مبحث سی و دوّم طرح صالحین: حجاب

حجاب در ايران و روم باستان
 

در كتاب تمدن مي خوانيم: پس از داريوش مقام زن خصوصاً در طبقه ثروتمندان تنزل پيدا كرد. زنان فقير چون براي كار كردن ناچار ازآمد و شد در ميان مردم بودند آزادي خود را حفظ كردند، ولي در مورد زنان ديگر گوشه نشيني زمان حيض كه برايشان واجب بود رفته رفته امتداد پيدا كرد و سراسر زندگي اجتماعي شان را فرا گرفت... . زنان طبقات بالاي اجتماعي جرأت آن را نداشتند كه جز در تخت روان روپوش دار از خانه بيرون بيايند و هرگز به آنان اجازه داده نمي شد كه آشكارا با مردان آميزش كنند. زنان شوهر دار حق نداشتند هيچ مردي را ولو پدر يا برادرشان باشد ببينند درنقشهايي كه از ايران باستان بر جاي مانده هيچ صورت زن ديده نمي شود و نامي از ايشان به نظر نمي رسد. شهيد مطهري از سخنان جواهر لعل نهرو چنين استنباط مي كند كه او معتقد است كه«روميان نيز(شايد تحت تأثير قوم يهود) حجاب داشته اند و رسم حرم سراداري نيز از روم و ايران به دربار خلفاي اسلامي راه يافت».

دیدگاه های گوناگون درباره حجاب

حکم لزوم پوشش و حریم داشتن زن در معاشرت اجتماعی از دیرباز مورد انتقاد و اعتراض برخی از افراد قرار گرفته است. مخالفان لزوم پوشش، گاهی حکم حجاب را با آزادی و حیثیت انسانی زن ناهمگون شمرده و به بهانه دفاع از آزادی زن،‌ لزوم و وجوب پوشش را منکر می شوند و گاهی هم اقدام حکومت های اسلامی در جلوگیری از بی حجابی را مخالف موازین مردم سالاری و مصداق «تحمیل ممنوع» می دانند(حیدری،1384 :52). شاهد این گفته آن است که گاهی خبرهای متعددی از گوشه و کنار جهان درباره مخالفت های غرب با مظاهر دینی مسلمانان و به ویژه حجاب پخش می شود. اخراج گویندگان محجبه از شبکه های تلویزیونی و ممنوعیت حجاب در کشورهای اروپایی مانند فرانسه و حتی آسیایی مانند ترکیه در زمره این اقدامات به شمار می رود(ابراهیمی، 1387: 134).شاید به همین دلیل باشد که هِلن واتسون(HELEN WATSON) گفته است هیچ شکلی از لباس، مانند حجاب این قدر موضوع مناقشه نبوده است(محبوبی منش،1386 :92).
به طور کلی، ‌در میان صاحبان اندیشه درباره شیوه های برخورد با مسئله حجاب 3 نظریه مطرح است:
1.از آن جا که اصل حجاب به عنوان وظیفه شرعی واجب است، مانند هر یک از واجبات شرعی فردی و اجتماعی باید دیگران را بر آن الزام و قوانینی برای ملزم کردن زنان وضع کرد و کسانی که مرتکب بی حجابی می شوند را کیفر داد.
2.اصل حجاب هر چند واجب شرعی است،‌ اما وظیفه شخصی و در حوزه خصوصی تکالیف دینی فردی می باشد، ‌لذا الزام بر آن جایز نیست و نمی توان کسی را به دلیل بی حجابی کیفر کرد.
3. از آن جا که اصل حجاب واجب است، فرهنگ سازی و فعالیت تبلیغی برای آشنایی و آگاه کردن مردم نسبت به این وظیفه لازم است و صرف رعایت نکردن حجاب، کیفری را به دنبال نمی آورد. لذا نمی توان کسی را بر ترک حجاب و انجام عمل حرامی مانند بی حجابی مجازات کرد. ادله اولیه نیز دلالتی بر جواز الزام ندارد. تنها در صورت الزام دولت جایز است که اولاً‌ برداشتن حجاب به صورت کلی عفت عمومی را جریحه دار می کند و بی حجابی تبدیل به یک نابهنجاری اجتماعی شود. ثانیاً به صورت علمی و کارشناسی ثابت شود که آراستن ضایعه ای بزرگ و اجتماعی است و ثالثاً تمام راه های فرهنگی و روش های تبلیغی و ترویجی انجام گرفته و اکثریت جامعه از حکم حجاب آگاه شده باشند. در آن صورت بحث حجاب از حوزه تکلیف فردی بیرون آمده و در زمره قوانین اجتماعی و حقوق عمومی در می آید که عدم رعایت آن نابهنجاری اجتماعی و فساد اخلاقی خواهد بود که خود موضوع مستقلی است (ایازی، 1386: 166).

