آيات و روايات پيرامون {ادب }

آيات و روايات پيرامون {ادب }

منبع :  كتاب ميزان الحكمة

ـ امام على عليه السلام ادب كمال آدمى است .
ـ خـرد آدمى مايه سامان يافتن اوست و ادبش مايه قوام و استواريش و راستى اش پيشواى اوست و سپاسگزاريش كمال او.
ـ اى مـؤمـن ! اين دانش و ادب جان بهاى توست , پس در فراگرفتن آن دو كوشا باش كه هر چه بر دانش و ادبت افزوده شود, قدر وارزشت فزونى گيرد.
ـ تو به ادب خود ارزش مى يابى پس آن را با بردبارى زينت بخش .
ـ هر كه بهترين خصلتش ادبش نباشد كمترين وضع او گرفتارى و هلاكت است .
ـ ادب بهترين خوى است .
ـ برترين شرافت ادب است .
ـ بهترين چيزى كه پدران براى فرزندان به ميراث گذارند ادب است .
ـ ادب نيكو بهترين پشتيبان و برترين همنشين است .
ـ جوينده ادب دورانديش تر از جوينده طلاست .
ـ مردم به ادب نيك نيازمندترند تا به زر و سيم .
ـ سه چيز است كه بالاتر از آنها وجود ندارد: ادب نيكو, دورى از شبهه و خويشتندارى از نارواها.
ـ پيامبر خدا صلى اللّه عليه و آله , هنگامى كه معاذ را به يمن فرستاد, فرمود: اى معاذ! كتاب خدا را به آنها بياموز و ايشان را بااخلاق شايسته , خوب تربيت كن .
ادب , خود, شرافت وافتخار خانوادگى است .
ـ امام على عليه السلام ادب يكى از دو شرافت خانوادگى است .
ـ بهترين شرافت و افتخار خانوادگى ادب نيكوست .
ـ گرامترين شرافت ادب نيكوست .
ـ ادب نيكو برترين تبار و والاترين خويشاوندى است .
ـ آموختن ادب آراستگى افتخارات و شرافت خانوادگى است .
ـ ادب بياموز كه آن زيور شرافت و افتخارات خانوادگى است .
ـ اندكى ادب بهتر است از تبار بسيار.
ـ ادب نيكو جايگزين شرافت و افتخارات خانوادگى است .
ـ شرافتى سودمندتر از ادب نيست .
ـ شرافتى گوياتر از ادب نيست .
ـ هر شرافت و افتخار خانوادگى پايان مى پذيرد بجز خرد و ادب .
ـ ادب نيكو, تبار زشت را مى پوشاند.
ـ كسى كه ادب ندارد, شرافت خانوادگيش تباه شود.

جامه ادب .

ـ امام على عليه السلام ادب جامه هايى نو است .
ـ دانش ميراثى ارجمند است و آداب , جامه هايى نو به نو.
ـ زيور شما ادب است .
ـ هر كه شيفته ادب شد خود را آراست .
ـ (براى پوشاندن عيبها) جامه هايى چون آداب وجود ندارد.
ـ هيچ زيورى چون آداب نيست .

تربيت ناپسند.

ـ امام على عليه السلام با (وجود) تربيت ناپسند,شرفى در كار نيست .
ـ هر كه ادبش كم باشد, بديهايش فزون است .
ـ هر آن كس كه تربيت ناپسندش او را پست گرداند شرافت و بزرگى نژادش وى را سربلند نكند.
ـ تربيت بد, تبارى بس بد است .
ـ آدم بد زبان ادب ندارد.
ـ نفس آدمى بر بى ادبى سرشته شده است و بنده فرمان دارد كه پايبند ادب نيكو باشد, نفس آدمى در ميدان مخالفت مى تازد وبنده مى كوشد آن را از خواسته ناروايش برگرداند, پس هر گاه عنان نـفس را رها سازد شريك تبهكارى اوست و اگر نفس خود رادر خواهشهايش يارى رساند در قتل خود همدست نفس شده است .

ادب و خرد.

