزایش انعطاف پذیری بدن، ورزشهایی مانند حرکات کشش روزانه و یوگا انجام دهید. در این صورت، برنامه تناسب اندام بسیار خوبی خواهید داشت. به یاد داشته باشید، در هنگام بارداری نیز میتوانید – و حتی توصیه میشود – به ورزش خود ادامه دهید.
اگر منظور شما از برنامه ورزشی عوض کردن کانالهای تلویزیون است، احتیاج دارید که یک برنامه ورزشی ساده (مثل ۲۰ دقیقه پیاده روی روزانه) را شروع کنید و سپس فعالیتهای بیشتری را به این برنامه روزانه بیافزایید. برای مثال به جای استفاده از آسانسور از پله استفاده کنید و یا اتومبیلتان را چند کوچه دورتر از محل کارتان پارک کنید.
نزد دندانپزشک بروید
در حالی که بدنتان را برای بارداری آماده میکنید، سلامت دهانتان را نیز مد نظر داشته باشید. تغییرات هورمونی در دوران بارداری ممکن است شما را بیشتر در معرض بیماری لثه قرار دهد. افزایش میزان هورمون پروژسترون و استروژن، باعث تغییر واکنش لثه در برابر باکتریها شده و منجر به تورم، خونریزی و حساس شدن لثهها میشود.
خبر خوش! احتمال تجربه ناراحتی لثه در خانمهایی که قبل از بارداری به سلامت دندان خود اهمیت میدهند، کمتر است. اگر در شش ماه گذشته نزد دندانپزشک نرفتهاید، اکنون زمان آن است که برای معاینه، ترمیم و تمیز کردن آنها به دندانپزشک مراجعه کنید.
به دنبال سوابق پزشکی ریشهای خود بروید
خوب است که شما و همسرتان سوابق سلامت خانواده خود را بررسی کنید. بنابر این با پدر و مادر، خواهر و برادر و یا سایر اقوام تماس گرفته و در این مورد اطلاعاتی کسب کنید. مهمترین سؤالی که باید از آنها بپرسید این است که آیا فردی در خانوادهتان دارای اختلال ژنتیکی یا کروموزمی مانند سندروم داون (Down Syndrome)، کم خونی سلولهای داسی شکل، سیستیک فیبروسیس (cystic fibrosis)، تای ساکس (Tay-Sachs)، عقب ماندگی یا سایر تأخیرات رشدی بوده است یا خیر. بپرسید که آیا نوزادی با نقص کالبدشناسی مادرزادیای مثل نقص قلبی یا مجرای عصبی به دنیا آمده است یا خیر.(مشاوره ژنتیک قبل از بارداری)
پزشک شما در ویزیت قبل از بارداری و یا اولین معاینه قبل از بارداری، مجموعه ای از سؤالات را از شما خواهد پرسید و پاسخهای شما به او در تشخیص اینکه آیا نیازی به آزمایش ژنتیکی دارید یا خیر کمک خواهد کرد.
زمانی را برای ویزیت قبل از بارداری تنظیم کنید
لازم نیست که از اکنون برای زایمان، پزشک یا مامایتان را تعیین کنید. اما باید با پزشک خود زمانی را برای معاینه قبل از بارداری تعیین کنید. پزشکتان به احتمال قوی سؤالاتی درباره سوابق پزشکی شما و خانوادهتان، سلامت فعلی شما و هر نوع دارویی که مصرف می کنید خواهد پرسید. برخی از داروها مانند اکوتان (داروی درمان آکنه) که به طور رایج تجویز میشود، در چربی بدن ذخیره میشوند و ممکن است ماهها در آنجا باقی بمانند.
پزشک همچنین باید درباره رژیم غذایی، وزن و ورزش با شما صحبت کند، برایتان ویتامین قبل از بارداری تجویز کند و از این که سیستم ایمنیتان سالم است، اطمینان حاصل کند. برای اطلاع از ایمنی شما در برابر بیماریهای کودکان از قبیل آبله مرغان و سرخچه، آزمایش بگیرد و به سؤالات شما پاسخ دهد. اگر از زمان معاینهتان یک سال میگذرد، همچنین باید منتظر معاینه لگن و پاپ اسمیر باشید و در صورت احتمال بیماریهایی که از طریق مقاربت جنسی منتقل می شوند، آزمایش دهید.
بسیاری از زوجها شاید بخواهند بر اساس سابقه خانوادگی یا نژادیی که دارند، از نظر داشتن سلول های داسی شکل، تای ساکس، سیستیک فیبروسیس و یا سایر بیماریها آزمایش ژنتیک بدهند.
