پیامبر اسلام و ائمه معصومین به بهداشت و سلامتی جسم توجه زیادی داشتند و مصرف مال را در این راه اسراف نمی دانستند، چنانکه عقیده داشتند آنچه در راه سلامتی بدن مصرف شود، اسراف نمی باشد. اسراف در چیزهایی است که باعث ضرر رساندن به بدن شود. در این مطلب تعدادی از توصیه های پیامبر اسلام درباره سلامتی بدن و روح را آورده ایم.
یکی از علل پیشرفت مسلمانان در پزشکی، توجه پیامبر اکرم (ص) به مسائل بهداشتی بوده است. اسلام، درباره اصول کلی پزشکی و بهداشت دستورهایی به پیروانش داده است که می‌توان از این دستورها به عنوان یکی از پایه‌های علم پزشکی اسلامی یاد کرد.
احادیثی زیادی از پیغمبر اسلام (ص) درباره سلامت، بیماری، بهداشت و مسایل دیگر مربوط به پزشکی وجود دارد. مجموعه گفته‌های پیغمبر اسلام درباره طب را بعدها نویسندگان اسلامی تدوین کردند و بر آن شرح‌ها نوشتند و این مجموعه‌ها به نام طب‌النبی معروف گردید. ائمه علیهم السلام هم روایات پزشکی زیادی را از پیامبر اکرم (ص) نقل کرده اند.
پیامبر اسلام فرموده اند:
- آن که دردها را آفریده، درمان آنها را نیز آفریده است.
- هر دردی را درمانی است، پس چون دارو به درد برسد، به اذن خداوند بهبود یابد.
- خود را مداوا کنید، چراکه خداوند هیچ دردی را فرو نفرستاده، مگر آنکه برای آن درمانی نازل کرده است.
- هر کاری را چاره ای است و چاره تندرستی در دنیا چهار چیز است : کم سخن گفتن، کم خوابیدن (خواب کافی)، کم راه رفتن و کم غذا خوردن.
- روزه بگیرید تا تندرست بمانید.
- سفر کنید تا تندرست بمانید.
- سه چیز است که بدن به واسطه آن شاداب می شود و رشد می کند: بوی خوش، جامه نرم و نوشیدن عسل.
پیامبر اسلام فرموده اند جبرئیل همواره مرا به مسواک زدن سفارش میکرد تا جایی که گمان کردم آن را واجب خواهد ساخت
- خوردن شام را ترک نکنید، هر چند به خوردن یک عدد خرمای خشک باشد، چرا که خوردن شام، مایه نیرومندی پیر و جوان است و ترک آن مایه پیری و در هم شکستگی.
- هر کس اندوه و دغدغه اش فراوان شود، بدنش بیمار می گردد.
- کوتاه کردن ناخن ها مانع بروز درد بزرگ می شود و روزی شخص را فراوان می کند.
- هر کس به حرام درمان بجوید، خداوند در آن شفایی قرار نمی دهد.
- تا هنگامی که بدنت درد را تحمل می کند، از دارو بپرهیز و آنگاه که درد را تحمل نکرد، از دارو استفاده کن.
- هر کس سلامتی بر بدنش چیرگی دارد، مداوا نکند.
- هر کس می تواند با بیماری خود سر کند، از درمان بپرهیزد، زیرا بسا دارویی که خود ، بیماری بر جا می نهد.
توصیه های پیامبر اسلام در مورد بهداشت دهان و دندان
- چرخاندن آب در دهان، مایه آمرزش شما و باعث فرار شیطان است.
- هر کس در هر روز دو بار مسواک بزند، سنت پیامبران را استمرار بخشیده است، در برابر هر نمازى که بخواند، خداوند برایش پاداش صد رکعت مى نویسد، از فقر به غنا (و بى نیازى) درمى آید، دهانش خوش بو مى شود، حافظه اش فزونى مى یابد، فهمش استوار مى گردد، غذایش گوارش مى یابد، درد دندان هایش از میان مى رود، بیمارى از او دور مى گردد و فرشتگان به واسطه نورى که بر او مى بینند، با او دست مى دهند.
- مسواک زدن دوازده ویژگى دارد : مایه پاکى دهان است؛ سبب خشنودى پروردگار است؛ دندان ها را سفید مى کند؛ جِرم دندان را از میان مى بَرَد؛ بَلغَم را مى کاهد؛ غذا را مطبوع مى سازد؛ حسنات را دو چندان مى کند؛ به واسطه آن سنت انجام مى گیرد؛ فرشتگان بدین وسیله حضور مى یابند؛ لثه را تقویت مى کند؛ بر گذرگاه قرآن مى گذرد و نزد خداوند، هر دو رکعت نماز با مسواک، دوست داشتنى تر از هفتاد رکعت بى مسواک است.
- دندان هایی که صاف و زیبا هستند، در اثر جویدن غذا، آلوده می شوند و کم کم بوی دهان تغییر می یابد و ایجاد فساد در قوای دماغیه می نماید. وقتی که انسان مسواک نماید، فساد از بین می رود و دندان دوباره تمیز و پاکیزه می گردد.
- خلال کردن دندان ها موجب بهداشت دهان و سبب جلب روزى است.
- اگر برای مردم دشوار نبود، در هر نماز مسواک زدن را واجب می کردم.
- جبرئیل همواره مرا به مسواک زدن سفارش میکرد تا جایی که گمان کردم آن را واجب خواهد ساخت.