ـ امام على عليه السلام ادب , همدمى خوب براى خرد است .
ـ بى گمان همچنان كه كشت تشنه باران است , صاحبان خرد نيز به ادب نيازمندند.
ـ ادب مايه اصلاح و درستى خرد است .
ـ هر چيزى نيازمند خرد است و خرد نيازمند ادب .
ـ ادب هرگز سودمند نباشد مگر آن كه با خرد قرين گردد.
ـ آداب , بارور كننده فهمها و مولود ذهنهاست .
ـ ادب , تصوير خرد است .
ـ ادب در انسان همچون درختى است كه ريشه آن خرد است .
ـ پيامبر خدا صلى اللّه عليه و آله ادب نيكو زيور خرد است .
ـ امام سجاد عليه السلام آداب دانشمندان ,خرد را فزونى مى بخشد.
ـ امام حسن عليه السلام آن را كه خرد نيست ادب نيست .
ـ امام على عليه السلام دين و ادب زاييده خرد هستند.
ـ برترين خرد ادب است .
ـ هر كه ادبش بر خردش افزون شود, همچون شبانى است درميان گوسپندان بسيار.

تاديب و تربيت نفس .

ـ امـام عـلـى عـلـيـه الـسـلام تـربـيت كردن نفسهاى خودرا به عهده بگيريد و آنها را از آزمندى عادتهايشان باز داريد.
ـ قلبت را با ادب فروزان كن همچنان كه آتش با هيمه برافروخته مى شود, همچون هيزم شكن در شب    ((6)) و كف و خاشاك سيلاب نباش .
ـ كـسـى كه آموزگار و مربى خود باشد , بيشتر در خور بزرگداشت است از كسى كه آموزگار و مربى مردم باشد.
ـ بهترين ادب آن است كه از خودت آغاز كنى .

دستاورد ادب .

ـ امام على عليه السلام ادب نيكو سبب تزكيه اخلاق است .
ـ امـام رضـا عليه السلام خرد هديه اى الهى است و تربيت با كوشش به دست مى آيد, پس كسى كه بـراى كـسـب ادب بكوشد آن رافراچنگ آورد و آن كه براى كسب خرد زحمت كشد جز بر نادانى خود نيفزايد.
ـ امام على عليه السلام هر كه دلداده ادب باشد بديهايش كاستى گيرد.
ـ چون ادب از كفت رفت , خاموشى اختيار كن .
ـ هرگاه خوى ناپسندى را در كسى ديدى مانند آن را از خودت دور كن .
ـ هـيـچ چـيـزى بـه مـانند صبر و شكيبايى , فرجامى نيك و پايانى دلپذير ندارد و بى ادبى را دفع نمى كند و در رسيدن به مقصود يارى نمى رساند.
ـ در بـرابـر (مـشـكلات ) روزگار تنها بايد از خرد كمك گرفت و براى دستيابى به ادب    ((7)) از كاوش و جستجو.
ـ بـه عـيـسى بن مريم عليه السلام عرض شد: چه كسى تو را ادب آموخت ؟
فرمود: هيچ كس ادبم نياموخت , بلكه زشتى نادانى راديدم و از آن دورى گزيدم .
ـ امـام سـجـاد عليه السلام بار خدايا! ما را از كسانى بدار كه به حلقه دانش چنگ آويختند و نفس خويشتن را با فهم پروراندند.
ـ لـقـمـان عـليه السلام هر كه خواهان ادب باشد بدان اهتمام ورزد و هر كه بدان اهتمام ورزد در شناخت آن رنج برد و هر كه براى دانستن آن زحمت كشد سخت جوياى آن شود و هر كه بشدت آن را بـجـويد به سودش دست يابد, پس ادب را عادت خود گردان ,زيرا تو (به لحاظ متصف شدن به اين عادات پسنديده ) جانشين كسانى هستى كه پيش از تو به اين آداب آراسته بوده اند و سود آن را به آيندگان نيز مى رسانى .
ـ امام على عليه السلام با دانشمندان همنشينى كن تا بردانشت افزوده , ادبت نيكو و جانت پاكيزه گردد.
ـ ادب , سبب تيز هوشى مى شود.
ـ چون دانش آدمى فزونى گيرد ادبش افزون شود و ترسش از خدا دو چندان گردد.
ـ خداى تعالى به عيسى عليه السلام فرمود: دل خود را با ترس (از من ) تربيت كن .