تربیت دینی و قرآنی فرزندان یک ضرورت است. کسانی که تربیت کودکان و نوجوانان خود را از وظائف خویش به حساب نمی آورند، عواقب این بی توجهی به صورت آسیب های ماندگار در فرزندان آنها پدیدار می گردد. عمق بخشیدن به آموزه های دینی در کودکان و نوجوانان، آنان را از آسیب های اخلاقی و اجتماعی مصون می دارد. آموزش صحیح از روی عطوفت و مهربانی باعث درونی شدن ارزشهای دینی همچون حجاب وعفاف می شود،‌ و همچون واکسنی آنها را از زهر خطرات و انحرافات همچون بی حیائی، ‌بی حجابی و برهنگی بیمه و مقاوم می سازد و تقید به حجاب برتر را در آنان نهادینه می سازد. عادت بخشی،‌ الگو سازی و شیرین سازی حجاب و عفاف برای کودکان و نوجوانان باید از سنین کودکی و نوجوانی شروع شود و نباید آن را به بعد از سن تکلیف موکول نمود. شناسائی و بررسی شیوه های صحیح و کاربردی و تأثیر گذار در نهادینه کردن حجاب و عفاف از جایگاه ویژه ای برخوردار است. شیوه ها و روش های الگو آفرینی، ‌عادت بخشی، سالم سازی، محبت،‌ تشویق،‌بصیرت بخشی و قصه گوئی از جمله شیوه های تربیتی در نهادینه کردن حجاب و عفاف برای کودکان و نوجوانان می باشد.

حجاب و عفاف:

در قرآن مجید بیش از ده آیه در مورد حجاب و حرمت نگاه به نامحرم وجود دارد. یکی از این آیات، آیه 59 سوره احزاب است. (یا ایها النبی قل لازوجک و بناتک ونساء المومنین یدنین علیهن من جلابیبهن ذلک ادنی ان یعرفن فلا یوذین و کان الله غفورا رحیما)
(ای پیامبر، به زنان و دخترانت و نیز به زنان مؤمنین بگو خود را بپوشانند تا شناخته نشوند و مورد اذیت قرار نگیرند و خداوند بخشنده مهربان است). جلباب به معنای یک پوشش سراسری است،‌ یعنی زن باید همه اندامش پوشیده باشد تا همچون گلی لطیف از دسترس هوسرانان مصون و محفوظ باشد. در سوره نور آیه 31 نیز به تفصیل در مورد حجاب و حرمت نگاه به نامحرمان سخن به میان آمده است.

مفهوم و ابعاد حجاب در قرآن:

حجاب در لغت به معنای مانع، پرده و پوشش آمده است. این کلمه از آن جهت مفهوم پوشش می دهد که پرده،‌ وسیله پوشش است، ‌ولی هر پوششی حجاب نیست، بلکه آن پوششی حجاب نامیده می شود که از طریق پشت پرده واقع شدن صورت گیرد. حجاب به معنای پوشش اسلامی بانوان، دارای دو بعد ایجابی و سلبی است. بعد ایجابی آن، ‌وجوب پوشش بدن و بعد سلبی آن، ‌حرام بودن خودنمائی به نامحرم است،‌ و این دو بعد باید در کنار یکدیگر باشد تا حجاب اسلامی محقق شود، گاهی ممکن است بعد اول باشد، ولی بعد دوم نباشد، در این صورت نمی توان گفت که حجاب اسلامی محقق شده است. اگر به معنای عام، هر نوع پوشش و مانع از وصول به گناه را حجاب بنامیم حجاب می تواند اقسام و انواع متفاوتی داشته باشد. یکنوع آن حجاب ذهنی،‌ فکری و روحی است؛‌ مثلاً‌ اعتقاد به معارف اسلامی، مانند توحید و نبوت،‌ از مصادیق حجاب ذهنی، فکری و روحی صحیح است که می تواند از لغزش ها و گناه های روحی و فکری مثل کفر و شرک جلوگیری نماید. علاوه بر این، در قرآن از انواع دیگر حجاب که در رفتار خارجی انسان تجلی می کند،‌ نام برده شده است، حجاب و پوشش در نگاه که مردان و زنان در مواجهه با نامحرم به آن توصیه شده اند.

