عاملی مهم برای شاد زیستن

قانع کسى است که به اندک بسنده مى کند و ناخشنود نمى شود و روى ترش نمى کند و به سهم خویش راضی است .

حضرت علی علیه السلام می‏فرماید: « آنکه خردورزی کند، قناعت پیشه می‏کند.» (آمدی، عبدالواحد، غررالحکم، شرح خوانساری، ج 5، ص 150 ) عقل قناعت را به علت آثار ارزشمند آن، از جمله: بی‏نیازی انسان از غیر خود و قدرت یافتن آدمی برای تحمل کمبودها و صبر بر آنها، بر می‏گزیند و آن را به سود شخص می‏داند. گرچه انسان در ظاهر با قناعت، از امکانات ظاهری استفاده کمتری می‏کند، ولی به جهت عاقبت قناعت، این عمل مورد پذیرش عقل است. هر اندازه سطح دانش شخص نسبت ‏به جهان و نفس خود بیشتر می‏شود و با عمق بیشتری به مسائل انسانی توجه می‏کند، در پذیرش صفات پسندیده انسانی، از جمله صفت قناعت، آمادگی بیشتری پیدا می‏کند.

چه کنیم قناعت پیشه شویم؟!

- برای پرهیز از ولخرجی راهکارهای عملی زیر موثر است:

الف- سعی کنید جز در موارد لازم پول زیادی با خود حمل نکنید و تنها به اندازه لازم و معمول با خود پول بردارید .

ب- جز در موارد لازم به مغازه ها و فروشگاه ها و جاهایی که شما را وسوسه به خرید غیر لازم می کند نروید .

ج- تنها برای خرید لازم به فروشگاه بروید و نیاز خود را از پیش مشخص نمایید نه این که به مغازه و فروشگاه بروید و در آن جا تازه به فکر نیاز خود بیفتید.

- توجه شما را به چند حدیث در این مورد جلب می نماییم:

َالف- قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص: الْقَنَاعَةُ کنْزٌ لَا یَفْنَى‏

رسول خدا فرموده: قناعت گنجى است که تمام نمیشود. (ارشاد القلوب-ترجمه رضایى ج‏1 ص2 باب 34)

ب- وَ فِی الزَّبُورِ الْقَانِعُ غَنِیٌّ وَ لَوْ جَاعَ وَ عَرِیَ وَ مَنْ قَنِعَ اسْتَرَاحَ مِنْ أَهْلِ زَمَانِهِ وَ اسْتَطَالَ عَلَى أَقْرَانِه‏

و در کتاب زبور است که قناعت‏کننده ثروتمند است اگر چه گرسنه و برهنه باشد و هر کس قناعت کند از مردم زمانش راحت است و آرامش خاطر دارد.(ارشاد القلوب-ترجمه رضایى ج‏1 284 باب سى و چهارم - در قناعت است ..... ص : 283)

ج- َ قَالَ ص‏ : یَهْرَمُ ابْنُ آدَمَ وَ یَبْقَى مَعَهُ اثْنَانِ الْحِرْصُ وَ طُولُ الْأَمَل‏

و فرمود: پسر آدم پیر مى‏شود ولى دو خصلت با او باقى میماند یکى حرص و آز و دیگرى آرزو

د-و نیز پیامبر –صلی الله علیه و آله- فرمود: یَا عَلِیُّ أَنْهَاک عَنْ ثَلَاثِ خِصَالٍ عِظَامٍ الْحَسَدِ وَ الْحِرْصِ وَ الْکذِب‏

ای علی ! تو را از سه صفت بد بزرگ یعنی حسادت و حرص و دروغ بر حذر می دارم .

(بحار الأنوار ج‏66 ص 371 باب 38 )

آثار قناعت

1. آرامش روحی،‌ روانی:[1] مهمترین بارزه صفت قناعت همان رضایت خاطر و روحیه بالای انسان‎های قانع نسبت به مقدرات عام است در واقع بسیاری از جرمها، دزدی‎ها، بی‎عدالتی‎ها، روشوه‎دهی‎ها و رشوه‎گیری‎ها كه در دنبال آن تشویش و نگرانی است بخاطر حرص و غافل بودن نسبت به گنج قناعت است.

2. عزت و سرفرازی:[2] پیامبر _ صلّی الله علیه و آله _ فرمودند شایسته نیست مۆمن خود را ذلیل كند.

تشنه ی جوی كریمان نشوی كه قناعت همه دریا باشد

انسانی كه به كم خود قانع است هیچگاه دست نیاز به سوی دیگران برای كسب مال زیادتر برنمی‎آید و عزت نفس خود را حفظ می‎كند به همین خاطر است كه در روایت از قناعت تعبیر به گنج بی‎پایان شده است.

3. زندگی پاكیزه:[3] از حضرت علی ـ علیه السلام ـ سۆال شد منظور از زندگی پاک در آیه ذیل چیست هر كس كه عمل صالحی انجام دهد، اگر مۆمن باشد، ما او را به زندگی پاك زنده خواهیم كرد[4] حضرت در جواب فرمودند: منظور قناعت است.

4) محبوب مردم: كسی كه روحیه بی‎نیازی دارد و منیع الطبع است نزد مردم نیز محبوب است مردم از چنین فردی راضی‎اند و بیشتر دوست دارند كه با او پیوند دوستی برقرار كند چرا كه او از شكرگذارترین مردم است و هیچ كه بخاطر حرص و جمع مال و... از خط عدالت خارج نمی‎شود.

5. بهترین كمك برای اصلاح نفس است:[5] چون بیشتر شهوت‎رانی‎ها و عنان گسیختگی‎های نفس بخاطر حرص و زیاده‎خواهی است ولی كسی كه به سلاح قناعت مجهز است زمینه خوبی برای تزكیه و تهذیب نفس پدید آورده است برای اینكه این امر واضح‎تر شود به زندگی افراد حریص بنگرید كه چگونه از حرص آنها اغلب شرارت‎ها برمی‎خیزد.

6. راحتی بدن:[6] حریص علاوه بر اینكه آرامش روحی خود را به هم می‎زند همیشه در تعب و رنج جسمانی است به این در و آن در می‎زند تا بیشتر و بیشتر بدست آورد كه «حریص به جهانی گرسنه است و قانع به نانی سیر».

مراتب قناعت:[7]

قناعت یكی از فضائل بالای انسانی است كه خود دارای دو مرتبه عالی‎تر و عالی‎تر (اعلی) است در مرتبه عالی انسان، به حد ضرورت مال راضی است و در مرتبة عالی‎تر (اعلی) علاوه بر قناعت انسان از روحیه ایثار و گذشت نیز برخوردار است

سعدی:

حریص به جهانی گرسنه است و قانع به نانی سیر.