زمان تخمکگذاری خود را بسنجید
برخی از خانمها هنگامی که تصمیم به بارداری میگیرند، خیلی ساده داروها و یا شیوههای پیشگیری از زایمان را کنار میگذارند و باقی کار را به دست تقدیر میسپارند و برخی دیگر حساب شدهتر عمل کرده و زمان تخمک گذاری خود را مشخص میکنند. برای تخمین تقریبی از ماشین حساب تخمک گذاری ما استفاده کنید. برای دقت بیشتر جدولی از دمای پایه بدنتان و تغییرات مخاط گردنه رحمتان ترسیم کنید. پیگیری این علائم طی چندین ماه، میتواند به شما کمک کند در طول هر سیکل زمان تخمکگذاریتان را تشخیص دهید. برای قرائت دقیق دما، باید دمای بدنتان را صبح قبل از بلند شدن از رختخواب با استفاده از یک دماسنج پایهای که در داروخانهها موجود است، اندازهگیری کنید.( تعیین زمان تخمک گذاری)
کیتهای تشخیص تخمکگذاری نیز از طریق شناسایی هورمونهای موجود در ادرار یا تغییر کلرید بزاق دهان یا روی پوست که نشان دهنده نزدیک شدن به زمان تخمکگذاری است، به شما در تشخیص این زمان کمک میکنند. این کیتها ممکن است تا حدی گران باشند و در داروخانهها موجود هستند.
سلامت روانی خود را بررسی کنید
خانمهایی که دچار افسردگی هستند، ممکن است دچار مشکل باروری شوند. اگر فردی دچار افسردگی بالینی باشد، به زحمت میتواند مواظب خود باشد چه برسد به نوزاد. بدیهی است که در صورت ابتلای به افسردگی، باروری سخت میشود.
تمامی زنان مخصوصاً آنهایی که دارای سابقه شخصی یا خانوادگی ابتلای به افسردگی هستند، باید قبل از بارداری از نظر سلامت روانی معاینه شوند. اگر علائمی از افسردگی را در خود مشاهده کردید، از قبیل عدم علاقه و لذت بردن از چیزهایی که قبلاً به آنها علاقه داشتید، تغییر اشتها، تغییر الگوی خواب، فقدان انرژی یا احساس درماندگی و بیارزشی، از پزشکتان بخواهید که شما را به یک روانپزشک معرفی کند.
اگر به دارو نیاز داشته باشید، روانپزشک نوعی داروی ضد افسردگی را برایتان تجویز خواهد کرد که استفاده از آن در حین تلاش برای بارداری و در دوران بارداری مانعی نداشته باشد. همچنین شاید لازم شود از فنون کنترل استرس مانند یوگا و مدیتیشن استفاده کنید. تحقیقات نشان می دهند که این شیوهها می توانند به باردار شدن زنان افسرده کمک کنند.
از ابتلای به عفونت جلوگیری کنید
در حالی که سعی بر بارداری دارید، مهم است که کاملاً از بروز عفونتها مخصوصاً عفونتهایی که میتونند به نوزاد آیندهتان صدمه بزنند، جلوگیری کنید.
باید از خوردن غذاهای خاصی مانند پنیر و سایر محصولات لبنی غیر پاستوریزه، غذاهای بسته بندی شده و گوشتهای حاضری و ماهی و مرغ خام و نیم نپخته پرهیز کنید. این غذاها میتوانند باکتریهای خطرناکی را که منجر به لیستریوس (بیماری حاصل از غذا که میتواند منجر به سقط جنین یا مردهزایی شود) میشوند، وارد بدنتان کنند. همچنین باید از آبمیوههای غیر پاستوریزه اجتناب کنید، زیرا این آبمیوهها ممکن است حاوی باکتریهایی مانند سالمونلا یاای.کولی (E. coli) باشند. ماهی خام، مخصوصاً صدف میتواند حاوی میکرواورگانیسمهای خطرناکی باشد.
توجه داشته باشید که هنگام درست کردن غذا، دستهایتان را پی در پی بشویید. دمای یخچالتان باید بین ۲ تا ۴ درجه سلسیوس (۳۵ تا ۴۵ درجه فارنهایت) باشد و دمای فریزر روی ۱۷. ۷- یا کمتر از ۱۷. ۷- درجه سلسیوس (۰ درجه فارنهایت) باشد تا مانع از فاسد شدن غذاهای سرد شود.
و در انتها، خوب است هنگامی که خاک باغچه را حفر میکنید، دستکش بپوشید یا از فرد دیگری بخواهید که جعبه شن حیوان خانگیتان را تعویض کند تا از ابتلای به عفونت انگلی پستانداران و انسانها (toxoplasmosis) که یکی دیگر از عفونتهایی میباشد که برای نوزاد در حال رشدتان مضر است، جلوگیری کنید.
خطرات محیطی را حذف کنید
برخی از مشاغل میتوانند سلامت شما و نوزاد درون شکمتان را به خطر بیاندازند. اگر بطور مرتب در معرض مواد شیمیایی یا تشعشات قرار دارید، باید قبل از بارداری تغییراتی در کار خود ایجاد کنید.
همچنین به یاد داشته باشید که برخی از پاک کنندهها، حشره کشها، حلالها و سرب موجود در آب شرب لولههای کهنه و قدیمی، میتوانند برای نوزاد در حال رشدتان مضر باشد. درباره کارهای روزمرهتان با پزشک یا ماما صحبت کنید و ببینید که آیا چارهای برای جلوگیری یا حذف خطرات موجود در خانه یا محل کارتان وجود دارد یا خیر.
