عالم برزخ همانند عالم دنیا، دارای شب و روز است. (غافر، آیات ۴۵ و ۴۶) هم چنین عالم برزخ همانند عالم دنیا، دارای شرایط زیست بشر می باشد و انسان ها در آن جا می خورند و می آشامند و با هم گفت وگو می کنند و گرد هم می آیند. البته از آن جایی که عالم برزخ، دروازه ای به عالم قیامت است، با زندگی زمینی این تفاوت را دارد که انسان ها براساس نوع زندگی خود در زمین، از امکانات آن جا بهره می برند.
به سخن دیگر، در عالم دنیا، بر پایه رحمت رحمانی همه انسان ها بی توجه به اعتقادات و اعمال خود از روزی خداوندی بهره می برند و حتی کافران گاه از وضعیت بهتری برخوردار هستند؛ در حالی که زندگی در عالم برزخ با توجه به اعتقادات و اعمالی است که انسان در دنیا داشته است. به این معنا می توان گفت که عالم برزخ خود همانند عالم قیامت است و هر کسی نتیجه ای از اعتقادات و اعمال خویش را می بیند.
براین اساس، زندگی انسان ها در عالم برزخ با توجه به کفر و ایمان و عمل صالح و طالح، خوب و بد خواهد بود. از این رو برای عالم برزخ همانند عالم آخرت، بهشت و جهنمی برزخی است. بنابراین کسانی که دارای ایمان و عمل صالح در زندگی دنیا بودند، در عالم برزخ، در بهشت برزخی وارد شده و از عطایا و نعمت های بهشت برزخی بهره مند خواهند شد. (آل عمران، آیات ۱۶۹ و ۱۷۱)
برخورداری شهیدان از آسودگی خاطر در پرتو عنایت الهی در عالم برزخ و بهشت برزخی (محمد، آیات ۴ و ۵) از جمله مطالبی است که در آیاتی چند در قرآن مورد تاکید قرار گرفته است.
از آن جایی که عالم برزخ همانند عالم آخرت است، حیات برزخی که پس از مرگ دنیوی اتفاق می افتد (غافر، آیه ۱۱) هر چند که برای انسان هایی که در دنیا زندگی می کنند، غیرقابل احساس و درک است (بقره، آیه ۱۵۴) حیاتی واقعی است و این گونه نیست که این عالم یک خواب طولانی باشد. از این رو در عالم برزخ، مساله پرسش و پاسخ و سؤال و جواب مطرح می شود (ابراهیم، آیه ۲۷) و دو فرشته بر انسان وارد شده و از او درباره پروردگار، دین و پیامبر و امامانش پرسش می کنند. (مجمع البیان، ج ۵ و ۶، ص ۴۸۲) همچنین در عالم برزخ، برای انسان ها رشد و تکامل هم چنان ادامه خواهد یافت و شخص آثار صالح و طالح خویش در دوره زندگی در عالم برزخ را می بیند. خداوند در آیات ۴ و ۵ سوره محمد از اصلاح و رشد معنوی و قلبی شهیدان در عالم برزخ سخن به میان می آورد که این معنا خود بیانگر آن است که عالم برزخ نمی تواند عالمی همانند عالم خواب و رویا باشد.
به سخن دیگر، این که شهیدان، در عالم برزخ، پس از شهادت از هدایت های خاص الهی برخوردار می شوند و قلب و «بال» ایشان (مجمع البیان، ج ۹ و ۱۰، ص ۱۴۵) اصلاح می شود، لازمه این اصلاح این است که در عالم برزخ شهیدان به رشد و تکامل معنوی خود ادامه می دهند. (المیزان، ج ۱۸، ص ۲۲۶)
هم چنین دیگر انسان ها در عالم برزخ باتوجه به اعتقادات و اعمال خویش به ویژه آن هایی را که به عنوان سنت خوب و بد یا باقیات صالح و طالح به جا گذاشته اند، بهره مند می شوند و آثار و پیامدهای آن در عالم برزخ موجب افزایش رشد کمالی و یا هبوط و سقوط بیش تر آنان می شود.
به هر حال، از ویژگی های عالم برزخ، رشد و تکامل بشر است که همانند دنیا ادامه می یابد. با این تفاوت که در عالم برزخ نوعی حسابرسی ابتدایی انجام می شود و اشخاص باتوجه به ایمان و کفر و عمل نیک و بد خود، از امکانات بهشتی و یا دوزخی عالم برزخ بهره مند خواهند شد.
