کمردرد زیر ذره‌بین طب سنتی
 

بی‌شک پس از سرماخوردگی، کمردرد شایع‌ترین عارضه در بین افراد تمام جوامع است. هر چند که گاهی از آلرژی پس از سرماخوردگی به عنوان شایع‌ترین عارضه نام برده می‌شود اما آمارها نشان می‌دهند 85 در صد افراد حداقل یک‌بار در طول زندگی خود کمردرد را تجربه خواهند کرد. در این مقاله سعی بر آن داریم که با قلمی ساده و روان به بررسی کمردرد از جنبه‌های مختلف آن بپردازیم.

علل ایجاد کمردرد در جامعه ایران

کمردرد یکی از شایع‌ترین عارضه‌ها در ایران می‌باشد که قریب 95 درصد افراد بالای 50 سال با آن درگیر هستند. آمارهای مربوط به کمردرد، در ایران هشدار یک فاجعه بزرگ در کشور را می‌دهد. فاجعه‌ای که ما خود به آن دامن زده‌ایم. یکی از مهم‌ترین عوامل ایجادکننده کمردرد و یا تشدید دردهای آن ناحیه استفاده از سنگ‌های توالت به صورت سنتی در کشور ما می‌باشد. وضعیت بسیار نامناسب ستون فقرات در هنگام استفاده از این سنگ‌های توالت سنتی اسباب کمردرد را حتی در سنین کم فراهم می‌آورد. از عوامل دیگر، شستشوی رخت و لباس با دست و بدون استفاده از ماشین لباسشویی  می‌باشد. وضعیت غلط خوابیدن و یا نشستن طولانی مدت جوانان در هنگام استفاده از رایانه و اینترنت، حمل بارهایی فراتر از آستانه تحمل ستون فقرات و مهره‌ها، ایجاد روابط با وضعیت‌های بد در بین زوجین، کاربرد مکرر از راه‌پله به جای آسانسور و.... از دیگر عوامل شیوع این عارضه در کشور ما می‌باشند.

انواع کمردرد

اولین گام یک درمانگر جهت مداوای کمردرد تشخیص نوع درد کمر می‌باشد. کمردردها دارای علل مختلفی می‌باشند و دارای تقسیم‌بندی‌های مختلفی می‌باشند اما از منظری می‌توان آن‌ها به دو دسته ساده تقسیم کرد، دسته اول شامل کمردردهایی که معمولاً هنگام ایستادن زیاد یا حرکات زیاد ستون مهره‌ها و یا فشارهای وارد بر ستون مهره‌ها شدت می‌یابند و هنگام استراحت در رختخواب با تکیه زدن بر جسمی و یا در حالت سکون بدن کم می‌شود و دسته دوم کمردردهایی که مربوط به دررفتگی دیسک بین مهره‌ها یا مربوط به عارضه‌های کلیوی یا روده‌ای و یا مربوط به ناراحتی‌های روانی مانند هیجان و اضطراب یا روماتیسمی می‌باشد.

درد ناشی از این دسته از کمردردها در حال استراحت نیز کاهش نمی‌یابد و ادامه خواهد داشت. درمان کمردردهای نوع اول بیشتر به صورت خانگی و پرهیز از عوامل ایجادکننده و تشدیدکننده آن‌ها می‌باشد اما جهت درمان و مداوای کمردردهای نوع دوم نیاز به بررسی‌های دقیق می‌باشد لذا به بیمارانی که از دردهای کمری دسته دوم رنج می‌برند توصیه می‌شود جهت تشخیص و درمان خود به متخصصین مرتبط مراجعه کنند.

پیشگیری از کمردرد

جلوگیری از هر شرایطی که ستون مهره‌ها و فقرات را در وضعیت نامناسب قرار دهد. مانند استفاده از توالت‌های سنتی، شستشوی رخت به صورت نشسته و.....  انجام حرکات تخصصی ورزشی و درمانی.  استفاده از تشک‌های طبی و با انعطاف و نرمی مناسب.  عدم حمل بارهای سنگین و به صورت نامناسب.  عدم استفاده مکرر از پله.  استراحت کافی پس از یک دوره فعالیت جسمانی طولانی.

