تطبیق با شرایط تازه بعد از تولد نوزاد اغلب کار دشواری است. بعد از نه ماه خستگی دوران بارداری، مراقبت از یک نوزاد کوچک و کاملا وابسته کاري سخت و گاه طاقتفرساست.
اگر این اولین تجربه شماست، ممکن است دچار احساسات گوناگون شوید؛ احساس خستگی بعد از بارداری و زایمان، احساس سردرگمي (زیرا شرایط تازهاي برای شما ایجاد شده است) و در عینحال احساس نگرانی، زیرا برخلاف مادران باتجربه، شما اولین باری است که نوزادی به دنیا آوردهاید و هنوز نميدانید که چگونه باید هفتههای اول را در کنار این موجود کوچک و نیازمند سپری کنید.
چگونه باید با شرایط جدید کنار آمد؟
در پاسخ باید گفت که نوزاد شما به زودی به شرایط اطرافش عادت ميکند. و برنامه خواب و خوراک او نوعی نظم و برنامه به خود ميگیرد. در روزهای اول بعد از تولد، نوزاد بیشتر ساعات شبانه و روز را ميخوابد. این امر ميتواند برای شما بسیار خوشایند باشد، زیرا بعد از زایمان و خستگیهای آن، احتیاج به استراحت دارید. اما متاسفانه این شرایط چندان دوام ندارد و فرزند شما ساعات بیشتری را بیدار ميماند. در ابتدا این ساعات نظم خاصی ندارند، اما به مرور منظمتر ميشوند.
خواب در طول شب
ممکن است برخی پدر و مادرها به شما بگویند که فرزند آنها در هفتههای اول بعد از تولد خیلی راحت و بدون دردسر شبها ميخوابیده است. هر چند این امر غیر ممکن نیست، اما بسیار نادر است. نوزادان معده کوچکی دارند، به همین دلیل نميتوانند در یک وعده شیر زیادی بخورند بنابراين باید هر چند ساعت یکبار به آنها شیر داد. دلیل بیدارشدن آنها در طول شب نیز همین است. ممکن است اگر فرزند شما شش ساعت در طول شب بخوابد، شما بگویید او یک خواب کامل داشته است. به این ترتیب مثلا اگر او ساعت 11 شب تا 5 صبح بخوابد، او خواب خوبی داشته است، اما این ساعت خواب برای شما مناسب نبوده و در نتیجه شما نتوانستهاید خوب بخوابید. سعی کنید ساعت خواب فرزندتان را به گونهاي با ساعت خواب خودتان تنظیم کنید. ميتوانید این کار را با ایجاد عاداتی (مانند حمام کردن نوزاد، تعویض لباسهایش، خواندن لالایی و...) انجام دهید. همچنین هنگامیکه او از خواب بیدار ميشود، سعی نکنید با شیر دادن دوباره او را بخوابانید. مهمترین نکته در مورد خواب کودکان این است که آنها را به زور نخوابانید. به آنها اجازه دهید هر وقت خوابشان آمد بخوابند. با اینکار برای خوابیدن به شما وابسته و متکی نميشوند. کودکان سه ماهه روزانه به حدود 14 ساعت خواب نیاز دارند. از این 14 ساعت خواب، ممکن است 4 ساعت در روز و
10 ساعت در شب باشد. اما توجه داشته باشید که آنها معمولا به صورت پیوسته نميخوابند، بلکه چندین بار برای شیر خوردن از خواب بیدار ميشوند. افراد در هر سنی که باشند (نوزاد، کودک، نوجوان، بزرگسال) برنامه خوابشان با هم متفاوت است؛ پس سعی نکنید فرزندتان را با سایر کودکان مقایسه کنید. ممکن است بعضی به خواب کمينیاز داشته باشند، اما برخی دیگر نیازشان به خواب زیاد باشد. اگر شما در مورد برنامه خواب فرزندتان نگران هستید، ميتوانید با یک متخصص کودک در این رابطه صحبت کنید.