کاملاً به تصمیم خود فکر کنید
با به دنیا آمدن نوزاد، یک مسئولیت دائمی به عهده شما خواهد بود. قبل از تصمیم به بارداری مهم است شما و همسرتان ببینید که به دنبال چه چیزی هستید و اینکه آیا آماده پذیرش چنین مسئولیتی هستید یا خیر. برخی از سؤالات مهمی که باید در نظر داشته باشید:
-
آیا هر دوی شما آماده پذیرش مسئولیت پدر و مادر شدن هستید؟
-
اگر تفکر مذهبی متفاوتی دارید، راجع به نحوه تأثیر گذاری آن بر کودکتان صحبت کردهاید؟
-
آیا کاملاً به نحوه اداره مسئولیتهای مراقبت از فرزند و ایجاد تعادل میان کار و خانواده فکر کردهاید؟
-
آیا آماده نگهداری از کودکی که احتمالاً دارای نیازهای خاص است، هستید؟
-
آیا خودتان را آماده کردهاید تا از خواب جمعهتان بزنید؟ و برای اینکه هر وقت که خواستید بدون کودکتان از خانه بیرون بروید، برای گرفتن پرستار آماده هستید؟
دوستتان را در جریان بگذارید
در حالی که این زمان، زمان بسیار هیجانانگیزی است، میتواند استرس و مشکلات عاطفی نیز به همراه خود داشته باشد. این مطلب را علاوه بر همسرتان، با دوستتان نیز در میان بگذارید. خوب است که با شروع تهوع صبحگاهی و تغییرات هورمونی شدید، یک دوست حامی در کنار خود داشته باشید و همچنین همیشه عالی است که برای صحبت کردن درباره خیالپردازیهای خود برای کودک آیندهتان، همصحبتی داشته باشید.
داروها و لوازم پیشگیری از بارداری را کنار بگذارید
همین که بدنتان را آماده بارداری کردید، خودتان را برای خداحافظی با لوازم پیشگیری از بارداری آماده کنید. برخی از افراد خیلی راحت کاندوم و یا دیافراگم را کنار میگذارند، اما برخی دیگر که از پیشگیری کنندههای هورمونی استفاده میکنند، نیاز به برنامه ریزی بیشتری دارند.
برای مثال اگر از قرص استفاده میکنید، بهتر است بستهای که در دست دارید را کاملاً تمام کنید تا دچار خونریزیهای نامنظم نشوید. شاید چند ماهی طول بکشد تا سیکل قاعدگیتان به حالت طبیعی باز گردد، اما اکثر زنان در همان ماه اول که قرص را کنار میگذارند، قدرت باروری دارند.
همین مسأله در مورد برچسبها و حلقههای (patch and ring) پیشگیریکننده صدق میکند و اگر از آمپول دپو-پروورا (depo- provera) استفاده میکنید، ممکن است بعد از آخرین آمپولی که دریافت کردهاید، یک سال طول بکشد تا بدنتان شروع به تخمک گذاری کند، حتی اگر سیکلتان زودتر به حالت عادی بازگردد.
وقتی که داروی کنترل بارداری را کنار میگذارید، یادداشت برداری از سیکل قاعدگیتان را شروع کنید. از یک تقویم عادی استفاده کنید و زمان شروع و پایان سیکل را علامتگذاری کنید. این کار در تعیین روز زایمان و برنامه ریزی برای هر نوع آزمایشی که در سه ماهه اول بارداری ممکن است نیاز داشته باشید، به پزشکتان کمک میکند.
توصیه مشاور:لازم به یاد آوری است با مراجعه به پزشکتان علاوه بر آگاهی از تاریخچه پزشکی ، فشارخون ،میزان قند و چربی خون شما مورد بررسی قرار میگیرد تا در صورت لزوم اقدامات درمانی انجام شود.و در پایان یک معاینه فیزیکی مکمل تایید سلامت یا یک بیماری پنهان شما خواهد بود.
مشاوره قبل از بارداری
با مشاوره ژنتیک می توانید از میزان احتمال بروز بیماری های ارثی در جنین خود آگاه شده و از به دنیا آمدن کودکی ناقص جلوگیری نمایید.
مشاوره ژنتیک چیست؟
مشاوره ژنتیک، فرآیند تعیین میزان ریسک انتقال یک بیماری ارثی به فرزندتان است. در مشاوره ژنتیک یک فرد متخصص، خانوادههای در معرض ریسک را تشخیص میدهد، مشکلات موجود در خانواده را کشف کرده، درباره اختلال موجود به آنها آگاهی و اطلاعات داده، الگوهای ژنتیکی و ریسک بازگشت آنها را بررسی و گزینههای موجود را برای خانوادهها مطرح می سازد.
چه افرادی باید مشاوره ژنتیک انجام بدهند؟
بر طبق آمار مراکز کنترل و پیشگیری از بیماریها، تقریباً ۳ درصد از نوزادانی که سالانه در ایالات متحده آمریکا به دنیا میآیند، ازیک نقص ژنتیکی رنج می برند. مشاوره ژنتیک برای اکثر زوجهایی که باردارند یا میخواهند باردار شوند ضروری نیست.
