اسراف و صرفه جویی در فرهنگ اسلامی

مسئله اسراف و قناعات از مفاهیم و گزاره های مورد اهتمام دین مبین اسلام است که به بیان های مختلف در آیات قرآنی و روایات اهل بیت علیه السلام مورد بحث و تأکید گسترده ای قرار گرفته است.

معنی و مفهوم اسراف :

اسراف در لغت به معنی تجاوز و زیاده روی است، بنابر این در مورد اعتقادی و همچنین  در تمام افعال و اعمال انسانی متصوران  به
 گونه ای که تجاوز و زیاده روی و زیاده خواهی از هر چیز ی مصداق اسراف و عامل آن را اسراف می نامند به گونه ای که انسان درباره
خود یا دیگری چیزی را که دروغ و سزاوار نیست معتقد شود یا در جایگاهی قرار بگیرد که فاقد شایستگی های لازم در آن جایگاه  می
باشد .
یا حتی بیهوده تلف نمودن فرصت ها یا وقت گذرانی در امور غیر ضروری و نیز آنچه که سزاوار تصدیق و اعتقادات باور نداشتن مثل ضرورت اعتقاد به خدا، نبوت، امامت و معاد و ................ که از نظائر اسرافند.

قرآن کریم در اینگونه موارد ، نمونه هایی می فرماید :
الف) اعتقاد فرعون به ربوبیت خودش :
« یا ایها الملأ ما لکم ما علمتُ لکم من اله غیر » ( سوره قصص آیه 38 )
« که برای شما خدایی نمی شسناسم »

پاسخ خداوند به فرعون :
« و ان فرعون لعالٍ فی الارض و انه لمن المسرفین » ( سوره یونس آ یه 81 )
« و فرعون برتری طلبید در زمین و پروردگار عالم او را از مسرفین خواند»

ب) عدم ایمان به خدا ، نبوت ، امامت ، معاد و عدل :
و این چنین جزا می دهیم کسی را که از حد بگذراند (اسراف) به پروردگارش ایمان نیاورد و عذاب آخرت سخت است .

اسراف و تبذیر :
اسراف به معنای تجاوز از حد و زیاده روی کردن است ،که آن یا از جهت کمیت است ،که صرف کردن مال است در مورد ی که سزاوار نیست و یا از جهت کیفیت است و آن صرف کردن مال است در موردی که سزاوار است، لکن بیشتراز آنچه شایسته است و از همین جهت صرف مال را در موردی که سزاوار نیست ( تبذیر ) گفته اند. و صرف مال را در زیادتر از آنچه سزاوارمی باشد ( اسراف ) دانسته اند..

اسراف حتی در امور مباح هم جایز نیست :

موضوع صرفه جویی به قدری در اسلام اهمیت دارد که علمای اخلاق تأکید می کنند سزاوار است مؤ من در امور مباح سعی کند که اسراف نکند، مانند اسراف در خواب ، بیداری ، حرف زدن ، خوردن چنانکه در حدیث است. خدا      پر خور و پرخوابی را دشمن می دارد.

در نکوهش اسراف و تبذیر ، و ارزش و جایگاه میانه روی و بهره گیری صحیح از نعمت های الهی در آیات قرآنی و روایات اسلامی سخن فراوان به بیان آمده است. برخی از این آیات عبارتند از :

اسراف و تبذیر در نگاه قرآنی :
1- اسراف کاران از اصحاب آتش اند :
« و ان المسرفین هم اصحاب النّار »
« و همانا اسراف کاران همراهان آتش اند » ( غافر / 43)

2- خداوند گمراه کننده مسرفین است :
« کذالک یُضلّ الله من هو مسرفٌ مرتاب »
« و بدینسان گمراه کند خدا هر که را که فزونی خواه و شک آورنده است. » ( غافر / 43)

3- خداوند اسراف کنندگان را دوست نمی دارد :
« و لا تسرفو لا عیب المسرفین »
« اسراف نکنید چرا که خداوند اسراف کنندگان را دوست نمی دارد » ( انعام / 141)

4- درست و صحیح مصرف نکردن مبغوض خداوند است :
« کلوا والشربوا و لا تسرفوا انه لا عیبالمسرفین »
« بخورید و بیاشامید ولی هرگز اسراف نورزید همانا خداوند اسراف کاران را دوست ندارد» (             )

5- میانه روی در هرکاری حتی در انفاق پسندیده است :
« والذین اذا انفقوا لم یسرفو و لم یفتروا و کان بین ذالک قواماً »
« و آنانکه گاهی انفاق کنند نه فزون رفتند و نه سخت گیرند و با شد میان این اندازه ها» (          )

از تدبر در آیات قرآن کریم بخوبی درمی یابیم که مسئله اسراف در معنای بسیار وسیعی در قرآن بکار برده شده است.
همانگونه که در روایات نیز آمده است اسراف مراتب مختلفی دارد ! به گونه ای که گاهی مختص به خوردن و آشامیدن است و گاهی ضایع کردن نعمات معنوی ، مادی و حتی استفاده نادرست از امکانات معنوی در زمره ظلم و اسراف اختصاص یافته است.

نکته جالب توجه توصیه قرآن به بازگشت اسراف کنندگان از راهی که در پیش گرفته اند به راه نیکی و صرفه جویی است. از این رو تأکید می کند که مسرفین از رحمت و بخشش الهی مایوس نشوند . خدای متعال در آیه 27 سوره بنی اسرائیل نیز اینگونه تکلیف می کند که :
در فرهنگ اسلامی همانگونه که دیدیم، زیاده روی در مصرف و استفاده از نعمت های مادی را از پائین ترین مراتب اسراف می داند، گستردگی مقوله اسراف آنچنان است که حتی در بحث عقاید و اعمال فردی و اجتماعی راه پیدا نموده و به جرأت می توان گفت : در هیچ مذهبی به این اندازه برمیانه روی و اعتدال سفارش و تأکید نشده است.

جایگاه قناعت در روایات :

1- میانه روی لشگر عقل ؛
« امام کاظم (ع) : در وصیت نامه ای به هشام یکی از لشگریان عقل را میانه روی از لشگریان جهل زیاده روی است.»4

2- بخشش وترحم اسراف کار هم مذموم است :
« حضرت امیر (ع) : زیاده روی و اسراف مکن زیرا بخشش ( اسراف کار مورد ستایش نیست و تنگدستی او هم مورد ترحم واقع نمی شود»

3- میانه روی باعث پایداری نعمت می شود :
» امام موسی بن جعفر (ع) : به کسی که در زندگی میانه روی و قناعت کند نعمت او باقی می ماند و آنکه با تبذیر و اسراف زندگی کند ، نعمتش از بین می رود »6

4- زیاده از حد اسراف است :
« امیرالمؤ منین (ع) : هر چیزی بیشتر از اقتصاد ( میانه روی ) اسراف است »7

علاوه بر این در سخنان گوهر بار ائمه و ائلیاء الهی (ع) اسراف و زیاده روی به عنوان عوامل تباهی مال و ثروت و از بین رفتن برکت و مقدمه و زمینه فقر و تنگدستی یاد شده است.

قناعت فضیلت بزرگان :

در کنار بحث اسراف که همواره در اسلام مورد مذمت قرار گرفته مسئله قناعت از جمله ی خصلت ها و ویژگی های ارزشمند برای یک مسلمان بشمار می رود، و همواره مورد توجه اسلام و اولیاء دین قرار گرفته است. در فرهنگ اسلامی صفت قناعت از جمله صفات فاضله و اخلاق حسنه و از آن بعنوان وسیله ای که سعادت ابدی آدمی را به دنبال داشته است بی تردید جای گرفتن قناعت در فرهنگ اسلامی و ترویج آن توسط بزرگان اهل فن صرف نظر از جایگاه علمی و تأثیرات شگرفی که در زندگی آدم ها دارد موضوعی کاملاً تثبیت یافته ی تجربی است که آدمی همواره عدم رعایت آن را از دست دادن فرصت ها و داشته های خویش به تلخی تجربه نموده است.
این تجربه آن زمانی تلختر و کشنده است که آسیب زدگی اجتماع و زندگی مردمان بعلت قناعت ناپذیری و گرایش به اسراف و تبذیر باشد. 
امام باقر (ع) می فرماید :
« هر که قناعت کند به آنچه که خدا به او می دهد، غنی ترین مردم است ».

در بسیاری از کتب اخلاقی خو گیری نفس انسان با صفات برجسته اخلاقی نقطه آغاز حرکت انسانی به سمت کمال حقیقی آسمانی بشمار می آید.
از جمله این صفات برجسته، قناعت پذیری و قانع بودن به موهبت های خداوند ی است. در حقیقت علمای اخلاق در کنار بیان فضیلت های قناعت ، روش های تحصیل این صفت پسندیده مورد بحث و بررسی دقیق قرار داده اند و به صورت مفصل به این امر پرداخته اند.

بر این اساس در می یابیم که در آموزه های دینی ما علاوه بر اینکه مسئله قناعت و صرفه جویی یک مسئله تأثیر گذار در جامعه به حساب می آید به ابعاد اجتماعی  آن نیز پرداخته شده و بعنوان یک فضیلت همواره مورد تشویق قرار گرفته است.

