وقتی تخته فرش های دستباف کشورمان را زیرو رو می کنیم احساس غرور به ما دست می دهد. آنها صفحات هنر و هویت ایران و ایرانی هستند.

بی شک، صاحب این هنر هم ایران است و ایرانی.

در حال حاضر این صنعت با مشکلاتی روبروست اما این که ادعا کنیم همه مشکلات فرش دستباف ایران به سبب تولید فرش ماشینی است بسیار بی انصافی کرده ایم.

فرش ماشینی هرگز رقیبی برای فرش دستباف کشور متصور نشده است بلکه در مقاطع مختلف موجب توسعه صادرات فرش دستباف و ورود ارز به کشور نیز گردیده است.

فرش ماشینی باعث شده است تا خانواده هایی که توان خرید فرش دستباف را ندارند بتوانند جهت آذین بندی محل مسکونی خود از فرش ماشینی استفاده کنند.

از طرف دیگر اگر روند تولید فرش ماشینی در ایران وجود نداشت بازار ایران با تراکم انواع فرش ماشینی تولید کشورهای بلژیک و ترکیه و شاید هم چین مواجه می شد و بر این اساس سالانه ۳۰۰ میلیون دلار ارز از مملکت خارج می شد.

مشکلات فرش دستباف برای همه مشخص است.

 اگر توجه کرده باشید اکثر پدرها و مادرهای ما در خانه هایشان فرش دستباف دارند و آن را بسیار با ارزش تر از فرش ماشینی قلمداد می کنند. گر چه هم اکنون فرش های ماشینی بسیار زیبایی وارد بازار شده است و به دلیل ارزانی آن نسبت به فرش دستباف بسیار مورد استقبال قرار گرفته اما باید به این نکته اشاره کنیم که فرش دستباف مزایای بسیاری در مقایسه با فرش ماشینی دارد و بهای بیشتر پرداخت کردن برای آن از نظر بسیاری از افراد به صرفه تر است. در اینجا برخی مشخصات این دو نوع فرش را با هم مقایسه می کنیم:

▪ فرش های دستباف از دور و نزدیک جلوه بسیار خوبی دارند اما فرش های ماشینی تنها از دور جلوه دارند و از نزدیک چندان مرغوب به نظر نمی رسند.

▪ گذشت زمان رنگ های فرش دستباف را جلا می دهد اما از جلوه فرش ماشینی می کاهد.

▪ فرش دستباف در زمستان گرم و در تابستان سرد است اما فرش ماشینی به دلیل آنکه از مواد پلاستیکی تهیه شده است، این خاصیت را ندارد.

▪ فرش دستباف اگر تمیز نگه داشته شود هیچ گونه مشکلی برای سلامت فرد ایجاد نمی کند اما فرش ماشینی دارای پرزهای پلاستیکی است که در پی عبور و مرور حالت کهربایی به خود گرفته و در هوا معلق می شود و در مواردی باعث بروز حساسیت های تنفسی می شود.
 
▪ فرش ماشینی به مرور زمان ارزش خود را از دست می دهد ولی فرش دستباف به مرور زمان ارزش پیدا می کند.

مقاله زیر برگرفته از وب سایت اطلاع رسانی فرش ایران و به قلم سرکار خانم زهرا تیموری و زیر نظر جناب آقای عبدالله احراری می باشد.

چکیده مقاله:
طرح ماهی درهم یکی از مهم ترین و در عین حال فراگیرترین طرح های قالی ایران است. این طرح در بیشتر مناطق قالیبافی کشور استفاده شده و در بازارهای جهان فرش نیز همواره مورد استقبال قرار گرفته است، درحال حاضر بافندگان فرش دستباف استانهای خراسان جنوبی ،همدان، آذربایجان شرقی ، مرکزی، فارس و… از طرح ماهی درهم به عنوان نقشه فرش استفاده می نمایند که در هر یک از مناطق فوق دارای ویژگی های خاص از لحاظ نقشمایه های کاربردی اندازه واگیره، حواشی کاربردی رنگبندی و بالاخره سبک نقشه از نظر شکسته یا گردان می باشد.

در این مقاله تلاش گردیده اولآ ریشه های تاریخی و نمادین طرح فوق و ارتباط آن با آیین مهر میترا و نمادهایی همچون ماه، ماهی و زمین مورد بررسی قرار گیرد. ثانیآ هر یک از گونه های رایج ماهی در هم در مناطق مختلف کشور آنا لیز شده و با یکدیگر مورد مقایسه قرار گرفته اند ، ثالثآ در این مقایسه تاثیرات اقلیم ، جغرافیا ، فرهنگ ، اعتقادات و پتانسیلهای بالقوه موجود در هر یک از مناطق در خصوص فرش بافی بر طرح ماهی درهم تجزیه و تحلیل شده است .

مقاله دستاوردهای بسیار خوبی در خصوص شناسایی، ریشه یابی گونه های مختلف طرح ماهی درهم و علل شکل گیری گونه های مختلف این طرح داشته است.