غذاهای موثر درمانگر

خوراکی‌هایی که می‌بایست در هنگام کمردرد بیشتر مصرف گردند عبارت‌اند از: زرده تخم‌مرغ (ترجیحاً جهت درمان از سفیده استفاده نگردد)، عسل که هم به صورت استعمال موضعی در نواحی دارای درد و هم به صورت خوراکی در هنگام درد مصرف می‌شود، خورش فسنجان به همراه گردوی فراوان، خورش کرفس، مصرف پلو به همراه زیره، چای زنجبیل، خرما (هم به صورت مصرف خوراکی و هم جهت گرم کردن موضع از آن استفاده می‌گردد)، انجیر، سیر، برگ تازه اسفناج، جوجه آب‌پز، آب تره و.....

از اسامی غذاها و مواد خوراکی که در بالا نام برده شد می‌توان این نتیجه را گرفت که در هنگام مواجهه با کمردرد غذاهایی با مزاج گرم نسبت به غذاهایی با مزاج سرد در تسکین این عارضه نقش بیشتری دارند. البته نوع خاصی از کمردرد به نام کمردرد سوء مزاجی وجود دارد که ناشی از تداخل اخلاط می‌باشد که در این حالت می‌بایست به اصلاح وضعیت مزاج فرد پرداخت تا از عارضه کمردرد رها گردد.

درمان‌های گیاهی

در بحث درمان‌های گیاهی این نکته قابل ذکر است که از آنجایی که معمولاً کمردردهای با شدت زیاد طاقت‌فرسا می‌باشند که به اسبابی جهت سوء استفاده بعضی از درمانگرنماها تبدیل شده‌اند. بعضاً تبلیغاتی بسیار اغراق‌آمیز در معرفی محصولات درمانی مرتبط با کمردرد دیده می‌شود که صرفاً جنبه تبلیغاتی دارند و خارج از آستانه واقعیت می‌باشند. طبیبان در گذشته بر این باور بودند که کمردرد عارضه‌ای است که به کندی به انسان تحمیل می‌گردد لذا درمان آن نیز در درازمدت صورت می‌گیرد. این موضوع امروزه هم در طب مدرن و هم در طب سنتی به اثبات رسیده است. درمان کمردرد یک روند طولانی مدت است و بیمار می‌بایست در طول روند درمان برای اینکه بهترین نتیجه حاصل شود شکیبا باشد.

واقعیت دیگر در مورد درمان کمردرد این است که بیماران دارای کمردرد به مثابه یک کوه آتش‌فشان فوران کرده می‌باشند تمام روش‌های درمانی فقط قادرند این کوه آتش‌فشان فوران کرده را به آتش‌فشانی خاموش تبدیل کنند و تا کنون هیچ روش درمانی نتوانسته است این آتش‌فشان را به کلی از بین ببرد. لذا بیماران می‌بایست توجه کامل را مبذول فرمایند که بعد از کاهش میزان درد و یا فرو نشستن درد در ناحیه کمر با رعایت تمام نکات در پیش گوشزد شده از بازگشت مجدد درد کمر جلوگیری کنند.

* یکی از ساده‌ترین و ابتدایی‌ترین روش‌های درمانی کمردرد گرم کردن موضع به وسیله روغن‌های مختلف و یا کمپرس آب گرم می‌باشد. در این روش می‌بایست توجه کرد که گرم کردن به صورت متناوب باشد. به طور مثال 3 دقیقه کمپرس آب گرم (آب با گرمای بسیار ملایم) بر روی موضع قرار گیرد. بعد از این مدت کمپرس را برداشته و پس از چند دقیقه مجدداً موضع با کمپرس گرم شود.