به هم پیوستگی اجتماع و اثر پذیری تغیرات زندگی مردم بر یکدیگر و ضرورت ، گریز از آسیب های طبیعی و غیر طبیعی و نیز در نظر گرفتن نیاز های روز مره و آینده زندگی نیاز آدمی را به رعایت فرهنگ قناعت صد چندان می کند.
صرفه جویی و قناعت در ابیات و هنر ایرانی :

ادباء ، شعرا، هنرمندان ایرانی در طول تاریخ به لحاظ دغدغه های فراوان از پیامد های اسراف سخنان فراوانی را در این زمینه به یادگار گذاشته اند. سعدی شاعر شیرین سخن ایران در کتاب بوستان سعدی از بدی اسراف و تشویق به صرفه جویی چنین آورده است.
چو کم خوردن طبیعت       را .

راه های مبارزه با اسراف :
الف ) استفاده از ظرفیت های دینی عمومی :
مردم ایران بعلت پیوند با دین و مظاهر مقدس دینی که دارند بخوبی سنت های نهادینه شده را می پذیرند و بر آن  می گمارند.
بیان و آیات قرآن کریم و احادیث نورانی معصومین علیه السلام در مذهب اسراف و ترغیب به صرفه جویی بهترین راه کارعمومی سازی و نهادینه سازی فرهنگ صرفه جویی و پرهیز از اسراف است .

ب ) باز نگری وقایع تاریخی و رخدادهای طبیعی :
به تصویر کشیدن سرانجام اسراف کاران در همه طبقات اجتماعی و پیوند آنها با اتفاقات طبیعی از جمله عوامل باز دارنده اسراف گرایی و سوق دادن جامعه به سمت و سوی قناعت و صرفه جویست بی گمان در این قسمت بیشترین نقش را رسانه های جمعی بویژه رادیو و تلویزیون می تواند ایفا نماید.

ج ) ارتباط بخشی بلایای طبیعی به موضوع اسراف :
به نظر می رسد مسائلی نظیر کم آبی ، خشکسالی و ................ بهترین دلایل اثبات بدی اسراف و مفید بودن قناعت در زندگی روزمره است. برای مبارزه با اسراف و ترویج مصرف صحیح، به ریشه ها باید استناد      در این میان خود خشکسالی و کم آبی و .......................
دلیل بسیار خوبی برای وادار نمودن جامعه به اهتمام در قناعت و صرفه جویی است. البته غافل نمائیم ناهماهنگی عملکرد برخی دستگاه های فرهنگی خاصه صدا و سیما با گفتار ها و تذکرات دلسوزان خود عامل مهم در بی توجهی به مصرف درست و گرایش به اسراف و ریخت و پاش های غیر ضروری می باشد. به عنوان مثال با وجود این همه تبلیغ از مد گرایی و تجمل گرایی با صرفه جویی و نهادینه ساختن فرهنگ آن در جامعه بهیچ عنوان سازگاری ندارد و اسراف از پائین ترین مرتبه شروع           .

آثار مثبت پرهيزاز اسراف

اين بخش از كتاب عهده دار بحث در موضوعي است كه در حدّ خود از اهميّت بسياري برخوردار بوده و قابل دقّت و توجّه شايان است؛ زيرا اين مبحث نشان مي دهد كه چرا همواره بايد اعتدال در مخارج را در نظر داشت و از آن غفلت ننمود.
مطابق مذهب شيعه، همه احكام و قوانين اسلامى، داراي مصالح و مفاسد واقعي هستند و براساس انگيزه ها و فلسفه هاي محكمي استوار شده اند و هريك از آنها در جايگاه خود عالي ترين هدفها و مقصدها را در زمينه هاي گوناگون - در زندگي فردي و اجتماعي انسان - دنبال مي نمايند كه بعضي از آنها را امامان معصوم بيان داشته و برخي را نيز عقل درك مي كند و بسياري از آنها هم از دسترس فكر و انديشه ما دورند و به ناچار ظرف ذهن و عقل ما از دستيابي به دان ها محجوب است.
در اين بحث، تا حدودي به آثار مثبت ميانه روي و پيامدهاي سوء اسراف و به سخن ديگر، به فلسفه تحريم اسراف، پرداخته خواهد شد؛ گرچه اين نوشتار مدّعي نيست كه تمام دلايل اين حكم نوراني را بيان كرده؛ ولي شايد بتواند با استفاده از سخنان اهل بيت معصوم ه به موارد مهم آن اشاره كند.
پرهيز از اسراف در زمينه اقتصادى، سرمايه هاي فرد و جامعه را از تلف شدن نگاه داشته، دوام حيات مادّي انسان را در هنگام مواجهه با مشكلات زندگي بيمه خواهد كرد و در بُعد اخلاقي مبارزه با اسراف فرد و جامعه را قادر مي سازد، تا به اساسي ترين مسؤوليت انساني و اخلاقي خود - كه كمك به مستمندان و همدردي با آنهاست - بپردازد.
دوري از اسراف است كه خيمه زندگي را همچنان بر پايه محكم اعتدال، نگه مي دارد و جامعه را از وقوع جرمهايي از قبيل دزدى، رشوه و كلاهبرداري و پيامدهاي آن، محافظت مي نمايد.
ميانه روي و اعتدال در بُعد سياسى، مبارزه اي كارآمد با استعمار - كه در صدد تحميل زندگي آميخته به اسراف و تبذير در ممالك تحت سلطه است - به شمار مي رود.
و سرانجام با پرهيز از اسراف در زمينه شرافت انسانى، بشر به بالاترين وظيفه خود در برابر خداوند و پروردگار خود - كه شكرگزاري و احترام به نعمت هاي بي پايان اوست - لباس عمل مي پوشاند.
اكنون به تفصيل درباره هر يك از موارد ياد شده سخن مي گوييم:.

1. تأمين بنيه مالي.

توجه به اعتدال و صرفه جويي در هزينه زندگي مايه بقا و توانايي مالي زندگي و در نتيجه، حافظ مناعت و شخصيّت انساني آدمي است؛ در حالي كه عدم رعايت آن، تنگدستي و سختي معيشت به بار مي آورد و شيرازه حيات اقتصادي انسان را از هم مي گسلد.
درآمد زندگى، به سان چشمه آبي است كه در بستر رودي به جريان افتد. اين آب اگر مهار نشود، به هدر مي رود؛ ولي اگر در جاي مناسبي سدّ زده شود و با محاسبه دقيق، مقدار ورودي آن تعيين و بر همان اساس راه هاي خروجي اندازه گيري شود، نه تنها آبي به هدر نمي رود، بلكه مي توان از آن با برنامه ريزي صحيح استفاده خوبي برد و مقدار زيادي نيز ذخيره خواهد گشت تا در فصل تابستان - كه سد با درآمد كمتري از آب و تقاضاي بيشتري روبه روست - مورد بهره برداري قرار گيرد.
در روايتي اميرالمؤمنين ژ فرمودند:.
ميانه روي مايه فزوني ثروت و اسراف مايه تباهي آن است

و نيز همان حضرت مي فرمايد:.
اي انسان! اگر از دنيا به اندازه رفع نياز بخواهى، كمترين درآمد هم تو را بس است و اگر طالب زندگي مسرفانه و بيش از حدّ كفايت باشى، تمام درآمد دنيا هم تو را كافي نخواهد بود
در روايت ديگري حضرت امام صادق ژ فرمودند:.
كسي كه ميانه روي را در مخارج زندگي خود پيشه كند ضمانت مي كنم كه فقير و محتاج نشود

همچنين از نبي اكرم ْ و ائمه معصومين ه روايت شده كه فرموده اند:.
نجات انسان در سه چيز است: ترس از خدا در آشكار و پنهان، ميانه روي در تنگدستي و توانگري و عدالت ورزي در خوشنودي و غضب

حكما نيز، تدبير منزل را از شعبه هاي حكمت عملي به حساب آورده اند و اعتدال و محاسبه درست و دخل و خرج نيز، خود از موارد تدبير منزل است.
در صورتي كه براساس نتايج آمارگيري (مركز آمار ايران) از هزينه و درآمد خانوارهاي شهري و روستايي كشور در سال 1367 متوسط هزينه يك خانوار شهرى، 180 هزار تومان - ماهانه معادل 15 هزار تومان - بوده است. در صورتي كه متوسّط در آمد سالانه يك خانوار شهري 133997 تومان برآورد شده است.
... و نيز در همان سال، يك خانوار روستايى، هزينه متوسطي در حدود 106 هزار تومان داشته است كه معادل 8800 تومان مي شود؛ در حالي كه در آمد متوسط سالانه آن در حدود 90862 تومان بوده است و اين درحالي است كه هزينه دخانيات در خانواده شهري 4/4 درصد و در خانوار روستايي 5/8 درصد از كل هزينه را تشكيل مي دهد

حال اين اختلاف فاحش بين هزينه و درآمد، به خصوص در خانواده هاي شهري را از چه طريقي مي توان حل كرد اوّلين پاسخي كه در مورد اين سؤال به ذهن هر كس وارد مي شود بالا بردن مقدار درآمد است، ولي تجربه نشان مي دهد كه افزايش درآمد جز به افزودن خواسته ها و هزينه كمك نمي كند؛ از آن گذشته آيا افزايش درآمد به طور صحيح براي همگان ميسّر است و آيا اين پيشنهاد، دعوت غير مستقيم از عده اي براي ارتكاب جرم نيست ممكن است گفته شود براي از بين بردن اين نابرابري مي توان به پايين آوردن نرخ كالاها و كاهش تورّم توسّل جست. اين سخن گرچه درست است ولي آيا چنين كاري در هر اوضاعي به آساني قابل دست يابي و دوام است تا به عنوان راه حلّ اساسي مطرح شود در اين صورت به اعتقاد ما براي نزديك نمودن اين فاصله، راهي به جز قناعت و كنترل خواسته ها و قطع مصارف بي ثمر و يا مضرّي همچون دخانيات كه رقمي بالا در كل هزينه را تشكيل مي دهد، باقي نمي ماند.