هدف و فلسفه حجاب:

هدف اصلی تشریع احکام در اسلام، ‌قرب به خداوندی است که به وسیله ی تزکیه ی نفس و تقوا به دست می آید:
(ان اکرمکم عندالله اتقاکم) (بزرگوار و با افتخارترین شما نزد خدا با تقواترین شماست). (حجرات، 13)
(هو الذی بعث فی الامیین رسولا منهم یتلوا علیهم آیاته و یزکیهم و یعلمهم الکتاب و الحکمه و ان کانو من قبل لفی ضلال مبین)
(اوست خدایی که میان عرب امی (قومی که خواندن و نوشتن هم نمی دانستند) پیغمبری بزرگوار از همان قوم برانگیخت، ‌تا بر آنان وحی خدا را تلاوت کند و آنها را (از لوث جهل و اخلاق زشت) پاک سازد و کتاب سماوی و حکمت الهی بیاموزد، با آن که پیش از این، ‌همه در ورطه ی جهالت و گمراهی بودند)
از قرآن کریم استفاده می شود که هدف از تشریع حکمت الهی،‌ وجوب حجاب اسلامی،‌ دست یابی به تزکیه ی نفس،‌ طهارت، عفت و پاکدامنی است.
آیاتی همچون:
(قل للمومنین یغضوا من ابصارهم و یحفظوا فروجهم ذلک ازکی لهم) (ای رسول ما مردان مؤمن را بگو تا چشم ها از نگاه ناروا بپوشند و فروج و اندامشان را محفوظ دارند، که این بر پاکیزگی جسم و جان ایشان اصلح است.

حجاب چشم:

(قل للمومنین یغضوا من ابصارهم) (ای رسول ما به مردان مؤمن بگو تا چشم ها را از نگاه ناروا بپوشند.(نور، 30)
(قل للمومنات یغضض من ابصارهن) (ای رسول به زنان مؤمن بگو تا چشم ها را از نگاه ناروا بپوشند)

حجاب در گفتار:

نوع دیگر حجاب و پوشش قرآنی،‌ حجاب گفتاری زنان در مقابل نامحرم است: (فلا تحضعن بالقول فیطمع الذی فی قلبه مرض)
(پس زنهار نازک و نرم با مردان سخن نگویید،‌ مبادا آن که دلش بیمار (هوا و هوس) است به طمع افتد.
 

حجاب رفتاری:

نوع دیگر حجاب و پوشش قرآنی، حجاب رفتاری زنان در مقابل نامحرم است. به زنان دستور داده شده است به گونه ای راه نروند که با نشان دادن زینت های خود باعث جلب توجه نامحرم شوند (و لا یضربن بارجلهن لیعلم ما یخفین من زینتهن) (و آن طور پای به زمین نزنند که خلخال و زیور پنهان پاهایشان معلوم شود.) بدین ترتیب روشن می شود که مراد از حجاب اسلامی، ‌پوشش و حریم قایل شدن در معاشرت زنان با مردان نامحرم در انحای مختلف رفتار، مثل نحوه ی پوشش، نگاه،‌ حرف زدن و راه رفتن است. بنابراین، حجاب و پوشش زن نیز به منزله ی یک حاجب و مانع در مقابل افراد نامحرم است که قصد نفوذ و تصرف در حریم ناموس دیگران را دارند. همین مفهوم منع و امتناع در ریشه ی لغوی عفت نیز وجود دارد.

حجاب و عفاف:

دو واژه (حجاب) و (عفاف) در اصل معنای منع و امتناع مشترک اند. تفاوتی که بین منع و بازداری حجاب و عفت است،‌ تفاوت بین ظاهر و باطن است؛‌ یعنی منع و بازداری در حجاب مربوط به ظاهر است، ‌ولی منع و بازداری در عفت،‌ مربوط به باطن و درون است؛‌ چون عفت یک حالت درونی است، ‌ولی با توجه به این که تأثیر ظاهر بر باطن و تأثیر باطن بر ظاهر، یکی از ویژگی های عمومی انسان است، بنابراین بین حجاب و پوشش ظاهری و عفت و بازداری باطنی انسان، تأثیر و تأثر متقابل است؛ ‌بدین ترتیب که هر چه حجاب و پوشش ظاهری بیش تر و بهتر باشد،‌ این نوع حجاب در تقویت و پرورش روحیه ی باطنی و درونی عفت، تأثیر بیش تری دارد و بالعکس هر چه عفت درونی و باطنی بیش تر باشد باعث حجاب و پوشش ظاهری بیشتر و بهتر در مواجهه با نامحرم می گردد

تشویق و نهادینه شدن حجاب در کودکان و نوجوانان:

یکی از سرمایه های فطری و ذخائر طبیعی که در باطن هر انسان به مقتضای حکمت الهی مستقر شده است انگیزه حُب ذات است. هر انسان قبل از هر چیز و هر کس،‌ به خود علاقه دارد و بالفطره عاشق و شیفته ی خویشتن است و هیچ چیز در نظر آدمی به قدر خودش عزیز و محبوب نیست از سوی دیگر خداوند عشق به کمال مطلق و انزجار از نقص را در وجود انسان قرار داده است به گونه ای که هر انسان به صورت فطری متمایل به کامل تر شدن و پیشرفت می باشد و از کمال یابی خود احساس لذت می کند و احساس رضایت در وجودش ایجاد می گردد نتیجه این امر، ‌مضاعف شدن تکرار عمل است. تشویق پیدایش نشاط و رفع غم و اندوه می کند و موجب برانگیختگی متربی برای رسیدن به کمال می گردد و بدین صورت زمینه ی رشد و کمال او فراهم می شود.

سلام

ما افتخار میکنیم که امتی بودیم که حتی پیش از اسلام هم با حجاب بودیم . در تخت جمشید ، شکوه قدرت ایران باستان ، نمیتوان حتی چهره ی بی حجاب یک زن را دید ، در صورتی که در خیلی از کشورها ، مجسمه ی بی حجاب و عریان زن نماد پیشرفت بوده !!!!

سپاس

ـ محبت و مهرورزی:
از دیگر شیوه های تربیتی روش محبت و مهرورزی است که می تواند ما را در نهادینه کردن عفاف و حجاب در فرزندان یاری کند. محبت و مهرورزی یکی از شیوه های بسیار مهم در جذب افراد و تثبیت رفتار ارزشی آنها می باشد. اثر محبت و مهرورزی بر روی فرد تربیت شونده (متربی) عمیق و دراز مدت می باشد. در این مدت والدین می توانند معنویات تربیتی خود را به افراد القا کنند. در نظام تربیتی قرآن کریم، محبت به عنوان اساس و رکن در جذب و هدایت انسان ها مطرح است. ادیان الهی همه بر پایه ی محبت به دل ها رسوخ کرده و راسخ مانده اند.
یکی از مهم ترین و مؤثرترین روشهای رسول الله (ص) بهره گیری از روش محبت و مهرورزی بوده است زیرا با این روش هم جاذبه در افراد و هم انگیزه آنها افزایش می یابد. قرآن کریم می فرماید: ای رسول الله اگر این روش را پیشه نمی کردی مردم او از دور تو پراکنده می شدند. حضرت علی (ع) درباره اهمیت و تأثیر این روش می فرمایند: دوستی ورزیدن نیمی از خرد است. از نظر تربیتی شیوه محبت و مهرورزی، نیروی عظیم و کارسازی است که بقول شاعر از محبت تلخها شیرین شود،‌ از محبت سرکه ها زرین شود...
بهترین تربیت آن است که بدین روش تحقق یابد زیرا محبت با فطرت و سرشت آدمی سازگاری زیادی دارد و پذیرش آموزه های والدین را از ناحیه درون و بدون هیچ گونه تحمیلی محقق می سازد. روش محبت از آنجا که اطاعت آور و سبب همسانی و همراهی فرزند با والدین و مربی می شود، از جایگاه ویژه ای بین شیوه ها و روشها برخوردار است. از حضرت علی (ع) نقل شده است که از رسول خدا (ص) درباره روش محبت سؤال نمودند. حضرت رسول (ص) فرمودند: (و الحب اساسی) یعنی محبت بنیاد و اساس (روش و سنت) من است.
کودک و نوجوان بیش از هر کس تشنه محبت والدین خود است. کودکی که در کانون مهر و محبت والدین خود پرورش یافته از امنیت خاطر، اعتماد به نفس و اعتماد به والدین و الگو گیری از آنها برخوردار و از انحرافات از جمله بی حجابی و بی عفتی مصون خواهد ماند.