مشاوره ژنتیک باید برای زوجهایی که یک مورد یا بیشتر از یکی از فاکتورهای زیر را دارند، انجام شود:
-
نتایج غیر معمول در تستهای رایج قبل از زایمان
-
تست آمینوسنتسیس یک اختلال کروموزومی را نشان دهد
-
یک بیماری ارثی در یکی از اعضای خانواده نزدیک وجود داشته باشد
-
یکی از فرزندان دارای نقص هنگام تولد یا اختلال ژنتیکی باشد
-
مادر بالای ۳۵ سال سن داشته باشد
موارد زیر قومیتهایی را نشان میدهد که احتمال بیشتری برای ابتلا به نقوص ژنتیکی اساسی دارند:
آمریکاییهای آفریقایی تبار: آنمی
یهودیان مشرقی یا مرکزی: بیماری تای – ساکس
ایتالیاییها، یونانیها، خاورمیانه: تالاسمی
مشاوره ژنتیک شامل چه مواردی میشود؟
وقتی شما با یک مشاور ژنتیک کار میکنید، مواردی وجود دارند که باید انتظار آنها را داشته باشید. شما باید با صحبت در مورد فامیل هم خون خود (هم از طرف مادر و هم پدر) شروع کنید تا یک به پیش زمینه مبسوط در مورد بیماریهای خاص و علت بروز آنها دست پیدا کنید. این احتمالاً مهمترین بخش ارزیابی ریسکهای ژنتیکی است.
برای تسهیل این ارزیابی، مشاور شما احتمالاً برخی از سوالهای زیر را خواهد پرسید:
-
آیا شما سابقه دیابت، فزون تنش، سرطان، یا داشتن دو قلو را در خانواده خود دارید؟
-
آیا بیماری خاصی وجود دارد که به نظر میرسد در خانواده شما نسل به نسل میچرخد؟
-
آیا سابقه هر گونه بیماری ژنتیکی مانند فیبروز کیسه ای ، هموفیلی، دیستروفی عضلانی را در خانواده خود دارید؟
-
آیا کسی در خانوادهتان عقب ماندگی ذهنی یا نقص هنگام تولد دارد؟
-
آیا تا به حال کسی از خواهران، دختر عموها، دختر خالهها یا افراد فامیلتان مشکلاتی را در هنگام بارداریشان داشتهاند؟
-
آیا والدینتان زنده هستند؟ آیا سالمند؟
-
پیش زمینه قومی شما چیست؟
-
آیا دلیلی وجود دراد که شما را مشکوک به این امر کرده باشد که شاید نوزادتان با نقص یا مشکلات پزشکی دیگر به دنیا بیاید؟
ژنها و کروموزومها چه هستند؟
هر ژن بخشی از DNA است که برای انتقال صفت خاصی کد گذاری شده است. هر ژن وظیفه خاصی دارد (برای مثال، تعیین رنگ چشمان شما). ژنها سادهترین واحدهای وراثتی هستند. آنها به همراه یکدیگر با الگوهای خاصی در کروموزومهای فرد قرار میگیرند و الگوی منحصر به فردی را برای هر یک از خصوصیات زیستی و فیزیکی فرد پدید میآورند.
کروموزوم از مولکولهای DNA ساخته شده است. انسانها ۴۶ کروموزوم دارند که به صورت دو تایی در هسته هر سلول زنده بدن قرار گرفتهاند. وقتی اسپرم و تخمک عمل لقاح را انجام میدهند، از هرکدام از آنها ۲۳ کروموزوم به اشتراک گذاشته میشود. این گونه است که نصف کروموزومهای جنین از مادر و نصف آن از پدر به ارث میرسد.
چه چیزی باعث بروز اختلالات ژنتیکی میشود؟
اختلالات ژنتیکی ممکن است به دلایل مختلفی برای مثال، به دلیل اختلالات کروموزومی ایجاد شوند. همچنین ممکن است این اختلالات به دلیل مشکل یک تک ژن ایجاد شوند. این اختلالات ممکن است به عنوان اختلالات وابسته به X غالب یا مغلوب، تشخیص داده شوند.
اختلالات غالب: در آن یکی از جفت ژن به ارث رسیده دارای نقص است و ژن سالم دیگر را تحت الشعاع قرار میدهد.
اختلالات مغلوب: برای بروز کامل بیماری باید هر دو ژن دارای نقص باشند.
توصیه مشاور: برای پیشگیری از این نوع اختلالات، باید حداقل یکی از زوجین فاقد ژن معیوب چه به صورت غالب ،چه به صورت مغلوب باشد. به عنوان مثال یکی از بیماری های ارثی رایج در کشور ما تالاسمی است که مغلوب آن به نام تالاسمی مینور و غالب آن به نام ماژور خوانده می شود، لذا دو نفر که دارای این ژن معیوب هستند نباید با هم ازدواج نمایند، زیرا احتمال به وجود امدن فرزندی با ژن غالب هست .
اختلالات وابسته به X: یک نقص ژنی در کروموزوم X وجود دارد، که ممکن است غالب یا مغلوب باشد.