واژگان کلیدی:
طرح ، نقشه ، ماهی در هم ، قالی

مقدمه
انسان کمال طلب همواره در جستجوی سعادت و جاودانگی، به انواع روش ها دست یازیده تا عطش وجودی خود را بنشاند چنانکه همه ی انسان ها به دنبال سعادت و جاودانگی اند و هر کس می خواهد به طریقی به آن برسد . یکی ازروش هایی که در قدیم جهت جاودانگی مرسوم بوده است کشیدن نقش های حیوانات به خصوص اعضای بدنی آنها می باشد و این عمل نشان دهنده قدرت و سعادت وبه منظور تسخیر روح حیوان صورت می گرفته است تا بدین صورت میل به جاودانگی و کمال خواهی خویش را به آیندگان نشان دهد.
پیشرفت بشر تا بدانجا رسید تا بتواند این طرح ها را از روی دیوارهای غارها بر روی زیر انداز خود همراه با ظرافت بیشتری پیاده نماید.

یک دسته بسیار مهم از طرح های ایرانی را که تقریبآ در سراسر ایران پراکنده است با نام هراتی و نام جدیدتر و محدودتر ماهی در هم می شناسند . اصطلاح هراتی ازآنجا پیدا شده است که این طرح در دوره تیموری و در هرات رواج فراوان یافت و تعداد زیادی طرح شاهانه، چه درفرش و چه در معماری، با این طرح شکل گرفت.
اصطلاح ماهی در هم عامیانه است و نمی دانیم در چه زمانی پیدا شده است، ماهی در هم شکل ویژه ای از هراتی است .

اساس طرح هراتی و گونه ای از ماهی در هم عبارت از دو ماهی و گل گردی (معمولآ هشت پر) در میان آن
می باشد . بدیهی است در دوره اسلامی ماهی ها به برگ شباهت یافته اند چرا که در دوره اسلامی بر روی فرش و امثال آن نقش واقعی از بین برده اند تا مبادا در نماز، سجده به آن نقش یا موجود کنند، مخصوصآ اهل تسنن بر روی فرش و امثال آن که نقش واقعی انسان و حیوان داشته باشند نماز نمی گذارند، در واقع گل وسط هم چهره انسان بوده است که به یک گل گرد تبدیل یافته است.

بنیاد طرح هراتی را در آیین مهر (میترائیسم) یافته ایم ناچار آن را به طور خلاصه بررسی می کنیم.

درآیین مهر، میتره / میترا درون آب متولد شده است، به همین دلیل در آثار این آیین، مهر را به صورت کودکی بر روی نیلوفر آبی تصویر می کنند. (شکل ۱)

فرآیند تولید فرش ماشینی شامل مراحل زیر است:

مرحله اول: آماده کردن نخ ها

ابتدا نخ ها به شکل الیاف خام و یا دسته رشته های بلند به کارخانه آورده می شوند.

الیاف خام که تقریباً 18سانتی متر هستند معمولاً پیچیده نشده و رشته رشته هستند که باید تغییر داده شوند. این رشته ها درون یک ظرف قیف مانند ریخته می شوند. سپس روغن زده می-شوند و به ماشین حلاجی آن ها را به صورت طناب های بلند و سستی می ریسد که فیتیله نامیده می شوند. پس از آن فیتیله ها فشرده، کشیده و به نخ های واحدی تبدیل می شوند و به دور قرقره ها پیچیده می شوند.

الیاف خام تک لایه ای و رشته های دسته ای بلند بعداً به یکدیگر پیچیده می شوند تا به صورت تارهای کلفت مناسب برای بافت درآیند.

نخ ها سپس به وسیله بخار حجیم می شوند و بعد، آن ها را تا 132-138 درجه سانتیگراد حرارت می دهند. این حرارت باعث می شود که نخ شکل پیچیده اش را حفظ کند. پس از سرد کردن، این نخ ها را به دور لوله هایی می پیچند و به دستگاه بافندگی انتقال می دهند.

مرحله دوم: رنگ کردن نخ ها

نخ ها به منظور بافت فرش ابتدا با روش های خاصی رنگ می شوند. در این روش ها 227-455 کیلوگرم الیاف را در خمره های تحت فشار هوا می گذارند که رنگ مورد نظر در آن ها پخش می شود و یا در روش دیگری الیاف یا کلاف های نخ را پی در پی از حوضچه ها یا خمره های رنگ عبور می دهند تا کاملا به رنگ مورد نظر درآید.

یک روش دیگر رنگ آمیزی نخ ها این است که نخ ها را شکل می دهند و سپس رنگ داغ تحت فشار وارد اشکال نخ شود تا نخ ها رنگ آمیزی شوند.