تأمين آينده زندگي.

چرخ زندگي در مسير پرفراز و نشيب خود، همواره در خطر مواجهه با حادثه ها و اتفاقات غيرقابل پيش بيني قرار دارد. اندازه گيري در مخارج نسبت به درآمد، براساس ضرورت ها و پس از مقداري از مازاد بر مصرف، بنيان زندگي را تا حدّ زيادي در مقابله با اين خطرها، محافظت خواهد نمود. اين آينده نگري تنها در محدوده مسائل شخصي و خانواده نبوده بلكه فراتر از آن در اقتصاد جامعه و نظام حكومتي از اهميت بيشتري برخوردار است؛ زيرا حوادثي از قبيل زلزله هاي ويرانگر، سيل ها و طوفان هاي خانمان برانداز، جنگ و ساير سوانح غير قابل پيش بينى، در هر زمان ممكن است براي جامعه پيش آيد. مسؤولان حكومتي بايد همراه با تأمين نيازهاي ضروري مردم و پرهيز از اسراف و تبذير در اموال عمومى، مقداري از درآمد اضافي را براي شرايط اضطراري در نظر بگيرند.
اميرالمؤمنين ژ درنامه اي به زياد بن ابيه، جانشين عبدالله بن عباس استاندار امام در بصره مي نويسد:.
اسراف را رها كرده ميانه روي پيشه كن و در امروز به فكر فردايت باش. به اندازه ضرورت از اموال حكومتي بردار و اضافه آن را براي روز نيازت به مركز فرست.
گذشته از اين كه منابع ملّي يك كشور اختصاص به يك نسل نداشته و اعقاب جامعه نيز در آن ذي حقند؛ استفاده از اين ثروت ها بايد به صورتي باشد كه همگان امكان بهره برداري از آن را در طول زمان داشته باشند

"اسراف" در آيات و روايات
***مقام معظم رهبري حضرت آيت الله خامنه اي:
لازم است به عنوان يك سياست، ما مسئله‏ى صرفه‏جوئى را در خطوط اساسى برنامه‏ريزى‏هايمان در سطوح مختلف اعمال كنيم. مردم عزيزمان توجه داشته باشند كه صرفه‏جوئى به معناى مصرف نكردن نيست؛ صرفه‏جوئى به معناى درست مصرف كردن، بجا مصرف كردن، ضايع نكردن مال، مصرف را كارآمد و ثمربخش كردن است. اسراف در اموال و در اقتصاد اين است كه انسان مال را مصرف كند، بدون اينكه اين مصرف اثر و كارائى داشته باشد. مصرف بيهوده و مصرف هرز، در حقيقت هدر دادن مال است. جامعه‏ى ما بايد اين مطلب را به عنوان يك شعار هميشگى در مقابل داشته باشد؛ چون وضع جامعه‏ى ما از لحاظ مصرف، وضع خوبى نيست. اين را من عرض ميكنم؛ ما بايد اعتراف كنيم به اين مسئله. عادتهاى ما، سنتهاى ما، روشهاى غلطى كه از اين و آن ياد گرفته‏ايم، ما را سوق داده است به زياده‏روى در مصرف به نحو اسراف. يك نسبتى بايد در جامعه ميان توليد و مصرف وجود داشته باشد؛ يك نسبت شايسته‏اى به سود توليد؛ يعنى توليد جامعه هميشه بايد بر مصرف جامعه افزايش داشته باشد. جامعه از توليد موجود كشور استفاده كند؛ آنچه كه زيادى هست، صرف اعتلاى كشور شود. امروز در كشور ما اينجورى نيست. مصرف ما به نسبت، از توليدمان بيشتر است؛ اين، كشور را به عقب ميرساند؛ اين، ضررهاى مهم اقتصادى بر ما وارد ميكند؛ جامعه دچار مشكلات اقتصادى ميشود. در آيات شريفه‏ى قرآن بارها راجع به پرهيز از اسراف در امور اقتصادى تأكيد شده؛ اين به خاطر همين است. اسراف، هم لطمه‏ى اقتصادى ميزند، هم لطمه‏ى فرهنگى ميزند. وقتى جامعه‏اى دچار بيمارى اسراف شد، از لحاظ فرهنگى هم بر روى او تأثيرهاى منفى ميگذارد. بنابراين مسئله‏ى صرفه‏جوئى و اجتناب از اسراف، فقط يك مسئله‏ى اقتصادى نيست؛ هم اقتصادى است، هم اجتماعى است، هم فرهنگى است؛ آينده‏ى كشور را تهديد ميكند. (تاريخ : 1/1/1388 - مشهد مقدس)

***مقام معظم رهبري حضرت آيت الله خامنه اي:
امروز دشمن چشمش به نقطه‏ى حساس اقتصادى است تا بلكه بتوانند اين كشور را از لحاظ اقتصادى دچار اختلال كنند. هرچه مى‏توانند اختلال ايجاد كنند و هرچه هم نمى‏توانند، در تبليغاتشان وانمود كنند كه اختلال هست! اين كارى است كه امروز در تبليغاتِ دشمنان ما، با قدرت و به شكلهاى مختلف انجام مى‏گيرد. راه مقابله هم انضباط مالى و صرفه‏جوئى و نگاه پرهيزگرانه‏ى به مصرف‏گرائى است. من اين را مى‏خواهم به مردم عزيزمان تأكيد كنم: مصرف‏گرائى به صورت اسراف يكى از بيماريهاى خطرناك هر ملتى است. ما يك خرده به اين مصرف‏گرائىِ افراطى دچار هستيم. (تاريخ : 11/2/1387)
 

***مقام معظم رهبري حضرت آيت الله خامنه اي:
من بخصوص توصيه مي كنم كه مردم از اسراف‚ چه در ايام عيد و چه در طول سال آينده‚ و بويژه در مراسمي كه معمولا در آنها دچار اسراف مي شوند‚ خودداري كنند. مصرف بي رويه و زياد‚ قاعدتا از سوي قشرهاي مرفه انجام مي گيرد. چون قشرهاي ضعيف قادر نيستند كه زياد مصرف كنند. مصرفي كه از سوي يك قشر انجام مي گيرد‚ به زيان كشور است. يعني هم زيان اقتصادي‚ هم زيان اجتماعي و هم زيان رواني و اخلاقي دارد. من مكرر عرض كرده ام‚ باز هم مي گويم و خواهش مي كنم‚ كه مصرف گرايي را رها كنند. مصرف بايد به اندازه باشد‚ نه به حد اسراف و زياده روي.(تاريخ : 28/12/1370)
 

*** مقام معظم رهبري حضرت آيت الله خامنه اي:
من به خانمهاي مسلمان‚ به خانمهاي جوان و به خانمهاي خانه دار عرض مي كنم: سراغ اين مصرف گرايي كه غرب مثل خوره به جان جوامع دنيا و از جمله جوامع كشورهاي درحال توسعه و كشورهاي رو به پيشرفت و از جمله كشور ما انداخته است‚ نرويد‚ مصرف بايد در حد لازم باشد‚ نه در حد اسراف. خانمهايي كساني كه همسرانشان يا خودشان مسيوليتهايي در بخشهاي مختلف كشور دارند‚ بايد از لحاظ دوري از اسراف‚ نسبت به ديگران الگو باشند. بايد براي ديگران درس باشند‚ و نشان بدهند كه شان زن مسلمان بالاتر از اين حرفهاست كه اسير زر و زيور و طلاآلات و از اين قبيل شود. نمي خواهيم بگوييم اينها حرام است. مي خواهيم بگوييم شان زن مسلمان بالاتر از اين است كه در دوراني كه بسياري از مردم جامعه ي ما محتاج كمك اند‚ كساني بروند پول بدهند طلا بخرند‚ زينت بخرند‚ وسايل زندگي رنگارنگ بخرند و در انواع و اقسام روشها و منشهاي زندگي‚ اسراف كنند. اسراف‚ الگوي زن مسلمان نيست.(در ديدار گروهي از بانوان - تاريخ : 25/9/1371)
 

*** مقام معظم رهبري حضرت آيت الله خامنه اي:
به برادران و خواهران مسلمانمان در سراسر كشور عرض مي كنم كه موضوع قناعت را جدي بگيريد. منظورم از قناعت ‚ اين نيست كه دست به نعمتهاي الهي نزنيد و از آنها بهره مند نشويد‚ مقصود اين است كه حد و اندازه نگه داريد‚ زياده روي و اسراف نكنيد‚ نعمتهاي الهي را ضايع ننماييد - كه متاسفانه بسياري‚ مي كنند. در جمهوري اسلامي‚ كساني هستند كه دستشان به نعمتهاي الهي نمي رسد. نه به خاطر اينكه كم داريم. به خاطر اينكه بسياري به خودشان حق مي دهند كه نعمتهاي الهي را بي حساب و كتاب مصرف كنند‚ بي اندازه مصرف كنند‚ هيچ ملاحظه اي نكنند‚ هيچ حدي نگه ندارند و حتي نعمتهاي الهي را ضايع كنند‚ چقدر نان ضايع مي شود‚ چقدر غذاي طبخ شده ضايع مي شود‚ چقدر ميوه ي مصرف نشده ضايع مي شود و از خانه ها بيرون ريخته مي شود‚ چقدر لباس زيادتر از اندازه ي لازم - چند برابر اندازه ي لازم - خريداري مي شود و در خانه ها و صندوقها مي ماند‚ براي اينكه يك بار در مراسمي پوشيده شود‚ اينها اسراف است. مي خواهم اين مطلب را ملت عزيزمان بدانند كه اسراف‚ فعل حرام است‚ گناه است‚ خلاف شرع است‚ آنجايي كه اسراف باشد و اسراف مال و اسراف نعمتهاي الهي انجام گيرد‚ تضييع و تلف كردن نعمت است. تصميم بگيريد اين كار را نكنيد. البته خانواده هاي كم درآمد‚ شايد وسعشان هم نرسد كه بخواهند اسراف كنند‚ اما خانواده هاي پردرآمد و حتي بسياري از خانواده هاي متوسط‚ متاسفانه‚ اسراف مي كنند. من اين جمله را عرض كردم‚ برآن تاكيد و پافشاري مي كنم‚ و خواهشمندم كه ملت عزيزمان‚ اين سخن را مورد توجه قرار دهند‚ به آن اهميت بدهند‚ براي آن حسابي باز كنند‚ و سعي شان بر اسراف نكردن باشد.(تاريخ : 4/1/1372)