توصیه مشاور: بنابراین اگر جنس جنین دختر باشد صفت بیماری کاملا خود را نشان نمی دهد اما به ارث می رسد، اما اگر جنین پسر باشد غالب شده خود را نشان می دهد، مانند بیماری هموفیلی A.
توصیه مشاور: بهترین زمان برای انجام آزمایش های ژنتیک، قبل از به وجود آمدن علاقه بین زن و مرد است که تصمیم به ازدواج دارند. چرا که بعد از به وجود آمدن علاقه، اتخاذ یک تصمیم منطقی در صورت وجود نقائص ژنتیکی مهم، سخت می باشد و بعضاً در برخی از مناطق کشورمان بر هم زدن مراسم ازدواج در مراحل آخر، امری مذموم به شمار می آید.
زمان مناسب برای بارداری
اطلاعاتی مفید در مورد زمان باروری که بسیار مناسب افرادی است که برای باردار شدن برنامه ریزی می کنند.
در صورتی که برای باردار شدن برنامه ریزی می کنید، احتمالاً دوره تخمک گذاری خود را برای انجام لقاح بهتر کنترل می کنید. عموماً 14 روز پیش از آغاز قاعدگی بعدی، زمان تخمک گذاری است.
تست های جدید
امروزه تستهای خانگیای برای کنترل بهترین زمان تخمک گذاری در بازار موجود میباشد و زوجهایی که قصد باردار شدن دارند، از آنها استفاده میکنند. این تستها میزان هورمون محرک جسم زرد (luteinizing) را در ادرار اندازهگیری میکند. این ماده یکی از هورمونهای هیپوفیز قدامی میباشد که در زن به تشکیل جسم زرد تخمدان و در مرد به ترشح تستوسترون از یاختههای بینابینی کمک میکند. انواع جدید آن نیز موجود میباشد که از طریق بزاق دهان این میزان را سنجیده و کاربردی و دقیق است.
آیا این روش ها کمک می کنند؟
متخصصین میگویند که تستهای تخمکگذاری بهترین راه اندازهگیری باروری نیستند و نمیتوان تنها به پاسخ آنها تکیه نمود. اگر فقط به این تستها تکیه کنید، ممکن است بهترین روز باروری خود را از دست بدهید. از نظر علمی، دوره باروری از روز دهم تا هفدهم دوره قاعدگی است که شروع آن، پنج روز قبل از تخمک گذاری میباشد. اما این نیز صد در صد نیست، زیرا با توجه به آماری که بین ۲۱۳زن که قاعدگی منظم داشتند صورت گرفته، بهترِین روز باروری %۷۰آنها، قبل و یا بعد از این دوره بوده است.
به عقیده متخصصان، دو یا سه بار اقدام برای بارداری در هفته، دوره لازم را کاملاً پوشش خواهد داد.
توصیه مشاور: عدم قطعیت تاریخ ذکر شده به دلیل متغیر بودن سیکل قاعدگی در خانمها می باشد ،به طوریکه طیف زمانی 21 الی 35 روز را در بر می گیرد. علاوه بر این در یک خانم به دلیل مسائلی از قبیل استرس،تغییزات آب و هوایی،رِژیم های غذایی سخت،برخی از بیماریها،کیستها، وغیره این تاریخ تغییر میکند.
آزمایش های باروری
اگر برای باردار شدن تلاش کردید و نتیجه بخش نبوده، می توانید برخی آزمایش ها را برای مشخص شدن علل آن انجام دهید.
آنچه هردوی شما می توانید انتظار داشته باشید
آیا میخواهید خانواده خود را بزرگتر کنید، ولی هنوز موفق نشدهاید؟ اگر یک سال است که تلاش میکنید که باردار شوید و این اتفاق نمیافتد (برای افراد بالای ۳۵ سال این زمان ۶ ماه است)، یک پیشنهاد خوب برای شما آن است که یک سری آزمایشهای باروری را انجام دهید. آنچه برای آقایان پیش بینی میشود، معاینه فیزیکی و آنالیز منی است و آنچه برای خانمها انتظار میرود، به ترتیب زیر است:
توصیه مشاور: در صورت لزوم ممکن است پزشکتان آزمایش های هورمونی دیگری را درخواست نماید مانند بررسی میزان پرولاکتین خون و....
-
تستهای سونوگرافی واژنی: بر طبق تاریخچهٔ پزشکی شما، این آزمایشِ بدون درد و ناراحتی، به پزشک شما اجازه میدهد تا تصویری از تخمدانها و رحم گرفته، آنها را بررسی کند و در ضمن اختلالات تخمکها را نیز شناسایی نماید.
-
مطمئن شدن از باز بودن لولههای رحم شما: این آزمایش نشان میدهد که شکل رحم شما درست باشد. در صورت لزوم «اچ اس جی» یا «HSG» صورت میگیرد که آزمایشی است که رنگ را به داخل لولههای رحمی تزریق میکنند. با جراحیهای ظریفی میتوان مشکلات را برطرف کرد.
-
در آخر شما و یا همسرتان ممکن است دچار عارضهٔ ناباروری شده باشید. از میان هر هفت زوج که صاحب یک فرزند هستند، یک زوج دچار این عارضه میشود. در صورت تمایل میتوانید با متخصصین این امر مشاوره و به بررسی هزینهها و روشهای باروری دیگر بپردازید.