همچنین در روش دیگری، نخ را از طریق غلطک های چاپ رنگ پرس می کنند، در حالیکه روش دیگری نیز نخ ها را به شکلی می بافد و سپس قبل از بازشدن نخ ها با رنگ ها آمیخته می شوند. نخ ها با هر روشی که رنگرزی شوند در مرحله بعد تحت بخار قرار می گیرند و سپس شسته و خشک می شوند.

فرش 11-J

                                                     

            
توضیح مختصر


                در 2 رنگ: زرشکی و گردویی

فرش 110-J

فرش 11112-J

زرشکی

پس از تاریخ غرور آفرین هنر فرش دستباف تاریخ پیدایش فرش ماشینی در ایران نشان می‎دهد که این محصول در کشورمان عمری حدوداَ ۴۰ ساله دارد.

در ابتدای دهه ۵۰ اولین فرش ماشینی تولید داخل در کارخانجات مخمل و ابریشم کاشان توسط ماشین‎های مخمل بافی ژاکارد و با الیاف مصنوعی براق و پرز نسبتاً کوتاه و وزن سبک، بافته و روانه بازار شد.

همزمان با آن عده‎ای از تجار، فرش‎هایی با همین مشخصات و تا حدی مرغوب‎تر از کشور بلژیک وارد بازار ایران نمودند و سلیقه ایرانی را با پدیده فرش ماشینی آشنا کردند.

با مشاهده استقبال نسبتاً مطلوبی که مردم از فرش ماشینی به عمل آوردند صاحبان گروه صنعتی بهشهر اقدام به تاسیس شرکت بزرگی به نام شرکت صنایع کاشان (فرش راوند) نمودند که فعالیت آن در زمینه تولیدات مواد مرتبط با فرش و همچنین خود فرش ماشینی بود و اولین محصول آن در سال ۱۳۵۳ به بازار عرضه شد.

این محصول با نمونه‎های قبلی کاملاً متفاوت و شباهت‎های زیادی به فرش دستباف داشت که به خصوص نوع پشمی آن فوق‎العاده مورد اقبال عمومی قرار گرفت.

متعاقب آن شرکت‎های دیگری از جمله شرکت شهباف که بعدها به فرش گیلان تغییر نام داد و همچنین شرکت‎های فرش پارس و مولن روژ (نقش ایران) و فرش اکباتان تاسیس و به رقابت پرداختند. این امر تا اواخر سال ۵۷ به طور معمول ادامه داشت و شرکت‎های بزرگ تولیدکننده فرش با هم در حال رقابت بودند.

در سال ۵۷ تعدادی از متخصصان صنعت نساجی و دست‎اندرکاران صنعت فرش ماشینی و همچنین پاره‎ای از کارخانه‎داران که تا آن زمان در رشته‎های دیگر نساجی فعال بودند به فکر ایجاد واحدهای جدید فرش ماشینی افتادند و کارخانجاتی از قبیل قالی سلیمان، فرش مشهد، فرش شیراز (دناژ)، فرش مازندران، فرش باستان و ستاره کویر و تعدادی دیگر در گوشه و کنار کشور و با ماشین‎های مربوط به آن زمان مثل وندویل ALD۶۱ و AL۱ و TEXTIMA شروع به کار نمودند و از همین جا سیر تحول فرش ماشینی آغاز شد.

با انتقال تدریجی متخصصان شاغل در کارخانه‎های بزرگ به کارخانه‎های نوپا رقابت جدیدی در زمینه تولید فرش ماشینی در میان واحدهای بخش خصوصی در گرفت، ولی تحول اساسی در صنعت فرش ماشینی در کشور از سال ۶۵ شروع شد که این سیر تحول موجب ایجاد بیش از ۱۶۰۰ واحد کوچک و بزرگ تولیدکننده فرش گردید.

در حال حاضر در حدود 60 برند برتر فرش ماشینی ایران یکجا در سرای ابریشم مشغول ارائه آخرین محصولات خود هستند.

ممنوم از مطلب تون

تشکر

فرش طرح ماهی یکی از معروف ترین نقشه های فرش ایرانی هست که هم مدل دستباف و هم مدل فرش ماشینی طرح ماهی بسیار محبوب و پرفروش هست. من خودم مدیر فروش فرش ماشینی هستم تقریبا همه کارخانه های فرش این نقشه را طراحی کردن و بافت می کنند و با وجود اینکه سال های سال از تولیدش میگذره اصلا تکراری نشده و روز به روز هم فروشش بیشتر میشه. در صورتی که نقشه های جدید که ریشه و اصالت خاصی ندارن نهایت دو سال تو بازار طرفدار دارن و بعدش به سرعت قدیمی شده و از مرحله تولید حذف میشن.

فرش طرح افشان هم یکی از زیباترین و پرفروش‌ترین فرش هایی است که دارای تنوع زیادی می باشد. که به نظرم بدلیل سادگی این نقشه هست. برای آشنایی و دیدن طرح های متنوع این طرح پیشنهاد میدم به این لینک سر بزنید.

https://www.neginhelal.com/product-category/carpet-afshan-design/