قصه گوئی و عبرت گیری:
یکی از شیوه های تربیتی، آموزش و تبیین قصص آموزنده که دارای پیام و عبرت است می باشد. قصه گوئی روشمند موجب تشویق و تحریک کودکان و نوجوانان به انجام اعمال نیک شده و سعی کودک بر آن است که خود را با شخصیت های قصه همانند سازد. تبیین قصه و داستان و بیان سرگذشت اقوام و ملت ها پیشین در بصیرت یابی و عبرت گیری مؤثر است. امام علی (ع) فرموده اند: در سرگذشت اقوام و امم پیشین بصیرت ها و بینائی ها و عبرت ها وجود دارد. امام علی (ع) خطاب به فرزندشان فرموده اند:
(در داستان کسانی که قبل از تو بودند توجه کن و در خانه های آنان گردش کن و آثار آنان را بنگر و دقت کن در آنچه انجام دادند و از کجا جابجا شدند و در کجا فرود آمدند و کجا منزل گزیدند.
استاد شهید آیه الله مطهری در اهمیت این روش فرموده است: «داستان های اسلامی علاوه بر آنکه عملاً‌ می تواند راهنمای اخلاقی و اجتماعی سودمند باشد معرف روح تعلیمات اسلامی نیز هست و خواننده از این رهگذر به حقیقت و روح تعلیمات اسلامی آشنا می شود و می تواند خود را با محیط و جامعه خود، ‌با این مقیاس ها اندازه بگیرند و ببیند تا چه اندازه به معنی و حقیقت اسلام مجری است»
قصه زنان عفیف و پاکدامن و مردان غیور و عفیف روح عفت، ‌پاکدامنی و محبوب بودن را در نهاد کودکان و نوجوانان ما می دمد و تکرار آن قصه این روحیه را تداعی و باز خوانی می کند.

نقش قصص قرآن در گسترش حجاب و عفاف:

قرآن کریم، کتاب قصه نیست ولی قصص آن در خدمت تثبیت معروف ها و رشد دادن به عقول و افکار و جهت دادن به زندگی انسان است. هر قصه به تناسب مقام و موقعیت ویژه خویش حاوی پیام ها، ‌درس ها و عبرت های آموزنده و ماندگاری است که بر روحیات و تمایلات و جهت گیری های انسان تأثیر گذاشته و او را به سمت عالی ترین مقاصد و اهداف هدایت می کند. قصص قرآن با گزینش بهترین عناصر داستانی به صورت اجمال و مختصر و با بهره گیری از اصل تکرار و تلقین مؤثرترین پیام های اخلاقی و تربیتی را به شکل ماهرانه و بدیع و تازه با پرداخت واقعیت گرایانه و شخصیت پردازی ظریف و لطیف و دقیق و توصیف تصاویر قصه و حتی رنگ ها و به صورت جذاب به بیان حقایقی می پردازد که هر صاحب عقلی وقتی به آن حقایق دل می سپارد و با آنها مأنوس می گردد درس چگونه زیستن و تقرّب به قرب حضرت حق و کسب رضایت او را به مطلوب ترین وجه فرا می گیرد.
یکی از دست آورده های قصص قرآن تعلیم و تربیت انسان در راستای سنت های حسنه الهی است که قوام و رشد انسان در بر دارد. از جمله آن سنت ها حفظ و توسعه حجاب و عفاف در خانواده و جامعه است. که قصص قرآن با شیوه های تکریم شخصیت، رشد عقلانیت، ‌توسعه عزت نفس،‌ تحریک ایمان، معرفی الگوهای سازنده و توجه دادن به معاد و تکرار و تلقین هدفمند آثار و نتایج مثبت حجاب و عفاف و آثار ذلت بار بی حجابی و بی حیایی، به تثبیت و رشد و گسترش حجاب و عفاف می پردازد.

سلام

خسته نباشید

حضور و شرکت دوستان تو این مبحث اهمیت موضوع رو نشون میده

ولی به نظر تو جامعه کم کاری میشه در این مورد

باید به این موضوع اهمیت بیشتری داده بشه

به نظر میرسه سیاست مدارا مسئله حجاب و دین رو از سیاست جدا میدونن که اهمیتی به این مسئله نمیدن و شاید با کارهاشون و حرفاشون حجاب رو بدتر هم میکنن

باید در این زمینه بیشتر کار کرد و وقت گذاشت

دشمن الکی وقت خودشو نمیزاره حجاب رو تضعیف کنه

البته حجاب فقط برای زن نیست مرد ها هم متاسفانه لباسهای نامناسبی میپوشن بعضی اوقات یا موهای ... و یا ابرو ...و ...

3- چرا برخي خانواده ها به پوشيدن چادر تأکيد داشته و برخي ديگر خلاف آن عمل مي‌کنند؟

این مسئله به نظر من برمیگرده به شرایط فکری و عقیدتی خونواده

البته بعضی خونواده های مذهبی هم چون میترسن دخترشون شوهر واسش پیدا نشه اجازه میدن هر چی میخواد بپوشه که ....

یه سری عقاید خرافی که اگه به خدا توکل داشتن این عقاید هم وجود نداشت

البته بعضی ها هم که به زور یا بخاطر ابرو دختر رو مجبور میکنن به چادر پوشیدن به روش های خیلی بد که این به نظر من تاثیر منفی زیادی داره

و ...