توصیه مشاور: بهتر است به دلیل ساده تر بودن و ارزان تر بودن، زوجین ابتدا از سلامت مرد خانواده مطوئن شوند، و انجام این کار را به مراحل آخر موکول ننمایند. که ممکن است در برخی از خانواده ها به لحاظ فرهنگی این امر پس از بررسی کامل زوجه و پرداخت هزینه های زیاد صورت بگیرد.
توصیه مشاور: پس از مراجعه به پزشک در مورد تاریخچه خودتان تمام اطلاعات لازم را در اختیار پزشکتان قرار دهید و منتظر نباشید که وی مرتبا از شما سئوال نماید. از رژیم سختی که داشته اید، استرس ها، داروها، سایقه نازایی در خانواده....و روشهای پیشگیری، همه را به طور دقیق با وی در میان بگذارید.
راهنمایی برای معاینات بارداری
با ۹ ماه مراجعهٔ مداوم به پزشک، علاوه بر اطمینان از سلامت خود و فرزندتان، یک دوست صمیمی نیز پیدا خواهید کرد.
مهمترین عامل پرورش کودکی سالم، یک برنامهٔ کامل قبل از زایمان است. در طول این معاینات منظم، پزشک، رشد کودک و سلامتی شما را بررسی نموده و هر مشکلی را به محض بروز، درمان میکند. شما و پزشکتان در طول این ۹ ماه دوستانی صمیمی خواهیدشد، بنابراین باید کسی را انتخابکنید که به او اعتماد داشته باشید.
پزشکان متخصص زنان و زایمان، متخصص مراقبت از زنان باردار هستند؛ اما همهٔ پزشکها، نظرات یکسانی در خصوص برخی از شیوه ها ندارند. آسودگی خاطر از شیوه و فلسفهٔ پزشکتان، یک تجربهٔ خوب را برایتان تضمین میکند. از دوستان و اقوام خود راجع به پزشک مورد علاقهشان سوال کنید.
به محض اینکه احساس کردید باردار هستید، به پزشک مراجعه کنید. پزشک سوابق بلند مدت شما و همسرتان و هر گونه بارداری قبلی، بیماری یا اختلالات ژنتیکی را که ممکن است در هر خانوادهای وجود داشته باشد، از شما میپرسد. همچنین راجع به هر نوع عادتی که ممکن است سلامت کودکتان را به خطر بیاندازد، مانند سیگار، انواع مخدرها، یا استفاده از دارو صحبت خواهید کرد. تمامی اطلاعات شما به طور محرمانه نگه داشته میشود.
به علاوه، پزشک شما را معاینه کرده، آزمایش تجویز نموده، تاریخ زایمان را مشخص میکند و وزنتان را وارد جدول میکند. ممکن است ویتامینهای دوران بارداری، آهن و اسیدفولیک تجویز کند و توصیههایی در مورد رژیم غذایی و ورزش به شما بدهد.
تعداد مراجعهٔ شما به پزشک (بمنظور مراقبتهای دوران بارداری)، بستگی به محیط و شرایط خودتان دارد. یک بارداری معمولی ۴۰ هفته طول میکشد و به ۳ دورهٔ سه ماهه تقسیم میشود. در طول سه ماههٔ اول و دوم، حتماً باید ماهی یک بار پزشکتان را ببینید. بعد از ۲۸ هفته، هر دو هفته یک بار و بعد از هفته ۳۶ام، هر هفته تا زمان زایمان ویزیت خواهید شد. خانمهایی که در معرض خطرات بیشتری قرار دارند، باید بیشتر به پزشکشان مراجعه کنند. این خانمها ممکن است در نگه داشتن بچه یا باردار شدن مشکل داشتهباشند، سن بالای ۳۵ سال، چندقلویی، دارای خطر نقص تولد و یا شرایطی مانند دیابت بارداری، و حالتهای دیگری که می توانید از پزشکتان جویا شوید، باشند.
در هر معاینه درصورت لزوم پزشک برای شما آزمایش ادرار تجویز میکند تا مطمئن شود که میزان قند و پروتئین خونتان نرمال است. همچنین افزایش و کاهش وزن شما را بررسی میکند، فشار خونتان را بررسی کرده و دستها و پاهایتان را از نظر وجود تورم معاینه میکند. اندازهٔ رحم را نیز اندازهگیری و ضربان قلب کودک را بررسی میکند. ویزیتها این فرصت را در اختیار شما قرار میدهد که راجع به مسائل بسیاری از او سوالکنید. بنابراین سوالهایتان را فهرست کنید تا هنگام مراجعه به پزشک چیزی را از قلم نیاندازید.
توصیه مشاور: در توصیههای دوران بارداری علاوه بر رژیم غذایی و ورزش، علایم خطر در دوران بارداری و راههای تشخیص آن، به مادر باردار شرح داده میشود. نکته دیگر، برخی از پزشکان علاوه بر بررسی اِدِم (یا وِرم) ترجیح میدهند یک معاینه فیزیکی کامل از شما بعمل آورند.