*** مقام معظم رهبري حضرت آيت الله خامنه اي:
ما بايد به سمت زهد حركت بكنيم. نمي گوييم هم زهدهاي آن چناني‚ كه متعلق به اولياالله است‚ نه‚ مسئولان درجه يك‚ مسئولان درجه دو‚ تا آن مسئولان درجات بعد هم بايد در حد خود زهد داشته باشند‚ بعد هم به عامه مردم مي رسد. عامه مردم هم نبايد اسراف و تجمل گرايي بكنند. اين طور نيست كه زهد فقط مخصوص مسئولان باشد. اين مهريه هاي گران قيمت كه براي عقدهاي دخترهايشان مي گذارند‚ خطاست. نمي گويم حرام است‚ اما پديده بد و زشتي در جامعه است‚ زيرا ارزشهاي انساني را تحت الشعاع ارزش طلا و پول قرار مي دهد.(تاريخ : 26/1/1370)

*** مقام معظم رهبري حضرت آيت الله خامنه اي:
اين جانب از اين كه كساني مي كوشند تا در ميان مردم ما رسم تجمل گرايي و اسراف و ولخرجي را شايع كنند‚ شديدا نگران و متاسفم‚ و از اين كه مردم فداكار و انقلابي ايران در امور شخصي به مصرف گرايي سوق داده شوند و قناعت انقلابي را از ياد ببرند‚ به خدا پناه مي برم. ( تاريخ: 2/9/68)

*** مقام معظم رهبري حضرت آيت الله خامنه اي:
...توصيه دوم چيزي است كه آنهم براي جامعه ما بسيار مهم است‚ انضباط اقتصادي و مالي . من اين را از ملت و مسئولين كشور و مامورين دولت و آحاد ملت امسال تقاضا دارم. انضباط اقتصادي و مالي يعني مقابله با ريخت و پاش‚ زياده روي‚ اسراف‚ ريخت و پاش مالي و زياده روي در خرج كردن و زياده روي در مصرف كردن به هيچ وجه صفت خوبي نيست. نه اسمش جود و سخاست و نه كرم و بزرگ منشي است. فقط اسمش بي انضباطي اقتصادي و مالي است. اين كساني كه بي خود خرج مي كنند. زيادي خرج مي كنند و زيادي براي خودشان مصرف مي كنند. رعايت موجودي جامعه را از لحاظ امكانات اقتصادي نمي كنند. اينها انسانهايي هستند كه از نظر من بي انضباط از لحاظ امكانات اقتصادي مالي هستند. اين ملت كارش مشكل خواهد شد.
... بايد به قدر نياز و حاجت خرج و مصرف كرد. بخصوص آن كساني كه اموال عمومي را مصرف مي كنند. كساني اموال خودشان را هم مصرف مي كنند. اين مطلب خطاب به آنها هم هست‚ آنها هم زيادي مصرف مي كنند‚ بعضي پولدارند. حالا درآمدي انشاءالله از راه حلال و آنها كه از راه حرام باشد وضعشان بدتر است ولو كساني كه از راه حلال درآمدي را به دست آورده باشند‚ اگر در خرج كردن و وضع زندگي و تجملات بيهوده و بي جا‚ در ريخت وپاشها و در اعيان منشي و در اين امور اسراف كنند‚ بي انضباطي مالي و اقتصادي انجام داده اند. اين اسمش ريخت وپاش است و ريخت وپاش بد است. اين زندگي ديگران را از لحاظ رواني مختل مي كند و امكانات زندگي و اقتصادي را بي خود به هدر مي دهد. .(پيام نوروزي سال 1374 -تاريخ : 29/12/1373)

*** مقام معظم رهبري حضرت آيت الله خامنه اي:
در جامعه يي كه تلاش و بد عمل كردن نسبت به محرومان و بي اعتنا بودن نسبت به آنان همراه نباشد‚ مال مردم خوردن وجود نداشته باشد‚ اگر خلقيات اسلامي - همان چيزهايي كه در اسلام براي يك انسان فضيلت است‚ همان چيزهايي كه به تعبير روايات‚ جنود عقل است - رواج پيدا كند‚ مردم اهل صبر و استقامت باشند‚ اهل توكل و تواضع و حلم باشند‚ نسبت به يكديگر بدبين نباشند‚ نسبت به احوال يكديگر بي تفاوت نباشند‚ نسبت به سرنوشت جامعه قناعت وجود داشته باشد‚ زياده روي و اسراف و ريخت و پاش و اين چيزها نباشد‚ اگر حرص و افزون طلبي در امور مادي نباشد‚ اين جامعه به بهشت و گلستان تبديل مي شود. گرفتاري امروز مردم دنيا‚ حتي كشورهاي ثروتمند و پيشرفته‚ اين چيزهاست. تهيدستي از اخلاقيات است كه انسانيت را امروز در دنيا پريشان كرده است.(پيام نوروزي سال 1376 -تاريخ : 29/12/1375)

*** مقام معظم رهبري حضرت آيت الله خامنه اي:
من مي خواهم به مردم عزيزمان عرض بكنم كه امسال همه سعي كنند اسراف را كنار بگذارند. متاسفانه در زندگيهاي ما اسراف وجود دارد. اسراف‚ يعني تضييع نعمت الهي. يعني نشناختن قدر نعمت الهي. البته بيشتر مخاطب ما در اين سخن‚ افراد متمكنند. افرادي كه تهيدست يا متوسطند‚ به نظر مي رسد كه اينها كمتر اسراف مي كنند‚ اگر چه در بين اينها هم بعضا اسراف هست. كنار گذاشتن اسراف در چيزهايي كه به نظر كوچك مي آيد‚ مثل اسراف در مصرف بي رويه آب.
... ما وظيفه داريم كه خود را بر طبق آنچه كه دين از ما خواسته است و عقل سليم از ما مي طلبد‚ آن طور تنظيم كنيم. اسراف در آب‚ اسراف در نان‚ اسراف در مواد غذايي‚ اسراف در وسايل زندگي‚ زياده روي‚ زياد خريدن‚ زياد مصرف كردن‚ دور ريختن چيزهايي كه قابل استفاده است‚ اينها تضييع نعمت خداست.
... در همه امور ما بايد به صرفه جويي عادت بكنيم. صرفه جويي‚ يعني آن چيزي را كه قابل استفاده است و مي توانيم از آن استفاده كنيم‚ استفاده كنيم. نسبت به امكانات‚ با هوس رفتار نكنيم. دايما چيزهاي ماندگار را نو كردن‚ چيزهاي ضايع نشدني را دور ريختن‚ روش درستي نيست. به نظر من بايد مسئولان كشور‚ راه صرفه جويي و مقابله با اسراف را به مردم ياد بدهند‚ من به صورت كلي اين را عرض مي كنم. خود مسئولان دولتي هم بايد اسراف نكنند. اسراف مسئولان دولتي‚ از اسراف مردم عادي مضرتر است‚ زيرا كه اين اسراف در بيت المال است.(پيام نوروزي سال 1376 - تاريخ : 29/12/1375)

*** مقام معظم رهبري حضرت آيت الله خامنه اي:
به ملت ايران عرض كردم كه صرفه جويي را شعار خودتان قرار بدهيد. صرفه جويي‚ به معناي گدابازي نيست كه بعضي بگويند چرا نمي گذاريد مردم از نعمتهاي خدا استفاده كنند. نه‚ استفاده كنند‚ ولي اسراف و زياده روي نكنند‚ اسراف در جامعه‚ لازمه اشرافيگري و تقسيم نابرابر ثروت و مايه تضييع اموال عمومي و نعمت الهي است. صرفه جويي صحيح - همان كه در اسلام به آن قناعت مي گويند - به معناي نخوردن نيست‚ به معناي زياده روي نكردن‚ مال خدا را حرام نكردن‚ نعمت الهي را ضايع نكردن است. اگر جامعه يي بخواهد قناعت و صرفه جويي را - كه يك دستور اسلامي است - عمل بكند‚ بايد متوجه باشد كه در شكل كلي بايد به عدالت اجتماعي و مساله عدالت پرداخته شود. براي اين كه بشود اين راه را ادامه داد‚ همه و همه بايد كوشش كنند‚ حالا كه بحمدالله كشور در راه سازندگي حركت مي كند‚ از عدالت غفلت نكنند و ميدان براي سوءاستفاده كنندگان باز نشود.(مشهد مقدس - تاريخ : 1/1/1376)
 

