تأثیر" نام"ما  بر شخصیت ما 
 

نام‌خوب، باعث تأثیرات مثبت و خوب در اشخاص می‌شود، این تأثیرات در روح و اعمال او هم واقع می‌شود و نتیجه‌‌ی آن، نیک‌نامی شخص در دنیا و آخرت است، و البته نام، به تنهایی نمی‌تواند خوشبختی و سعادت افراد را تضمین کند اما می‌تواند یکی از عوامل مۆثر در سعادت انسان باشد.

سعدی علیه الرحمة در دو جا از نام‌نیک صحبت می‌کند؛

در یکجا می‌گوید:

سعدیا مرد نکونام نمیرد هرگز

مرده آن‌ است که نامش به نکویی نبرند [1]

و در جای دیگر، چنین نصیحت می‌کند:

نام نیکو گر بماند ز آدمی

به کزو ماند سرای زرنگار [2]

سخن سعدی از نیک‌نامی است بحث ما از نام‌نیک، و ما در این بحث می‌خواهیم به تأثیر نام‌نیک در نیک‌نامی برسیم؛

هر موجودی نامی دارد که با آن شناخته می‌شود و این نام‌ها می‌تواند برگرفته از خصوصیاتی باشد که آن موجود داراست، اما شاید انسان، در این زمینه با دیگر موجودات؛ تفاوت داشته باشد به اینکه؛ نام انسان می‌تواند در او خصوصیاتی را بوجود آورد که دارا نبوده است و هر خصوصیتی، بسته به نوع آن؛ می‌‌تواند زمینه‌ای باشد که انسان را به سوی خوبی یا بدی راهنمایی کند، زیرا نام انسان، چیزی است که همیشه همراه اوست و شخص را وامی‌دارد تا در مورد معنی و منشأ آن اسم، فکر و تحقیق کند.

نکته‌ی دیگر؛ اینکه فرزند انسان از وجود اوست و چنانکه امام علی (علیه السلام) هم به این نکته اشاره دارد و به فرزندش می‌فرماید: «وَجَدْتُكَ بَعْضِی بَلْ وَجَدْتُكَ كُلِّی حَتَّى كَأَنَّ شَیْئاً لَوْ أَصَابَكَ أَصَابَنِی [3] تو را دیدم كه پاره تن من، بلكه همه جان منى، آنگونه كه اگر آسیبى به تو رسد به من رسیده است».

حال که چنین است؛ انسان در نام‌گذاری فرزندان خود، چه معیارهایی را باید در نظر بگیرد؟

پاسخ این است که معیار باید به گونه‌ای باشد که بهترین تأثیر را در او داشته باشد و فرزند را به نیکوترین ارزشهای انسانی راهنمایی کند.

برای انسان‌های دین‌دار، و خصوصا شیعیان؛ اسم‌هایی معرفی شده است که می‌توانند در نقش اسم، الگوهای راهنمای خوبی هم باشند که روایات مفیدی در این زمینه از معصومین، علیهم‌السلام به ما رسیده است که بعضی از آنها، اهمیت نام‌نیک و برخی دیگر مصادیق نام‌نیک را برای ما بیان می‌فرمایند.

اهمیت نام نیک

امام علی (علیه السلام)، نام نیک گذاشتن بر فرزند را به عنوان یک حق، از فرزند بر عهده‌ی پدر؛ معرفی کرده‌ و می‌فرمایند: «حَقُّ الْوَلَدِ عَلَى الْوَالِدِ أَنْ یُحَسِّنَ اسْمَهُ وَ یُحَسِّنَ أَدَبَهُ وَ یُعَلِّمَهُ الْقُرْآن [4] حق فرزند بر پدر، آن‌ است‌ كه نام نیكو بر فرزند بگذارد، خوب تربیتش كند، و او را قرآن بیاموزد».

روایات دیگری هم هست که اشاره به این معنا دارد [5]

و از امام صادق (علیه السلام) روایت است که رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمودند: «اسْتَحْسِنُوا أَسْمَاءَكُمْ فَإِنَّكُمْ تُدْعَوْنَ بِهَا یَوْمَ الْقِیَامَةِ قُمْ یَا فُلَانَ بْنَ فُلَانٍ إِلَى نُورِكَ وَ قُمْ یَا فُلَانَ بْنَ فُلَانٍ لَا نُورَ لَكَ [6] نام‌ها را نیکو انتخاب کنید، براستی که شما در روز قیامت با آن نام، خوانده می شوید.ای فلان پسر فلان! بسوی نورت برخیز! و ای فلان پسر فلان! برخیز! ولی نوری نداری».

چه نام‌هایی مناسب است؟

در روایات، راهنمایی‌هایی در مورد نام مناسب شده که به مواردی اشاره می‌شود:

امام باقر (علیه السلام) در این‌باره می‌فرمایند: «أَصْدَقُ الْأَسْمَاءِ مَا سُمِّیَ بِالْعُبُودِیَّةِ وَ أَفْضَلُهَا أَسْمَاءُ الْأَنْبِیَاءِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِمْ أَجْمَعِینَ [7] راست‌ترین نام‌ها آن است که بر بندگی الهی دلالت کند و برترین نامها، اسامی پیامبران است».