علل رایج ناباروری در مردان
با پیشرفت علم پزشکی، هر روز شاهد کشف دلایل جدید و معرفی روش های درمانی برای ناباروری هستیم که ممکن است در میان هر زوجی دیده شود.
این مطلب برگرفته از تحقیقات انجام شده تحت نظارت هیئت مشاور پزشکی مرکز کودک (Babycenter) میباشد.
-
انسداد
-
واریکوسل
-
اسپرم غیرعادی
-
حساسیت اسپرم
-
مشکلات نامعلوم ناباروری
-
مشکل ناباروری مرکب
حدود ۱۰ درصد از زوجهایی که در امریکا در سن باروریاند، مشکل باروری دارند. حدود ۳۰ درصد از این موارد به وجود مشکل در مرد و ۳۰ درصد مشکل در زنان و بقیه آن مربوط به عوامل نامعلوم یا عوامل چندگانه مربوط به هر دو زوج میباشد.
اگر بیش از یک سال (یا اگر بالای ۳۵ سال هستید، حدود ۶ ماه) به طور نامنظم و بدون استفاده از لوازم پیشگیری رابطه جنسی داشتهاید، اما باردار نشدهاید به پزشکتان مراجعه کنید. تقریباً ۹۰ درصد زوجهایی که دارای مشکل ناباروری هستند، میتوانند با موفقیت درمان شوند.
برای آگاهی از علل رایج ناباروری و تعداد زوجهایی که بعد از درمان موفق به بارداری شدهاند، ادامه مطلب را بخوانید. توجه کنید از آنجا که یک زوج ممکن است دارای مشکلات چندگانه باشند، میزان موفقیت زوجها متفاوت است.
عوامل رایج ناباروری مردان
انسداد
درصد کمی از مردان دارای مجرای منی مسدود میباشند. این انسداد مانع از ورود اسپرم به درون مایع منی میشود. اگر لوله منی یا مجاری بیضوی شما بسته شده یا آسیب دیده باشند، اسپرم وارد تخمک همسرتان نمیشود. عفونت، آسیبدیدگی، نقص مادرزادی یا وازکتومی، میتوانند از دلایل این انسداد باشند.
-
نشانههای احتمالی: ندارد
-
راهحلهای ممکن: عمل جراحی برای رفع انسداد و یا برگرداندن وازکتومی
-
میزان موفقیت: بسته به مشکل و نوع جراحی، حدود ۵۰ تا ۹۰ درصد مردان بعد از جراحی، اسپرم بیشتری در منی خود داشتند. حدود ۲۰ تا ۶۵ درصد زوجها میتوانند یا از طریق آمیزش جنسی و یا از طریق لقاح مصنوعی آزمایشگاهی (IVF) و یا تزریق اسپرم به داخل تخمک (ICSI) باردار شوند.
واریکوسل
واریکوسل یا بزرگشدگی رگها (شبیه رگهای واریسی در کیسه بیضه) دمای درون بیضه را که میتواند بر تولید اسپرم تأثیرگذار باشد، افزایش میدهد.
-
علائم احتمالی: ندارد (مشکل را میتوان از طریق معاینه جسمانی تشخیص داد.)
-
راه حلهای ممکن: جراحی برای ترمیم واریکوسل
-
میزان موفقیت: تا ۴۳% از مردان ظرف یکسال بعد از عمل و ۶۹ درصد ظرف دو سال بعد از عمل قادر به باروری شدند.
اسپرم غیر عادی
اگر اسپرم شما خیلی کم باشد یا اسپرمی نداشته باشید، تحرک اسپرمها (توانایی حرکت اسپرمها) ضعیف باشد یا اسپرمتان شکل غیر عادی داشته باشد، به تنهایی قادر به بارور کردن تخمک همسرتان نخواهد بود.
-
نشانههای احتمالی: ندارد
-
راه حلهای ممکن: داروهای باروری، لقاح مصنوعی با اسپرم اهدا کننده یا اسپرم خودتان در صورتیکه میزان، شکل و قدرت حرکت اسپرمتان غیر عادی نباشد، یا تزریق اسپرم به داخل تخمک (ICSI)
-
میزان موفقیت: با استفاده از داروهای باروری افزایش دهنده تولید تخمک به همراه لقاح مصنوعی، میزان موفقیت ۸ تا ۱۷ درصد در هر سیکل خواهد بود. میزان موفقیت با استفاده از شیوه ICSI، حدود ۳۰ درصد سیکل است.
حساسیت اسپرم
بدن شما ممکن است با تولید نوعی آنتیبادی اسپرمهایتان را بکشد. این مسأله بعد از وازکتومی یا در صورت پیچ خوردگی بیضه (یعنی وقتیکه بیضه درون کیسه بیضه پیچ میخورد)، عفونت یا زخم رایجتر است.
-
نشانههای احتمالی: هیچ
-
راهحلهای احتمالی: لقاح مصنوعی، تکنولوژیهای باروری کمکی (ART) یا تزریق اسپرم به داخل تخمک (ICSI). (در بعضی مواقع برای جلوگیری از تولید آنتیبادی اسپرم از داروهای استروئیدی از قبیل پردنیزون (Prednisone) استفاده میشود، اما بسیاری از پزشکان این دارو را به دلایل عوارض جانبی آن توصیه نمیکنند.)