تفسير ادب .

ـ امام على عليه السلام براى تربيت كردن خودهمين بس كه از آنچه در ديگران نمى پسندى دورى كنى .
ـ شـعـبـى : امـير مؤمنان بالبديهه نه جمله فرمود كه چشمهاى بلاغت را كور كردند و گوهرهاى حكمت را يتيم و دست مردمان راهمگى از دست يافتن به حتى يكى از آنها كوتاه سه جمله از آن نه جمله درباره راز و نياز با خداست , سه جمله درباره حكمت و سه ديگر درباره ادب .
اما آن جمله ها كه در راز و نياز با خداست , فرمود: الهى ! مرا ارجمندى همين بس كه بنده تو باشم و مـرا هـمين افتخار بس كه پروردگار من باشى , تو چنانى كه من دوست دارم , پس مرا چنان دار كه تو دوست دارى .
و آن سـه جـمله كه درباره حكمت است , فرمود: ارزش هر انسان به كار نيكى است كه مى كند, هر كه ارزش خود را فهميد نابودنشد و آدمى در زير زبان خود پنهان است .
و آن سـه جمله كه درباره ادب است , فرمود: هر كه را ممنون خود كنى بر او فرمانروا شوى , به هر كه نياز پيدا كنى اسيرش خواهى شد, از هر كه بى نيازى جويى همتاى او خواهى شد.
ـ امام على عليه السلام از ادب آدمى است كه آنچه را حتما بايد انجام دهد ترك نگويد.
ـ امـام صـادق عـليه السلام پدرم با سه چيز مرا تربيت كرد به من فرمود: پسرم ! هر كه با دوست بد هـمـنـشـينى كند سالم نمى ماند و هركه گفتار خود را مهار نكند پشيمان مى گردد و هر كه به جاهاى بد در آيد آماج تهمت و بدگمانى شود.
ـ امـام عـلـى عليه السلام در ادب بنده همين بس كه در نعمتها و نيازهايش كسى جز پروردگار خود را شريك نسازد.
ـ امـام صادق عليه السلام بهترين ميراث پدران براى فرزندان ادب است نه مال و ثروت , زيرا ثروت از ميان مى رود و ادب مى پايد مسعده مى گويد: مقصود آن حضرت از ادب دانش است .

بهترين ادب .

ـ امـام عـلى عليه السلام بهترين ادب آن است كه انسان در حد و مرز خود بماند و از اندازه خويش تجاوز نكند.
ـ بهترين ادب آن است كه تو را از نارواها باز دارد.
ـ برگزيدن راستى و دورى از دروغ زيباترين خوى و برترين ادب است .
ـ خويشتندارى به هنگام خواهش و ترس از بهترين ادبهاست .

تشويق به ادب كردن فرزند.