*** مقام معظم رهبري حضرت آيت الله خامنه اي:
من آنچه را كه مي خواهم در اين برهه عرض كنم‚ اين است كه ملت عزيز‚ جدا از اسراف و زياده روي‚ پرهيز كنند. ما حق نداريم به عنوان يك ملت‚ مصالح بزرگ و ملي و دورنگر - بلكه مصالح نقد مهم و كنوني - خود را‚ به خاطر خواسته هاي شخصي خودمان - كه ما را به اسراف و بي بندوباري در مصرف مي كشاند - فدا كنيم و آنها را نديده بگيريم! همه بايد مساله صرفه جويي را جدي بگيرند.
عزيزان من! ملت ايران را به رياضت‚ دعوت نمي كنم‚ بحمدالله ما احتياجي به اين نداريم كه ملت خودمان را به رياضت‚ دعوت كنيم. فضاي غم آلود رياضت‚ از زندگي اين مردم‚ دور باد! من مردم را به قناعت‚ دعوت مي كنم‚ قناعت سرافرازانه‚ قناعت انسان عاقل و خردمندي كه مي داند آينده خود را با قناعت تامين مي كند‚ و زندگي و روال اقتصادي كشور را تسهيل‚ و به مسئولين كمك مي كند كه بتوانند تدابير صحيح را در كار اداره مملكت‚ اعمال كنند. (پيام نوروزي سال 1377 - تاريخ : 28/12/1376)
ببينيد اسراف چه كار مي كند! اسراف در نان‚ اسراف در آب‚ اسراف در برق‚ اسراف در مصالح ساختماني‚ اسراف در انواع و اقسام كالاهاي گوناگون‚ اسراف در اسباب بازي بچه و در وسايل تجملاتي! عزيزان من اين اسراف‚ همان كاري را با كشور مي كند كه دشمن مي خواهد! او از آن طرف به وسيله نفت‚ به وسيله تحريم اقتصادي و انواع و اقسام ضربه ها‚ برملت ايران ضربه وارد مي كند‚ از اين طرف هم خود ما با اسراف و صرفه جويي نكردن‚ ضربه او را تكميل مي كنيم! حرف من اين است.
من در پيام گفتم كه مردم را به رياضت اقتصادي دعوت نمي كنم‚ ابدا! چه رياضتي بحمدالله ملت ما احتياج به رياضت ندارد. من آنها را به قناعت‚ به صرفه جويي و به اسراف نكردن‚ دعوت مي كنم. اسراف‚ حرام است. اين هم نمي شود كه من و شما‚ مرتب ديگران را نصيحت كنيم‚ همه بايد سعي كنند كه اسراف را از زندگي خودشان‚ از زندگي شخصي و از زندگي كاري خود دور كنند.(صحن مطهر امام رضا (ع) - تاريخ : 1/1/1377)

*** مقام معظم رهبري حضرت آيت الله خامنه اي:
عزيزان من! يك ملت حق دارد با رفاه زندگي كند‚ حق دارد خوش بگذراند‚ حق دارد از انواع نعم الهي استفاده كند - در اين شكي نيست - همه قشرهاي يك ملت هم بايستي بتوانند استفاده كنند‚ ليكن حتي در مواقعي كه يك دولت و يك ملت‚ برخوردار از درآمد هم هستند‚ اسراف مضر و مذموم و شرعا حرام است‚ چه برسد آن وقتي كه درآمد يك كشور به طور موقت كم مي شود....
خطاب من در درجه اول متوجه كساني است كه متمكنين به كشورند‚ دستشان به دهانشان مي رسد و مي توانند خرج كنند‚ مي توانند گوشت‚ مواد غذايي‚ امكانات زندگي‚ محصولات مدرن‚ انواع و اقسام وسايل برقي و ماشينهاي گران قيمت تهيه كنند. چو دخلت نيست‚ خرج آهسته تر كن . نگو من دخل دارم‚ اين جا دخل شخصي ملاك نيست‚ دخل كشور ملاك است. وقتي كه يك ملت مقداري درآمدش كم مي شود‚ بايد ملاحظه كنند....
لازم است كه به مساله قناعت - به معناي اسراف نكردن - اهميت بدهند. اسراف نكردن در مواد غذايي‚ چه قدر مواد غذايي زايد دور ريخته مي شود. حتي اسراف نكردن در مواد دارويي‚ چقدر مواد دارويي غير لازم خريده مي شود و به خانه ها برده مي شود و بدون مصرف باقي مي ماند. مواد اوليه و يا خود دارو را بايد از خارج بخرند و بياورند‚ يا در داخل بايد با زحمت درست كنند. اينها ثروت و سرمايه مملكت است و از دست مي رود.... (خطبه هاي نماز جمعه تهران - تاريخ : 4/10/1377)

*** مقام معظم رهبري حضرت آيت الله خامنه اي:
سالهاست كه بنده درباره زندگي تشريفاتي مكرر تذكر مي دهم‚ اين دو جنبه دارد: يك جنبه از لحاظ اصل پايبندي به تجملات و تشريفات است‚ كه اين بد و دون شان انسان والاست‚ يعني يك وقت انسان به يك چيز غير لازم پايبند مي شود كه دون شان انسان است‚ بعلاوه‚ مسرفانه است‚ تضييع سرمايه ها‚ تضييع اموال و تضييع موجوديها در آن هست‚ اين يك بعد قضيه است كه اصل اسراف بد است‚ اصل تجمل همراه با اسراف و همراه با زياده روي است و بد است‚ ليكن جنبه دومي دارد كه اهميتش كمتر از جنبه اول نيست‚ و آن انعكاس تجمل شما در زندگي مردم است‚ بعضيها از اين غفلت مي كنند! وقتي شما جلوي چشم مردم‚ وضع اتاق و دفتر و محيط كار و محيط زندگي را آن چناني مي كنيد‚ اين يك درس عملي است و هركسي اين را مي بيند‚ بر او اثر مي گذارد‚ حداقل اين را بايد رعايت كرد.
فضا را‚ فضاي تجملاتي و تجمل گرايي و عادت كردن به تجمل قرار ندهيم‚ چون امروز اگر اين روحيه تجمل گرايي در جامعه ما رواج پيدا بكند - كه متاسفانه تا ميزان زيادي هم رواج پيدا كرده است - بسياري از مشكلات اقتصادي و اجتماعي و اخلاقي كشور اصلا حل نخواهد شد.(ديدار با كارگزاران نظام - تاريخ : 4/10/1378)

*** مقام معظم رهبري حضرت آيت الله خامنه اي:
منكراتي كه در سطح جامعه وجود دارد و مي شود از آنها نهي كرد و بايد نهي كرد‚ از جمله اينهاست: اتلاف منابع عمومي‚ اتلاف منابع حياتي‚ اتلاف برق‚ اتلاف وسايل سوخت‚ اتلاف مواد غذايي‚ اسراف در آب و اسراف در نان. ما اين همه ضايعات نان داريم‚ اصلا اين يك منكر است‚ يك منكر ديني است‚ يك منكر اقتصادي و اجتماعي است‚ نهي از اين منكر هم لازم است‚ هر كسي به هر طريقي كه مي تواند‚ يك مسئول يك طور مي تواند‚ يك مشتري نانوايي يك طور مي تواند‚ يك كارگر نانوايي طور ديگر مي تواند.(تاريخ : 25/9/1379)

*** مقام معظم رهبري حضرت آيت الله خامنه اي:
از جمله چيزهايي كه روند حركت به سمت عدالت را در جامعه كند مي كند‚ نمود اشرافيگري در مسئولان بالاي كشور است‚ از اين اجتناب كنيد. اشرافيگري دو عيب دارد‚ عيب دومش از عيب اولش بزرگتر است. عيب اول اشرافيگري‚ اسراف است - اشرافيگري حلال را مي گوييم‚ يعني آن چيزي كه پولش از راه حلال و بحق به دست آمده - اما عيب دوم بدتر است و آن اين است كه فرهنگ سازي مي كند‚ يعني چيزي براي مسابقه دادن همه درست مي كند. البته در اين زمينه مسئولان درجه يك خيلي نقش دارند‚ تلويزيون خيلي نقش دارد‚ منش من و شما خيلي نقش دارد. (در ديدار رئيس جمهور و اعضاي هيات دولت - تاريخ : 5/6/1380)

*** مقام معظم رهبري حضرت آيت الله خامنه اي:
مصرف گرايي براي جامعه بلاي بزرگي است. اسراف‚ روزبه روز شكافهاي طبقاتي و شكاف بين فقير و غني را بيشتر و عميق تر مي كند. يكي از چيزهايي كه لازم است مردم براي خود وظيفه بدانند‚ اجتناب از اسراف است. دستگاههاي مسئول بخشهاي مختلف دولتي‚ بخصوص دستگاههاي تبليغاتي و فرهنگي - بويژه صدا و سيما - بايد وظيفه خود بدانند مردم را نه فقط به اسراف و مصرف گرايي و تجمل گرايي سوق ندهند‚ بلكه در جهت عكس‚ مردم را به سمت قناعت‚ اكتفا و به اندازه لازم مصرف كردن و اجتناب از زياده روي و اسراف دعوت كنند و سوق بدهند. مصرف گرايي‚ جامعه را از پاي درمي آورد. جامعه يي كه مصرف آن از توليدش بيشتر باشد‚ در ميدانهاي مختلف شكست خواهد خورد. ما بايد عادت كنيم مصرف خود را تعديل و كم كنيم و از زياديها بزنيم.
جوانها اجتماعات خانوادگي تشكيل بدهند و كمكهاى افراد خانواده را جمع كنند و در درجه ى اول به مصرف فقرا و نادارهاى همان خانواده و فاميل برسانند؛ و اگر نيازى نبود، به فقراى ديگر رسيدگى كنند.
امروز در جامعه ما فقر وجود دارد. وظيفه ما به عنوان نظام اسلامي‚ ريشه كن كردن فقر در جامعه است. بايد در جامعه محروميت نباشد‚ اين تكليف ماست به عنوان دولت‚ به عنوان نظام اسلامي‚ به عنوان آحاد مردم. كلكم راع و كلكم مسئول عن رعيته ‚ اين وظيفه همه است. هر كدام به نحوي تجمل و اسراف و زياده روي را كم كنيم‚ اين درس ماه رمضان است‚ اين كار‚ همت و گذشت و بصيرت و آگاهي مي خواهد‚ از خداي متعال كمك بخواهيم. (خطبه هاي نماز عيد فطر تاريخ : 15/9/1381)