مراحل خواب نوزاد شما
خواب مراحل مختلفی دارد. ما معمولا متوجه این مراحل نميشویم، اما خواب از دو مرحله هوشیاری تشکیل ميشود.خواب همراه با رویا: اولين مرحله خواب است كه در آن چشم فرد زیر پلکهای بسته تکان ميخورد؛ در حالیکه بدن او کاملا آرام است. به این مرحله در اصطلاح REM ميگویند. خواب عمیق: در این مرحله چشمان فرد تکان نميخورند و معمولا فرد کمتر خواب ميبیند. در این مرحله است که بدن خودش را بازسازی ميکند و سیستم ایمنی تقویت ميشود. نوزادان نیازشان به خواب تقریبا دو برابر بزرگسالان است. حتی تا 18 ماهگی نیز این کودکان حدودا 5 ساعت بیشتر از والدینشان ميخوابند. فرزند شما تا زمانیکه نوزاد است، بیشتر ساعات خوابش را در مرحله اول (REM) ميگذراند. شما با نگاه کردن به او هنگام خواب متوجه تکان خوردن چشمان او در زیر پلکهایش خواهید شد. وقتی وارد مرحله دوم (خواب عمیق) ميشود، دهانش را به گونهای که چیزی را ميمکد تکان ميدهد. در این مرحله از خواب به سختی ميتوان نوزاد را بیدار کرد. تا قبل از سه ماهگی، فرزند شما نميتواند تفاوت بین شب و روز را تشخیص دهد؛ به همین دلیل ساعات خواب او در طول شب و روز متغیر است. بعد از سه ماهگی، فرزند شما بهتدریج متوجه ميشود که شبها باید بیشتر از روزها خوابید. بعد از مدتی نیز ساعات خواب او در طول روز کوتاهتر، منظمتر و آرامتر ميشود. تا شش ماهگی ميتوانید انتظار یک برنامه خواب منظم برای فرزندتان داشته باشید.
نوزاد من به چه مقدار خواب نیاز دارد؟
یکی از سوالات متداول والدین در رابطه با میزان خواب نوزادشان است. هر چند که برخی نوزادان از همان روزهای بعد از تولد الگوی خواب منظم دارند و شبها تا صبح خیلی راحت ميخوابند، اما خیلی از نوزادان خوابشان منظم نیست و ساعت مشخصی ندارد. آنها معمولاً شب بیداری را به خواب ترجیح ميدهند. خواب یکی از نعمتهای زندگی است که همه ما قبل از بچه دار شدن از آن به میزان کافی بهرهمند هستیم، اما ناگهان، پس از بچه دار شدن، خواب به یکی از رویاهای دست نیافتنی والدین تبدیل ميشود. درست است که شما در این مدت نميتوانید به میزان کافی در طول شبانه روز بخوابید، اما باید از خواب کافی فرزندتان مطمئن شوید، زیرا خواب کافی برای فرزند شما بسیار ضروری است. در ادامه مطلب نکاتی را در رابطه با خواب در 3 سال اول زندگی فرزندتان به شما یادآور ميشویم.
نوزادان
هر نوزادی با نوزاد دیگر متفاوت است، اما در هفتههای اول پس از تولد همه آنها یک ویژگی مشترک دارند؛ آنها روزانه 16 تا 19 ساعت در روز ميخوابند. هر دوره خواب آنها 2 الی 4 ساعت است. در روزهای اول، نوزادان نميتوانند تفاوت بین شب و روز را تشخیص دهند. همین نکته و اینکه معده نوزادان بسیار کوچک و گنجایش آن کم است و آنها باید زود به زود شیر بخورند باعث ميشوند در طول شب بارها از خواب بیدار شوند. برخی نوزادان طول دوره خوابشان طولانی ميشود. این امر طبیعی است، اما اگر فرزند شما زودتر از موعد به دنیا آمده است یا وزنش هنگام تولد پایین بوده است، حتما این مطلب را با پزشک متخصص در میان بگذارید. شاید لازم باشد شما او را از خواب بیدار کنید و به او غذا بدهید. تا سن سه ماهگی، برنامه خواب اکثر نوزادان منظم ميشود. حتی برخی نوزادان شبها 6 ساعت بی وقفه ميخوابند.
3 – 12 ماهگی: در سنین 3 تا 6 ماهگی، معمولا کودکان روزانه حدود 14 ساعت ميخوابند. از این ساعات معمولا 10 ساعت در شب و 4 ساعت در روز است. البته این به این معنا نیست که آنها در طول شب از خواب بیدار نميشوند. وقتی سن فرزند شما بین 6 تا 12 ماه است، بهتر است
4 ساعت خواب روزانه او را به 2 دوره 2 ساعته تقسیم کنید. اگر خوش شانس باشید، فرزند شما در این زمان شبها 10 تا 12 ساعت ميخوابد. یعنی اگر شما او را ساعت 7 شب بخوابانید، او تا ساعت 7 صبح فردا ميخوابد. البته فراموش نکنید که فرزند شما همچنان در طول شب بیدار خواهد شد. برخی والدین تصور ميکنند که اگر فرزندشان را دیرتر بخوابانند، او بیشتر خسته ميشود و راحتتر ميخوابد. این تصور کاملا اشتباه است. اتفاقا گاهی بر عکس آن صادق است. اگر فرزند شما تا دیر وقت بیدار باشد، بیش از حد خسته ميشود، در طول شب نميتواند خواب راحتي داشته باشد و مدام از خواب بیدار ميشود. پس سعی کنید
برنامهای منظم برای خواب فرزندتان ایجاد کنید و در ماههای اول پس از تولد، ساعت 7 شب او را بخوابانید.