- به مسواک زدن امر شدم آن گونه که ترسیدم بر من فرض گردد.
- مسواک زدن، اقتضای فطرت انسان است.
- دندان های خود را خلال کنید (مثل نخ دندان)، زیرا خلال کردن جزء نظافت است و نظافت نشانه ایمان است و شخص با ایمان داخل بهشت می شود.
- یکی از حقوقی که مهمان به گردن میزبان دارد این است که میزبان برای او چوب خلال دندان را در وقت غذا خوردن آماده کند.
توجه اسلام به جزئیات بهداشتی تا این حد بوده که به ما اجازه نداده با هر چیزی خلال کنیم. در یک روایت آمده است که : خلال کردن با هر چیزی، موجب فقر است.
پیامبر اسلام می فرمود زدودن موهای زائد بدن مایه افزایش دید چشم و قوی شدن عضلات و مانع چروک و آلودگی بدن می شود
روش غذا خوردن پیامبر اسلام
حضرت هیچگاه تا حد سیر شدن غذا نمی خورد و پرخوری را سبب بیماری می دانست.
پیامبر هیچگاه در غذا نمی دمیدند (فوت نمی کردند) و صبر می کردند تا غذای داغ سرد شود و می فرمود: برکت در غذای سرد است.
البته منظور این است که پیامبر غذا را وقتی خیلی داغ بود نمی خوردند تا کمی ملایم و قابل خوردن شود، نه اینکه بعضی غذاها را که باید گرم خورده شود، آن را سرد کنند و بخورند.
10 نکته از بهداشت شخصی پیامبر اسلام
در اینجا به بخشی از بهداشت شخصی پیامبر اشاره می کنیم.
1- شستشوی بدن در اسلام از اهمیت زیادی برخوردار است و توجه به پاره ای مسائل که همراه نظافت و شستشوی بدن است مانند وضو و غسل و موارد آن که از سنت های موکد اسلام است می تواند بیانگراین اهمیت باشد. پیامبر اسلام حمام خصوصی داشت و کسی در حمام به او کمک می کرد. همچنین قبل از حمام رفتن چیزی میل می کرد و هنگام بیرون آمدن سر خود را با عمامه می بست و ایمنی از سردرد را از خواص آن بر می شمرد.
2- پیامبر اسلام موهای سرش را با سدر می شست و می فرمود کسی که سر خود را باسدر بشوید خداوند وسوسه شیطان را از او دور می کند و چنین کسی مرتکب معصیت نمی شود و هر کس معصیت نکند وارد بهشت می شود.
3- پیامبر اسلام می فرمود زدودن موهای زائد بدن مایه افزایش دید چشم و قوی شدن عضلات و مانع چروک و آلودگی بدن می شود.
4- رسول خدا فرمود: هر کس می خواهد از فقر در امان باشد و از درد چشم و پیسی و جنون ننالد، ناخن هایش را روز پنج شنبه هنگام عصر بگیرد و از انگشت کوچک دست چپ شروع نماید.
پیامبر در آینه نگاه می کرد و موهای سرش را منظم می نمود و شانه می زد و گاهی در آب نگاه می کرد و موهایش را مرتب می کرد و این کار را برای بیرون رفتن از منزل انجام می داد
5- حضرت دهان، دست و صورت خود را می شست و آب را در دهان غرغره می کرد و هر وقت دست و صورت خود را می شست، با حوله ای مخصوص، صورتش را خشک می کرد و غیر از ایشان کسی به آن حوله دست نمی زد.
6- رسول خدا در شبانه روز سه بار مسواک می کرد : قبل از خواب، بعد از بیدار شدن از خواب و پیش از نماز صبح. آن حضرت با چوب اراک (درختی مخصوص) مسواک می کرد و جبرئیل او را به این کار سفارش کرده بود.
7- پیامبر به خلال کردن دندان ها بعد از غذا (مثل نخ دندان امروزی) اهمیت زیادی می داد و می فرمود: خلال کردن دندان ها موجب بهداشت دهان و سبب جلب روزى است.
8- در مورد بوی خوش بدن نقل شده که هزینه عطر رسول اکرم بیش از خوراک او بود. آن حضرت خود را با مشک خوشبو می کرد چندان که مشک بر فرق سرش برق می زد. آن حضرت آن قدر خوشبو بود که هر جا عبور می کرد تا سه روز بوی خوشش از آنجا به مشام می رسید.
9- رسول گرامی اسلام موهایش را شانه می کرد و هنگام شانه زدن می فرمود: شانه زدن "وبا" را از بین می برد. آن حضرت به دیگران نیز سفارش می کرد که موهایشان را مرتب کنند (کوتاه نگه دارند و شانه کنند).
10- حضرت علی (ع) فرموده اند: رسول خدا هر وقت در آینه می نگریست می فرمود: سپاس خدای را که خلقت مرا کامل و صورت مرا زیبا گردانید و در مقابل عیوب دیگران، مرا زینت بخشید.
امام صادق (ع) فرموده اند: پیامبر در آینه نگاه می کرد و موهای سرش را منظم می نمود و شانه می زد و گاهی در آب نگاه می کرد و موهایش را مرتب می کرد و این کار را برای بیرون رفتن از منزل انجام می داد.
حضرت می فرمود : خداوند دوست دارد که بنده اش چون به سوی برادرانش می رود، خود را برای آنها منظم کند و بیاراید و زیبا سازد.