***مقام معظم رهبري حضرت آيت الله خامنه اي:
يكى از موارد اسراف، اسراف در آب است؛ نه فقط آبى كه مصرف شُرب در خانه‏ها مى‏شود، نوع آبيارى كشاورزى ما هم يك نوع مسرفانه است و آب را هدر مى‏دهيم. وظيفه‏ى مسئولين و دست‏اندركاران اين بخش است كه به اين مسئله به‏طور ويژه توجه كنند! پس به مسئله‏ى اسراف - هم در مسئله‏ى آب و هم در مسائل ديگر - بايد با اهميت نگاه كنند.(تاريخ : 11/2/1387)

 

با این وضع بد مالی و اقتصادی که دارم مجبور هستم که متعهد شوم اسراف نکنم . اون هم نه تنها در این هفته ، بلکه در تمام عمرم . مطمئن باشید که هیچ وقت تعهدم را زیر پا نمی گذارم .

باسلام

واقعا"اسراف درجامعه اسلامی ماجایگاهی نداردچه بساقشرسطح پایین جامعه هستندکه به لقمه نان شب خودمحتاج هستنداونوقت مشاهده میکنیم که دررستورانهاچه ریخت وپاشی رخ می دهد آنهم به بهانه مامورین بهداشت وغیره.

یه راهکاری بدهیم برای این مهم که هم جلوی فقرگرفته شودوهم جلوی اسراف.تنهااین موضوع دررستورانهانیست بلکه برگزاری جشنواره هاوسمینارهاکه باپولهای گزافی درحال چرخیدن چرخ اسراف می باشد.

مادراین هفته باهم همپیمان می شویم تاجائیکه امکان داردازاسراف خودداری نمائیم به هرصورتیکه هست.باتشکرازهمگی

احادیث اسراف

امام صادق (ع) فرمود : کسی که آبی را از نهر فرات برای خوردن بردارد و بعد از ‏نوشیدن ، زیادی آنرا ‏بیرون بریزد اسراف کرده است.

مجموعه  الاخبارباب 171حدیث ‏‏3

امام صادق (ع) فرمود : پائین ترین مرتبه اسراف عبارتست از : 1- دور ریختن ‏آبیکه از آشامیدن اضافه ‏آمده است .2-اینکه لباس کار و لباس بیرونی،یکی ‏باشد.

3-به دور انداختن هستۀ خرما پس از خوردن ‏خرما((چون از هسته خرما مادۀ ‏غذایی برای شتران تهیه می شد)) .       ‏
وسائل الشیعه جلد 2      باب28صفحه 384

نقل شده که امام صادق (ع) مشاهده کرد سیبی را نیم خورده و از خانه بیرون ‏انداخته اند ، خشمگین شد ‏و فرمود :

اگر شما سیر هستید خیلی از مردم گرسنه اند ‏خوب بود آنرا به نیازمندیش می دادید.       ‏مجموعه الاخبارباب171 حدیث 4 ‏

 

از امام صادق (ع) نقل شده  که فرمود : من هرگاه چیز کمی هم در سفره می افتد ‏آنرا برمی دارم و این ‏کار باعث تعجب خادم می شود و خادم می خندد. 

مجموعه ‏الاخبارباب171حدیث7

 

امیر مؤمنان (ع) فرمود : آنچه را که از سفره افتاده بردارید و بخورید،زیرا آن ‏دوای هر دردیست که خدا ‏بخواهد آنرا التیام بخشد

برای کسی که به نیّت شفاء ‏بخورد.  مجموعه الاخبارباب171حدیث9 ، به نقل ‏از نهج البلاغه.‏

پیامبر گرامی اسلام (ص) فرمود : کسی که جستجو کند وآنچه از سفره افتاده بردارد ‏وبخورد ،

فقر و ‏تنگدستی از خودش و اولادش تا هفت پشت رخت بر می بندد.  مجموعه ‏الاخبارباب171حدیث8

 

امام صادق(ع)فرمود : اسراف کننده را سه نشانه است : چیزهائی که می خرد و می ‏پوشد و می خورد

که ‏در شآن او نیست.  تفسیر نور الثقلین جلد1  صفحه 772

امام صادق(ع) فرمود : انسان مؤمن اسراف و زیاده روی نمی کند بلکه میانه روی ‏را پیشۀ خود می سازد.   

    ‏مجموعه الاخبارباب30حدیث1

 

روایت شده است پیامبر گرامی وقتی خرما می خوردند هسته آنرا به گوسفند می ‏دادند.     

   مجموعه ‏الاخبارباب171 حدیث5‏

 

از عامر بن جذاعه نقل شده است که گفت : مردی آمد خدمت امام صادق (ع) حضرت به ‏او فرمود :

‏تقوای الهی پیشه کن،اسراف نکن و بر خود هم سخت مگیر و میانه روی ‏مایۀ استواری است،تبذیر همان ‏اسراف است که خداوند دربارۀ آن فرموده : تبذیر ‏وزیاده روی نکن.( سوره اسراء )          ‏
تفسیر نورالثقلین جلد  2صفحه 56

 

امام حسن عسگری (ع) به محمد بن حمزه نامه ای نوشته او را به ثروت وبی نیازی ‏مژده داده وبه او ‏فرموده :

برتو باد به میانه روی و پرهیز از اسراف زیرا ‏اسراف از کارهای شیطانی است.   غررالحکم ‏جلد 4 صفحه 34 حدیث 5188 ‏

 

امام صادق (ع) به عبید فرمود : اسراف و زیاده روی باعث فقروتنگدستی می گردد ‏و میانه روی موجب ‏ثروت و بی نیازی می شود. 

  وسائل الشیعه جلد15صفحه 258

 

از امام صادق (ع) نقل شده است که فرمود : میانه روی را خداوند متعال دوست ‏دارد و اسراف و زیاده ‏روی مورد خشم اوست

حتی اگر اسراف در انداختن هسته ‏خرمایی باشد که قابل مصرف است یا زیادی ‏آبی که خورده شده باشد. تحف العقول ‏صفحه 301 ‏

 

امام موسی بن جعفر (ع) فرمودند : کسی که در زندگی میانه روی و قناعت ورزد ‏نعمت او باقی می ماند

‏و آنکه با ریخت و پاش و اسراف زندگی کند نعمتش از بین ‏می رود.   تحف العقول صفحه 301

امام باقر(ع) به فرزندش امام صادق (ع) فرمود : برتو باد به انجام کار خیری که ‏وسط دو کار بد قرار ‏گرفته و آن دو را از بین می برد،

امام صادق سئوال کرد ، ‏چگونه چنین چیزی ممکن است،امام فرمود: ‏همانطور که قرآن ( سوره فرقان ) می گوید ‏مؤمنین کسانی هستند

که وقتی انفاق می کنند زیاده روی و ‏سختگیری نمی کنند

( ‏بنابراین اسراف و سختگیری هر دو گناه است و حدّ وسط آن میانه روی حسنه ‏است بر ‏تو باد به آن حسنه که بین آن دو گناه است ) . 

        تفسیر نو رالثقلین جلد 4 ‏صفحه 27 ‏

ابن میمون گفت شنیدم که امام صادق (ع) فرمود : هر کسی که در زندگی خود میانه ‏رو باشد من ‏ضمانت می کنم او را که هرگز تهی دست نشود.  

خصال صدوق باب الواحد ‏حدیث32

امام علی (ع) فرمود : اعتدال در خرج کردن (( میانه روی )) موجب فراوانی مال ‏و ثروت و اسراف باعث ‏تباهی و نابودی است.  

وسائل الشیعه جلد 15صفحه 258
 

 

پیامبرگرامی اسلام (ص) فرمود : سه چیز باعث نجات و رستگاری است و در مورد سومی ‏خاطر نشان ‏ساخت ؛ رعایت اعتدال در حال فقر و توانگریست.  

   وسائل الشیعه جلد ‏‏15صفحه 258

 

پیامبراکرم (ص) فرمود : کسی که در زندگی میانه روی را رعایت نماید خداوند او ‏راروزی می دهد و ‏کسی که اسراف و زیاده روی کند او رامحروم می سازد.      