و روایاتی مشابه این روایت هم داریم [8]

اصبغ بن نباته از امام علی (علیه السلام) از رسول اکرم (صلی الله علی و آله) روایت می کند که: «مَا مِن اَهلِ بَیْتٍ فِیهِم إِسْمُ نَبِیٍّ إِلّا بَعَثَ اللهُ عَزَّوَجَلَّ اِلَیهِمْ مَلِکاً یُقَدِّسُهُمْ بِالغَدَاةِ وَ العَشِیّ [9] ساکنان هیچ خانه‌ای نیست که در بین آنان نام پیامبری باشد، مگر اینکه خداوند فرشته‌ای به سوی آنان بر‌می‌انگیزد که در صبح و شام تقدیسشان کند».

شخصی به امام صادق (علیه السلام) عرضه داشت: جانم به فدایت، ما اسامی شما و پدران شما را [بر فرزندانمان] می گذاریم، آیا این کار برای ما سودمند هست؟ امام در جواب فرمودند: «ای وَاللهِ. وَ هَلِ الدّینُ اَلَّا الحُبّ وَ البُغض! "قالَ اللهُ: إِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونی‏ یُحْبِبْكُمُ اللَّهُ وَ یَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ" [10] آری به خدا قسم! مگر دین؛ چیزی جز مهر ورزیدن و بغض و تنفر است؟! خداوند می فرماید: (ای رسول ما بگو) اگر خدا را دوست می‌دارید از من پیروی کنید تا او نیز شما را دوست بدارد و گناهانتان را بیامرزد».

از جمله نام‌های دیگر می‌توان به نام‌های: علی، فاطمه (و نام‌های دیگر آن حضرت چنانکه ابو جعفر قمی گفته است عبارتند از: فاطمه، بتول، حصان، حرّه، سیّده، عذراء، زهرا، حوراء، مباركه، طاهره، زكیّه، راضیه، مرضیّه، محدّثه، و ... [11])، جعفر،‌ عبدالله و نام‌های دیگر معصومین علیهم السلام.

نام‌هایی که خوب نبود و تغییر می‌یافت

بعضی از نام‌های افراد و شهر‌ها که مناسب نبود، توسط حضرات معصومین (علیهم السلام) تغییر می‌یافت.

امام صادق علیه السلام می فرمایند: «أَنَ رَسُولَ اللهِ کانَ یغَیرُ الاَسْماءَ الْقَبیحَةَ فِی الْرِّجالِ وَ الْبُلدانِ؛[12] رسول خدا (صلی الله علیه وآله) پیوسته نام های زشت انسان‌ها و شهرها را تغییر می‌دادند».

تأثیرات دیگری از نام خوب

به تجربه ثابت شده و یک امر وجدانی هم هست که اسم خوب می‌تواند تاثیرات مثبتی در احساس رضایت‌مندی و آرامش را به صاحب آن اسم القا کند و در ارتباط با دیگران هم، تأثیر خوبی داشته باشد.

همچنین اثر دیگر اسم خوب، اثر تربیتی آن است که وقتی شخص، نام خوبی داشته باشد این خوبی به او تلقین می‌شود و چنانکه در اول بحث؛‌ عرض شد، سعی در شباهت روحی و رفتاری به آن خوبی پیدا می‌کند.

 و چه نامی بهتر از نام پیامبران و معصومین برای شباهت یافتن به ایشان؟ و چه تأثیرات مثبت و خوبی دارد نام‌هایی که نشان بندگی خداست!؟

یک اشکال و پاسخ:

گاهی اشکال می‌شود که: این اسم‌ها در خانواده‌ی نزدیکان و آشنایان؛ تکراری است.

پاسخ: اولا: هر چیز تکراری اشکالی ندارد

و ثانیا: به قول یکی از بزرگان: چطور خانه‌ی نزدیکان تلویزیون و... هست نمی‌گویید تکراری است و نخرید اما این نام‌ها برای فرزندان تکراری است و شما انتخاب نمی‌کنید؟

و ثالثا: این نام‌ها در آن خانه‌ها خاصیت خود را دارند، در خانه‌ی شما هم خاصیت و برکت خود را می‌توانند داشته باشند.

پس نام‌خوب، باعث تأثیرات مثبت و خوب در اشخاص می‌شود، این تأثیرات در روح و اعمال او هم واقع می‌شود و نتیجه‌‌ی آن، نیک‌نامی شخص در دنیا و آخرت است، و البته نام، به تنهایی نمی‌تواند خوشبختی و سعادت افراد را تضمین کند اما می‌تواند یکی از عوامل مۆثر در سعادت انسان باشد.