* یک روش درمانی بسیار کارا در طب سنتی فصد عرق‌النسا است (عرق النسا نام یکی از رگ‌های بدن است که در پشت قوزک پا قرار دارد). گاها دیده می‌شود که عرق‌النسا را به غلط معادل عارضه سیاتیک دانسته‌اند که این دیدگاه اشتباه است. بیماری که قصد دارد از طریق فصد عرق‌النسا به درمان کمردرد خود بپردازد می‌بایست قبل از انجام فصد به این مراتب عمل کند: 1- بیمار می‌بایست از سه روز پیش از فصد روزی دو عدد کپسول اجابت بخورد (این کپسول در داروخانه‌های گیاهی موجود می‌باشد) 2-  بیمار می‌بایست از سه روز پیش از فصد بعد از هر وعده غذا یک عدد کپسول سورنجان بخورد.3- مالش موضع درد از 48 ساعت قبل از فصد با یکی از پمادهای تسکین‌دهنده درد که منشأ گیاهی داشته باشد. 4- گذاشتن ضماد کمری بر روی موضع از 48 ساعت قبل از فصد ( ضماد کمری شامل دمبه گوسفند به طول یک کف دست و ضخامت یک انگشت می‌باشد که روی آن را مقداری خرما، عسل و زنجفیل ریخته و بر روی موضع قرار می‌دهند). این ضماد کمری می‌بایست هر 12 ساعت یک‌بار عوض شود. بیمار پس از طی کردن این مراتب می‌تواند فصد عرق‌النسا را انجام دهد. در پایان ذکر این نکته لازم و ضروری است که انجام فصد می‌بایست حتماً زیر نظر پزشک متخصص این امر صورت گیرد زیرا در صورت عدم علم و تخصص کافی درمانگر در انجام عمل فصد می‌تواند عواقب بسیار خطرناک و بدی را به دنبال داشته باشد.

نقش عرقیات گیاهی و آب میوه‌های طبیعی

از آنجایی که عرقیات بسیار رقیق و با درصد خلوص بسیار پایین می‌باشند لذا در درمان کمردرد کارا نمی‌باشند و معمولاً به عنوان درمان‌های مکمل تجویز می‌گردند اما به عنوان روش درمان اصلی روی آن‌ها نمی‌توان حساب کرد. از بین عرقیات حکما بیشتر توصیه به استفاده از عرق سیر، عرق کرفس و عرق تره می‌کنند و از بین آب میوه‌ها انجیر، آب آلوها، آب توت و آب مرکبات به خصوص لیموشیرین توصیه می‌گردد.

پرهیز غذایی

همان‌گونه که پیش از این نیز ذکر شد معمولاً در زمان بروز کمردرد حکما بیشتر به استفاده از غذاهایی با مزاج گرم توصیه داشته‌اند و پرهیزات غذایی آن‌ها غذاها و مواد غذایی با مزاج سرد بوده است. حکما مصرف نکردن گوشت قرمز، بادمجان، بامیه، خیار، هویج، گوجه‌فرنگی و غذاهایی با زمینه مایع مانند انواع سوپ‌ها و آبگوشت‌ها و... در زمان مواجهه با کمردرد را توصیه کرده‌اند.

توصیه‌های کلی

فردی که دچار کمردرد شده است می‌بایست در یک جای سفت مثلاً روی یک پتو استراحت نماید. اگر کمردرد شدید باشد بهتر است که سر کمی بالاتر از بدن قرار گیرد و با قرار دادن بالشی نرم در زیر کاسه زانو، وضعیت پاها  به صورت نیمه خمیده در آیند. اگر بیمار قصد خوابیدن به پهلوها راداشته باشد بهتراست که تنها کمی به طرف جلوخم شود و زانوها نیز خم باشند تا بیمار احساس آرامش کند اما خوابیدن به طور دمر به هیچ وجه توصیه نمی‌گردد و چنانچه فرد دارای کمردرد ناچار باشد که دمر بخوابد حتماً می‌بایست یک بالش نرم در زیرشکم و یک بالش هم در زیرساق پاها قرار دهد. فرد دارای کمردرد می‌تواند با قرار دادن کمپرس آب گرم و یا گرمکن‌های الکتریکی اسباب تسکین درد را با افزایش خون رسانی به موضع فراهم کند. اگر در بیماری گرفتگی عضلات مشاهده شود می‌توانند از داروهای گیاهی شل کننده عضلات که به صورت ضمادی یا خوراکی هستند استفاده کنند. امروزه اکثر پزشکان طب نوین نیز برای گرفتگی عضلات از پمادهای رایج گیاهی که جهت بر طرف کردن گرفتگی عضلات در داروخانه‌ها وجود دارند استفاده می‌کنند زیرا این پمادهای موضعی گیاهی بسیار کارا و با اثرات قوی می‌باشند.اگر آثار هیجان و ناراحتی‌های عصبی و روانی مشاهده شود می‌توان ضمن تقویت روحی بیمار از داروهای آرام‌بخش گیاهی مانند دمنوش‌های اسطوخودوس و یا دمنوش‌های به‌لیمو استفاده نمود.