      ‏وسائل الشیعه جلد 15 صفحه 258 ‏‏‏ ‏‏‏‏‏‏ ‏ ‏‏‏‏‏‏

 

امیر مؤمنان علی (ع) فرمود : اسراف و زیاده روی فراوانی را نابود می سازد.     ‏میزان الحکمه جلد 4باب ‏اسراف حدیث8481

 

امام صادق (ع) فرمود : همانا اسراف با کمی برکت همراه است.        وسائل الشیعه ‏جلد 15 صفحه 261

 

امام علی (ع) فرمود : زیاده روی مقدمه فقر و تنگدستی است.      میزان الحکمه ‏جلد 1 حدیث1659

 

علی (ع) فرمود : زیاده روی همراه با تنگدستی است.      میزان الحکمه جلد 1 ‏حدیث1660

علی (ع) فرمود : کسی که به زیاده روی افتخار کند ، با تنگدستی خوار و زبون ‏می گردد.    میزان ‏الحکمه جلد 1 حدیث1661 ‏

امام کاظم (ع) فرمود : خداوند قیل و قال ، ضایع کردن مال و زیاده روی در ‏سئوال را دشمن می دارد.     ‏قصار الجمل صفحه 305

 

امام علی (ع) فرمود : بخشش های بی جای مال و ثروت ، اسراف و زیاده روی محسوب ‏می شود و ‏بخشندۀ آن را در دنیا بالا می برد

و در آخرت او را در پائین می ‏آورد،او رادر بین مردم بزرگ جلوه می ‏دهد ، و نزد خدا خوار و سبک می ‏کند.         نهج البلاغه خطبۀ126

 

پیامبر گرامی (ص) فرمود : اسراف فقر و تنگدستی می آورد.      مجموعه الاخبار ‏باب171 حدیث 6 ‏

 

امیرالمؤمنین (ع) فرمود : زیاده روی و اسراف را ترک کن زیرا بخشش اسراف کار ‏مورد ستایش نیست ‏و تنگدستی او هم مورد ترحم واقع نمی شود.  

بحار الانوار جلد  ‏‏50صفحه 292 حدیث 66

 

از علی (ع) روایت شده است که فرمود : زیاده روی در همه موارد بجز در کارهای ‏نیک مورد نکوهش ‏واقع شده است.    میزان الحکمه جلد 4 حدیث8503

 

پیامبر اکرم (ص) به حضرت علی (ع) وصیت فرمود : ... امّا در دادن صدقه ، کوشش ‏کن تا جائیکه ‏گمان بری اسراف کرده ای و حال آنکه اسراف نیست

(( یعنی در صدقه ‏دادن اسراف معنا ندارد)) .             ‏تنبیه الخواطر ونزعه النواظر((مجموعه ‏ورّام))جزء 2صفحه 91-92‏

امیر المؤمنان (علی) فرمود : سخاوتمند باش ولی هرگز اسراف و زیاده روی مکن و ‏ثروت خود را بر ‏اساس اندازه گیری صحیح خرج کن و هیچوقت سختگیر نباش.         ‏
‏  ‏نهج البلاغه کلمات قصار شماره33

امام کاظم (ع) در وصیت خود به هشام فرمودند : یکی از لشگریان عقل میانه روی ‏و یکی از لشگریان ‏جهل زیاده روی است.    تحف العقول صفحه 300‏‏‏‏‏‏‏‏‏

 

امام حسن عسگری (ع) فرمود : سخاوت اندازه ای دارد،چنانچه از آن بگذرد ، ‏اسراف محسوب می ‏شود.     بحار الانوار جلد 78 صفحه 277‏

از علی بن الحسین (ع) است که فرمود : خداوندا بر محمّد و آل او درود فرست و مرا ‏از اسراف و زیاده ‏روی محافظت فرما.       صحیفه السجادیه ((دعا30))

امام علی (ع) فرمود : وای بر اسراف کار که چه قدر از مصلحت خویش و رسیدگی به ‏کار خود دور ‏است.            میزان الحکمه جلد 4 باب اسراف حدیث1 ‏

از پیامبر گرامی (ص) نقل شده  که به علی (ع) فرمود : چهارچیز هدر می رود:1-‏خوردن بعد از ‏سیری2-روشن کردن چراغ در مهتاب((و جائیکه روشن است))

3-زراعت در ‏زمینی که شوره زار ‏است4-نیکی کردن به کسی که لایق آن نیست.         من لایحضره ‏الفقیه جلد 4 صفحه 352.373 باب ‏النوادر

امام صادق (ع) فرمود : کسیکه مالی را در غیر طاعت پروردگار بذل و بخشش ‏نماید،اسرافکار است و ‏هرکسی که در راه خیر مصرف کند میانه روی کرده است.  

       ‏بحار الانوار جلد 75 صفحه 302

در تفسیر علیّ بن ابراهیم قمی و در روایت ابی الجارود از امام باقر(ع)نقل شده ‏که حضرت در مورد ‏آیه((والّذین اذا انفقوالم یسرفوا ولم یقتروا))

( سوره فرقان ) ‏فرمودند : بخشش در راه معصیت و بنا حق ، ‏اسراف است.       تفسیر نور الثقلین جلد ‏‏4  صفحه 67

امام باقر (ع) فرمود : اسراف کنندگان کسانی هستند که محرمات (( گناهان )) را ‏جایز می شمارند و ‏دست به خونریزی می زنند.   

     میزان الحکمه جلد  4حدیث8491

سلام من حرف های خودم رو بسنده میکنم به حدیثی از پیغمبر اکرم(ص)که فرمودند اسراف کار برادر کافر می باشد

اسراف به شیوه وهابی

اللهم عجل لولیک فرج

ان شاءالله که با توکل به خدا بتونیم از این گناه زیانبار دوری کنیم

انواع اسراف از دیدگاه قرآن

از جمله مفاهیمی كه در قرآن مورد تاكید بسیار قرار گرفته موضوع اسراف است. در نگرش قرآنی، می‌توان به ناهنجاری بودن آن بی هیچ تردید و گمانی حكم كرد. اما از آن جایی كه ابعاد آن، چنان كه باید و شاید روشن و تبیین نشده و همه جوانب آن با رویكرد تحلیلی مورد بررسی قرار نگرفته، در این نوشتار تلاش شده است تا به این موضوع در ابعاد مختلف آن پرداخته شود كه البته به جهت مهم بودن مسایل اجتماعی و شناسایی اصول و موارد هنجاری از ضدهنجاری به جنبه اجتماعی آن بیشتر پرداخته شده است.

مفهوم اسراف

كاربرد عرفی این واژه در معنای اقتصادی آن موجب شده است كه به ابعاد و جوانب دیگر مسئله اسراف، كمتر پرداخته شده و یا به طور كلی نادیده گرفته شود. در حالی كه در نگاه قرآنی و نیز كاربردهای واژه نشان می‌دهد كه دامنه مفهومی آن نه تنها ابعاد اقتصادی و هنجاری و اخلاقی، بلكه حوزه اعتقادات را نیز شامل می‌شود. بنابراین در حوزه‌های كلامی و اعتقادی و جامعه شناسی و روان شناسی و اصول اخلاقی و تربیتی و اقتصادی می‌توان از اسراف سخن گفت و به بررسی موارد و نیز علل و عوامل آن پرداخت.

واژه اسراف كه بیش از 23 بار در آیات متعدد قرآن در اشكال مختلف به كار گرفته، به معنای هرگونه كوتاهی و زیاده‌روی و تجاوز از حد اعتدال و گرایش به سوی افراط و حتی تفریط است.¹ از این رو تنها به معنای افراط و تفریط نیست و اختصاصی به كوتاهی و یا زیاده‌روی ندارد. هر چند بیشتر در معنای زیاده‌روی و افراط به كار می‌رود ولی این موجب نمی‌شود كه از اطلاق آن دست برداریم و تنها به معنی خروج از اعتدال به سمت و سوی زیاده‌روی بگیریم در حالی كه این واژه در بردارنده هرگونه خروجی به سوی كم یا زیاده است. كمینه و یا بیشینه در هر امری را می‌توان اسراف دانست.

در كاربردهای قرآن، اسراف اختصاص به امری خاص مانند امور اقتصادی ندارد بلكه چنان كه گفته شد این واژه در آیات قرآنی به معنای هرگونه خروج از اعتدال و میانه‌روی در مسائل بینشی، منشی و كنشی به كار رفته است.

از این جهت گاه با مسئله قوام(حد وسط و اعتدال) هم، معنا می‌گردد و خروج و تجاوز از حد وسط و میانه، اسراف نامیده می‌شود.(فرقان، آیه 67) و گاه با مسئله فساد ارتباط مستقیمی پیدا می‌كند(شعراء، آیه 151 و 152)؛ زیرا هرگونه امری كه بر هم زننده تعادل در امور باشد به معنای اسراف خواهد بود و فساد نیز یكی از این حالات خروج و بر هم زننده است.

به نظر می‌رسد كه در كاربردهای قرآنی، واژه اسراف ارتباط تنگاتنگ با مفاهیمی چون كفر و ظلم و فسق و مانند آن دارد.

ارتباط اسراف و تبذیر

چنان كه تبذیر با اسراف از این جهت نوعی ارتباط مفهومی پیدا می‌كند؛ زیرا تبذیر به معنای ریخت و پاش دانه و بذر در شرایط نامناسب و به روشی نادرست است كه این خود نوعی خروج از میانه و اعتدال و عدالت است.²    

به هر حال در كاربردهای قرآنی اسراف مفهومی فراگیر است كه دربردارنده هرگونه خروج از اعتدال است. در این راستا انحراف و خروج از حق و عدالت در امور اعتقادی و اخلاقی و اجتماعی و اقتصادی و مانند آن می‌تواند به عنوان امری اسرافی مورد سرزنش قرار گیرد و از آن بازداشته شود.

به نظر می‌رسد كه تفاوتی در این معنا نیست كه تجاوز و خروج از اعتدال در كارهای مباح باشد یا كارهای غیر مباح؛ به این معنا كه حتی اگر كسی در امور مباح مانند خوردن و آشامیدن از حد و اندازه بگذرد به عنوان مسرف شناخته می‌شود و می‌بایست از انجام آن خودداری ورزد و خود را به میانه و اعتدال نزدیك سازد.