ـ امـام على عليه السلام به امام حسن عليه السلام دل نوجوان همچون زمين خالى است كه هر چه در آن افـكـنـده شـود مـى پذيرد از اين رو, من پيش از آن كه دلت سخت و ذهنت مشغول شود به تربيت تو پرداختم .
ـ پيامبر خدا صلى اللّه عليه و آله فرزندان خود را گرامى بداريد و آنان را خوب تربيت كنيد, (كه به اين ترتيب ) آمرزيده مى شويد.
ـ لـقـمـان عليه السلام به فرزندش : پسرم ! اگر در كودكى ادب آموزى در بزرگى از آن بهره مند شوى .
ـ پـيـامـبـر خـدا صلى اللّه عليه و آله هر كه دخترى داشته باشد و او را خوب تربيت كند و بخوبى دانـشـش بياموزد و از نعمتهايى كه خداوند به او عطا فرموده به وفور بهره مندش سازد, آن دختر مانع و سپر پدر در برابر آتش دوزخ خواهد شد.
ـ امـام صـادق عـليه السلام مؤمن آن قدر براى خانواده خود دانش و تربيت نيكو به ارث مى نهد تا همه آنها را وارد بهشت كند به طورى كه كوچك و بزرگ و خدمتكار و همسايه را در بهشت مى يابد و بـنـده گناهكار پيوسته براى خانواده خود بد ادبى را به ارث مى نهد چندان كه همه آنها را وارد دوزخ مى كند به طورى كه كوچك و بزرگ و خدمتكار و همسايه را در آن جا مى بيند.
ـ چـون آيـه ((اى كـسانى كه ايمان آورده ايد! خود و خانواده خود را از آتش نگه داريد)) نازل شد, مردم گفتند: يا رسول اللّه ! چگونه خود و خانواده مان را حفظ كنيم ؟
فرمود: عمل خير انجام دهيد و آن رابه خانواده خود نيز يادآورى كنيد و بر پايه فرمانبردارى از خدا پرورششان دهيد.
ـ امام على عليه السلام ـ نيز در تفسير همين آيه ـ : به خود و خانواده خود خوبى بياموزيد و آنان را تربيت كنيد.
ـ امـام الرضا عليه السلام به كودك دستور بده كه با دست خودش گر چه به اندازه تكه نانى يا يك مشت از چيزى صدقه بدهد, زيراهر چيزى كه در راه خدا داده شود اگر با نيت پاك صورت گيرد هر چند كم باشد بسيار زياد است .

چگونگى تربيت .

ـ پـيـامـبـر خدا صلى اللّه عليه و آله فرزندان خود را درهفت سالگى نماز بياموزيد و چون ده ساله شدند آنها را بر ترك نماز تنبيه كنيد و بسترهايشان را از هم جدا سازيد.
ـ كودكان خردسال خود را با زبانت نماز و طهارت بياموز و چون ده ساله شدند آنها را بزن و از سه ضربه تجاوز نكن .
ـ امـام صـادق عليه السلام كودك را بايد از سن پانزده تا شانزده سالگى براى روزه گرفتن تربيت كرد.
ـ امـام بـاقـر عليه السلام يا امام صادق عليه السلام هر گاه بچه وارد سه سالگى شد, هفت بار به او بگو:بگو: لا اله الا اللّه سپس او را به حال خود واگذار تا سه سال او تمام شود.
ـ امام صادق عليه السلام فرزند خود را تا شش سالگى آزاد بگذار, سپس شش سال او را علم و سواد بـيـاموز بعد از آن , هفت سال او را با خود داشته باش و آداب و تربيتهاى خودت را به او بياموز اگر تربيت پذير بود و اصلاح شد كه شده و گرنه او را به حال خودواگذار.
ـ فـرزنـدت را تـا هفت سالگى بگذار بازى كند, بعد از آن هفت سال تربيتش كن و هفت سال او را همراه خود كن , اگر درست شدكه شده و گر نه خيرى در او نيست .
ـ پيامبر خدا صلى اللّه عليه و آله فرزند, هفت سال آقاست , هفت سال بنده و هفت سال وزير اگر تا بيست و يك سالگى خوى وخصلتهايش را پسنديدى (كه خوب ) و گرنه به حال خود رهايش كن , زيرا تو در پيشگاه خداوند متعال معذورى .

نكاتى كه در تربيت بايد رعايت شود.