-
میزان موفقیت: در صورت استفاده از داروهای باروری برای افزایش تولید تخمک به همراه لقاح مصنوعی، میزان موفقیت آن در هر سیکل ۸ تا ۱۷ درصد خواهد بود. میزان موفقیت شیوه ICSI، حدود ۳۰ درصد در هر سیکل است.
مشکلات نامعلوم باروری
ممکن است پزشک شما در صورت قادر نبودن به تشخیص علت ناباروری، مشکل باروری را نامعلوم تشخیص دهد. برخی از پزشکان معتقدند که سموم محیطی میتوانند باعث بروز چنین مشکلی شوند، اما وجود رابطه مستقیمی بین باروری و این مشکلات احتمالی تأیید نشده است.
-
نشانههای احتمالی: ندارد
-
راهحلهای ممکن: داروهای باروری به همراه لقاح مصنوعی و یا تکنولوژیهای باروری کمکی (ART) مثل لقاح مصنوعی آزمایشگاهی (IVF).
-
میزان موفقیت: در صورت استفاده از داروهای باروری برای افزایش تولید تخمک به همراه لقاح مصنوعی، میزان موفقیت آن ۸ تا ۱۷ درصد در هر سیکل خواهد بود. با استفاده از IVF، حدود ۲۰ تا ۴۰ درصد از سیکلها منجر به بارداری میشوند. ۳ سال بعد از درمان، احتمال باردار شدن زوج هر سال ۲۰ تا ۲۵ درصد کاهش مییابد.
مشکل بارداری مرکب
مشکل بارداری مرکب به مشکلی گفته میشود که در آن هم زن و هم مرد دارای مشکل باروی باشند.
-
نشانههای احتمالی: بسته به عوامل آنها متفاوت هستند.
-
راه حلهای ممکن: معالجه بسته به عوامل آن متفاوت است.
-
میزان موفقیت: میزان موفقیت بسته به عوامل ناباروری متفاوت است.
توصیه مشاور: از انجاییکه بیشتر مشکلات نازایی در آقایان علائم واضحی نداردو تشخیص علت نازایی در زنان پرهزینه و طولانی است، بهتر است برای بررسی اولیه ابتدا مرد خانواده از سلامت خود با یک ازمایش ساده مطمئن شود، سپس اقدامات بعدی انجام شود. بدین ترتیب در وقت و بودجه خانواده صرفه جویی نموده اید.
آیا میدانید استفاده از وان گرم باعث میشود تا اسپرمهای نازا تولید کنید. صحبت درباره مشکل باروری در مردان همه چیز را حل خواهد کرد، راههای مکالمه بهتر برای این موضوع را یاد بگیرید.
امکان نازایی در بارداری دوم
اکثر ما فکر می کنیم نازایی در افرادی که قبلاً بچه دار شده اند ممکن نیست؛ ولی در اشتباه هستیم.
شاید داشتن یک نوزاد دیگر، تنها چیزی است که فکرتان را به خود مشغول کرده است. اما اگر آمادهٔ داشتن نوزاد دیگری هستید، باید بدانید که برخی از خانمها برای دفعهٔ دوم بارداری به مشکل بر میخورند. لیندا اپلِگارث، روانشناس مرکز پزشکی باروری و نازایی در دانشکده پزشکی ویل در دانشگاه کرنل، میگوید: «فقط به این دلیل که برای اولین بار خیلی راحت باردار شدید، این تضمین وجود ندارد که بارداری دوم شما هم به همان اندازه راحت باشد.»
لازم است بدانید که طبق آمار شرکت ریزالو، موسسهٔ آموزش ملی نازایی، بیش از ۳ میلیون زوج با نازایی ثانوی دست و پنجه نرم میکنند.
چرا این مساله اتفاق میافتد
این آمار روبه افزایش است زیرا بسیاری از زوجها دیر برای تشکیل خانواده اقدام میکنند.
چه موقع باید نگران این مسئله شوید
در مورد زوجهایی که خانم زیر ۳۵ سال است، بعد از گذشت یک سال و اگر خانم بالای ۳۵ سال باشد، بعد از گذشت ۶ ماه، درمان لازم است. برخی از پزشکان به غلط به کسانی که قبلاً باردار شدهاند، اطمینان میدهند که نیازی به مراجعه سریع به پزشک متخصص نازایی نیست.
چگونه کمک بخواهیم
اپلِگارث میگوید: «درمان خانمهایی که دچار نازایی ثانوی شدهاند، با کسانی که دارای فرزندی نیستند، متفاوت است.»
توصیه مشاور: البته برای باردار شدن باید یک دوره انتظار چند ماهه را داشته باشید. برخی از مادران تصور می کنند که پس از اقدام به تصمیم گیری اگر بارداری صورت نگیرد دچار مشکل هستند. امااگر در بارداری قبلی یا در خانواده تان سابقه بیماری خاص وجود دارد یا در سنین بالاتراقدام نموده اید بهتر است بدون اتلاف وقت با پزشکتان در تماس باشید.