انواع اسراف

چنان كه بیان شد از كاربرد واژه اسراف در آیات قرآن می‌توان به این نتیجه رسید كه این واژه در حوزه مسایل مختلفی به كار رفته و هدف از آن در همه موارد بیان خروج از اعتدال و حد میانه در مسایل و امور بوده است. در این جا به برخی از موارد اشاره شده در آیات قرآن درباره اسراف می‌پردازیم.

اسراف اعتقادی

شرك به خدا و بت پرستی و یا كفر به خدا و عدم اعتقاد و باور به توحید به عنوان مصادیقی از اسراف مورد اشاره و سرزنش قرار گرفته است.(طه، آیه 124 و 127) از نظر قرآن، این گونه نگرش به هستی و جهان‌‌بینی، امری نادرست و به دور از اعتدال و حقانیت است. پیامد چنین نگاهی در دنیا و آخرت گرفتاریهای متعدد و نابینایی و عدم درك درست مسایل دیگر است. كسی كه ناتوان از درك هستی و نقش خداوندگاری است، در مسایل روزانه خویش نیز نمی‌تواند تحلیل درستی از مسایل داشته باشد و در نتیجه آن رفتار و كنش‌ها و واكنش‌هایش وی را از رسیدن به مقصد دور می‌سازد و همواره با دست خویش خود را گرفتار اموری می‌كند. كه جز بدبختی حاصلی نخواهد داشت.

به عنوان نمونه كسی كه خدا و نقش او را در مدیریت و اداره دنیا و به درستی درنیابد با پدید آمدن كوچكترین مشكلی، به اندوه دچار می‌شود و یا هرگاه مالی را از دست دهد اندوهگین می‌شود. این گونه است كه عدم درك و تحلیل درست از هستی و بینش نادرست نسبت به خدا و جایگاه او موجب می‌شود كه در امور دنیوی و گرفتاری‌های آن خود را ببازد و بر مشكلات خویش بیافزاید. افزون بر آن كه در آخرت نیز می‌بایست پاسخگوی رفتار و اعمال و عقیده خویش باشد و به عذاب‌های دردناك گرفتار شود.

اسراف اخلاقی

اسراف اخلاقی به معنای گرایش به مادیات و قطع علاقه از خداوند است. آیات قرآن بسیاری از صفات انسانی را كه موجب می‌شود او به گناه دست زند، به عنوان امری اسرافی مورد بررسی و تحلیل قرار داده و از آن بازداشته است.

اسراف در حوزه اخلاق فردی و اجتماعی به این معناست كه شخص صفاتی را در خود پدید آورد كه وی را از حالت اعتدال و میانه‌روی بیرون برد. برخی از صفات مانند تكبر و بخل و مانند آن را می‌توان از مصادیق بارز اسراف در حوزه اخلاق معرفی كرد.

در حوزه عمل اجتماعی نیز وقتی سخن از اسراف به میان می‌آید مراد از آن رفتارهای ناشایستی است كه از فرد سر می‌زند. به عنوان نمونه استكبارورزی كه در نابهنجاری‌های زشت اجتماعی و بازتاب صفت زشت اخلاقی تكبر است از جمله نمونه‌های خروج از اعتدال و تجاوز از حد و حدود است. انحراف جنسی(اعراف، آیه 80 و 81 و ذاریات آیه 32 و 34) و انجام اعمال زشت خودكامگی، استكبار، استثمار و خونریزی و ستم و هرگونه فساد و تباهی اجتماعی از مصادیق بارز اسراف به شمار می‌رود.³ تاكید بر میانه‌روی در همه امور

از آن جایی كه آثار اجتماعی اسراف در حوزه هنجاری بسیار زیاد و تاثیرگذار است، خداوند از مومنان می‌خواهد كه همواره اعتدال و میانه‌روی در امور را سرلوحه خویش قرار دهند و با اسراف خویش موجبات تباهی و فساد در جامعه و زمین را فراهم نیاورند.(شعراء، آیه 152)

بی گمان اسراف در همه حوزه‌ها آثار زیانباری به جای خواهد گذاشت كه از جمله آنها می‌توان به دوری از محبت خدا(اعراف آیه، 31 و انعام، آیه141) و نیز سستی و ضعف در رسیدن به موفقیت در حوزه‌های مختلف زندگی اشاره كرد.(آل عمران، آیه 147) چنان كه اسراف در حوزه اقتصادی موجب اتلاف منابع ثروت می‌شود و رفاه فردی و عمومی جامعه را با خطر مواجه می‌سازد. به هر حال قرآن، اسراف را به عنوان یك رویكرد ضد هنجاری شناسایی و مورد تحلیل قرار می‌دهد و با اشاره به ابعاد مختلف و مصادیق و موارد گوناگون و آثار زیانبار آن در دنیا و آخرت، از مومنان می‌خواهد كه خود را از آن رهایی بخشند و با دوری از شهوت پرستی(اعراف، آیه 81) و پرهیز از روحیه ناسپاسی و كفران نعمت(اسراء، آیه 26) تكبر و خودكامگی و استعمار و سیطره جویی(یونس، آیه 31 و دخان، آیه 44 و نمل، آیه 34) و عُجب و خودبینی (یونس آیه 12) خود را از آن برهاند.

حدیث امام صادق عليه‏السلام :

إِنَّ السَّرَفَ يورِثُ الفَقرَ وَإِنَّ القَصدَ يورِثُ الغِنى؛
اسراف باعث فقر و ميانه روى موجب بى نيازى مى شود.

*******************************************************

حدیث امام باقر عليه‏السلام :

 يا بُنَىَّ عَلَيكَ بِالحَسَنَةِ بَينَ السَّيِّئَتَينِ تَمحو هُما قالَ: وَكَيفَ ذلِكَ يا أَبَةِ؟ قالَ: مِثلُ قَولِهِ، «وَالَّذينَ إِذا أَنفَقوا لَم يُسرِفوا وَلَم يَقتُروا»؛
امام باقر عليه‏السلام به فرزندش امام صادق عليه‏السلام فرمودند: تو را سفارش مى‏كنم به انجام كار خير وسط دو كار بد تا آن دو را محو كند، امام صادق عليه‏السلام سئوال كردند چگونه چنين چيزى ممكن است؟ امام فرمودند: همانطور كه قرآن مى‏گويد مؤمنين كسانى هستند كه وقتى خرج مى‏كنند اسراف و يا سختگيرى نمى‏كنند (اسراف و سختگيرى هر دو بدند و ميانه روى وسط آنها خوب است)

**********************************************************
حدیث  امام صادق عليه‏السلام :

لَيسَ فيما أَصلَحَ البَدَنَ إِسرافٌ... إِنَّما السرافُ فيما أَتلَفَ المالَ وَأَضَرَّ بِالبَدَنِ؛
در آنچه بدن را سالم نگه مى‏دارد اسراف نيست بلكه اسراف در چيزهايى است كه مال را از بين ببرد و به بدن صدمه بزند.

**************************************************************

حدیث (4) امام صادق عليه‏السلام :

لِلمُسرِفِ ثَلاثُ عَلاماتٍ: يَشتَرى مالَيسَ لَهُ وَيَلبِسُ ما لَيسَ لَهُ وَيَكُلُ ما لَيسَ لَهُ؛
اسراف كننده سه نشانه دارد: آنچه در شأنش نيست خريدارى مى‏كند، آنچه در شأنش نيست مى‏پوشد و آنچه در شأنش نيست مى‏خورد.

****************************************************

حدیث  امام صادق عليه‏السلام :

رُوىَ أَنَّهُ نَظَرَ الصّادِقُ إِلى فاكِهَةٍ قَد رُميَت مِن دارِهِ لَم يُستَقصَ أَكلُها فَغَضِبَ وَقالَ: ما هَذا إِن كُنتُم شَبِعتُم فَإِنَّ كَثيرا مِنَ النّاسِ لَم يَشبَعوا فَأَطعِموهُ مَن يَحتاجُ اِلَيهِ؛
نقل شده است كه امام صادق عليه‏السلام مشاهده كردند كه سيبى را نيم‏خورده از خانه بيرون انداخته اند، خشمگين شدند و فرمودند: اگر شما سير هستيد، خيلى از مردم گرسنه‏اند خوب بود آن را به نيازمندش مى‏داديد.

*****************************************************

حدیث امام على عليه‏السلام :

فَدَعِ السرافَ مُقتَصِدا وَاذكُر فِى اليَومِ غَدا وَأَمسِك مِنَ المالِ بِقَدرِ ضَرورَتِكَ وَقَدِّمِ الفَضلَ لِيَومِ حاجَتِكَ؛
اسراف را رها كن و ميانه‏روى در پيش‏گير و امروز به ياد فردا باش و از مال به اندازه ضرورتت نگه‏دار و اضافى آن را براى روز نيازمنديت (قيامت) پيش فرست.

********************************************************

حدیث  امام صادق عليه‏السلام :

لَمّا سُئِلَ عَن أَدنَى السرافِ ـ : إِبذالُكَ ثَوبَ صَونِكَ وَإِهراقُكَ فَضلَ إِنائِكَ... ؛
در پاسخ به سئوال از كم‏ترين حدّ اسراف فرمودند: كم‏ترين اندازه آن اين است كه لباس بيرونت را لباس خانه دم دستى قرار دهى و ته مانده ظرفت را دور بريزى.

**********************************************************

حدیث  امام على عليه السلام :

اَلسرافُ مَذمومٌ فى كُلِّ شَىْ‏ءٍ إِلاّ فى أَفعالِ البِرِّ؛
اسراف در هر چيزى ناپسند است، مگر در كارهاى خير.


*