12 – 18 ماهگی: بین سنین 12 تا 18 ماهگی، شاید لازم باشد ساعات خواب فرزندتان را در طول روز کاهش دهید. مخصوصا اگر فرزندتان همچنان در طول شب بیدار ميشود. از آنجا که هر کودک با کودک دیگر متفاوت است، نميتوان یک قانون کلی برای همه کودکان صادر کرد، اما ميتوان به طور کلی گفت که یک استراحت دو ساعته در طول روز برای کودک کافی است.
دو سالگی: وقتی فرزند شما به سن دو سالگی ميرسد و وابستگی او به شما کاهش ميیابد، شاید خواباندن او کميدشوار شود. با وجود تمام جذابیتهای محیط اطراف، معمولا کودکان ترجیح ميدهند بیدار باشند و محیط اطراف خود را کشف کنند. در چنین شرایطی شما باید جدی باشید و حد و حدودی را برای فرزندتان مشخص کنید. در این سن فرزند شما باید در طول روز یک الی دو ساعت بخوابد. این میزان نباید بیشتر شود. اگر برنامه خواب شبانه او منظم باشد، به احتمال زیاد او در طول شب ميتواند تا 12 ساعت نیز بخوابد.
سه سالگی: در این سن فرزند شما باید در طول شبانه روز 12 ساعت بخوابد. شما ميتوانید این 12 ساعت را هر طور که برایتان مناسبتر است بین شب و روز تقسیم کنید. بهتر است فرزند شما 10 تا 11 ساعت در شب 1 تا 2 ساعت نیز در طول روز بخوابد. توجه داشته باشید که خواب شب بسیار برای کودکان مهم است. همچنین برای اینکه فرزند شما در طول شب بهتر بخوابد، قبل از خواب باید آرامش داشته باشد. پس به فرزندتان اجازه ندهید قبل از خواب کارهای هیجان انگیز و مهیج انجام دهد.
راهنمای خواب کودکان
نکته: کودکان و نیازهایشان با یکدیگر متفاوتند. به همین دلیل نیاز هر کودک به خواب نیز با کودک دیگر متفاوت است. جدول زیر فقط یک راهنمای کلی است.
سن شب روز کل ساعات خواب
0 – 3 ماهگی بین شب و روز توزیع شود 16 – 19 ساعت
3 – 6 ماهگی 10 ساعت 4 ساعت 14 ساعت
6 – 12 ماهگی 10 – 12 ساعت 2 – 4 ساعت 12 – 14 ساعت
12 – 18 ماهگی 11 – 12 ساعت 1 – 3 ساعت 12 – 14 ساعت
18 – 24 ماهگی 12 ساعت 1 – 2 ساعت 12 – 14 ساعت
2 – 3 سالگی 12 ساعت 1 ساعت (در صورت نیاز) 12 ساعت
یادداشت ساعات خواب فرزندتان
یادداشت ساعات خواب فرزندتان برای شما ميتواند مفید باشد. برای اینکار شما باید به صورت دقیق ساعات و میزان خواب فرزندتان را در دفترچهای یادداشت کنید. همچنین بنویسید چه قدر طول ميکشد فرزند شما خوابش ببرد و چه ساعتی از خواب بیدار ميشود. این کار ميتواند بسیار مفید باشد، زیرا تصویری مشخص از برنامه خواب فرزندتان را به شما ارائه ميکند در صورتی که احساس کردید برنامه خواب فرزند شما منظم و عادی نیست، ميتوانید با یک متخصص برای حل این مشکل و رفع نگرانیهایتان مشورت کنید. ميتوانید برای یادداشت ساعات خواب، یک جدول تهیه کنید. این جدول باید به گونه ای باشد که 7 روز هفته را پوشش دهد. هر روز نیز باید به 24 قسمت (هر قسمت برای یک ساعت) تقسیم شود. ساعاتی را که فرزند شما در طول شب یا روز ميخوابد با یک مداد رنگی رنگ کنید. همچنین ميتوانید از این جدول برای تعیین ساعاتی که فرزندتان غذا ميخورد نیز استفاده کنید، زیرا برنامه خواب و غذا خوردن در کودکان با یکدیگر رابطهای نزدیک دارند. با داشتن چنین برنامهای، ميتوانید راحتتر پزشک فرزندتان را در جریان شرایط او قرار دهید.
نکتهای برای مادران
گاه ممکن است فرزند شما در خواب خیلی بی قرار به نظر برسد، پس از مدتی آرام شود و دوباره بی قرار شود. علتش این است که در طول خواب مراحل گوناگونی را پشت سر ميگذارد. ابتدا وارد مرحله اول شده و بعد وارد مرحله دوم ميشود و ممکن است دوباره وارد مرحله اول شود. این فقط مختص نوزادان نیست، خواب در همه افراد مراحل مختلفی دارد.