ـ فردى مى گويد: نزد ابوالحسن موسى عليه السلام از فرزند خود شكايت كردم , آن حضرت فرمود: او را نزن بلكه براى مدتى كوتاه با او قهر كن .
ـ على بن اسباط نقل مى كند كه پيامبر خداصلى اللّه عليه و آله از تاديب كردن در هنگام خشم نهى فرموده است .
ـ امام على عليه السلام در هنگام خشم نبايد تاديب كرد.
ـ زياد سرزنش نكن كه سرزنش زياد كينه مى آورد و به دشمنى مى انجامد, و كسى را سرزنش نما كه اميد دارى از بدى خودبرگردد.
ـ بـردگان را نيكو تربيت كن و كمتر خشم گير و بى جهت كسى را زياد سرزنش نكن و اگر يكى از ايـشـان بـه خـاطر ارتكاب گناهى سزاوار سرزنش شد, پس به نيكى ملامت كن چرا كه ملامت همراه با گذشت براى كسى كه عاقل باشد سخت تر از زدن است .
ـ در عـهـدنامه اش به مالك اشتر ـ : نبايد نيكوكار و بدكردار در چشم تو يكسان باشند, كه اين امر رغـبـت نـيكوكار را در نيكى كم كندو بدكردار را به بدى وادارد, بنابر اين با هر يك چنان باش كه شايسته آن است .
ـ اصلاح كردن نيكان با گراميداشتن آنهاست و اصلاح كردن بدكاران با تاديب آنان .
ـ خردمند به ادب پند گيرد و ستوران جز با زدن به راه در نيايند.
ـ كنايه زدن به خردمند سرزنشى دردآور براى اوست .
ـ كيفر خردمندان كنايه زدن است و كيفر نادانان آشكارا گفتن .
ـ كنايه زدن به خردمند سخت ترين سرزنش براى اوست .
ـ با پاداش دادن به نيكوكار, بدكار را از بدكردارى بازدار.
ـ برادرت را با نيكى كردن به او سرزنش كن و بديش را با بخشش به او پاسخ ده .
ـ بـدكـار را (يا كسى را كه به تو بدى كرده است ) با كردار نيكت درست گردان و با گفتار نيكو و زيبايت او را به خير و خوبى راهنمايى كن .

تربيت پيامبر به وسيله خداوند.

ـ امام صادق عليه السلام خداى بزرگ پيامبر خودرا تربيت كرد و نيكو تربيت كرد و چون ادب را در او به كمال رساند فرمود: ((همانا تو داراى خلقى عظيم هستى )) آنگاه كار دين وامت را به او سپرد تا بندگانش را اداره كند.
ـ خداوند پيامبر خود را تربيت كرد و چون او را , چنان كه مى خواست , بار آورد به وى فرمود: ((به خوبى فرمان ده و از نادانان روى گردان )) وقتى پيامبر خدا صلى اللّه عليه و آله اين كار را براى او انجام داد, خداوند وى را ستود و فرمود: ((همانا تو داراى خلقى عظيم هستى )).
ـ قاسم بن محمد: خداوند پيامبر خودرا نيكو تربيت كرد و آن گاه فرمود:((به نيكى فرمان ده و از جـاهـلان اعـراض كـن )) چـون چـنين كرد خداوند آيه ((هماناتو داراى خلقى عظيم هستى )) را فروفرستاد.
ـ امـام صـادق عـلـيه السلام خداى عزوجل پيامبرش را بر شالوده محبت به خود پروراند و فرمود: ((همانا تو داراى خلقى عظيم هستى )).
ـ پيامبر خدا صلى اللّه عليه و آله خداوند مرا تربيت كرد و نيكو تربيت كرد.
ـ من پرورده خدايم و على پرورده من .
ـ امـام على عليه السلام پيامبر خدا صلى اللّه عليه و آله را خداوند تربيت كرد و او مرا و من مؤمنان را تربيت مى كنم و براى بزرگواران ادب به ارث مى گذارم .

مؤدب شدن به آداب خدايى .

ـ امام على عليه السلام هر كه به آداب خداوندبزرگ مؤدب شود او را به رستگارى جاويد رساند.
ـ فقه الرضا عليه السلام چون آيه ((اگر بعضى از مردان و زنانشان را به چيزى بهره ور ساخته ايم تو بدان چشم مدوز)) نازل گشت ,پيامبر صلى اللّه عليه و آله جارچى را فرمود كه جار زند: هر كه به آداب خداوند آراسته نشود با حسرت دستش از دنيا كوتاه شود.
ـ امام على عليه السلام خداى تعالى بندگان مؤمن و عارف خود را نيكو تربيت فرمود و سپس چه خوب فرمود : ((آن چنان عفيف و پاكدامنند كه هر كس حال ايشان نداندپندارد كه از توانگرانند)).
ـ هر كه مطابق ادب و تربيت خداوند اصلاح نشود طبق ادب خويش (نيز) درست نگردد.

تاديب خداوند.

ـ امام عسكرى عليه السلام چه بسا كه دگرگونيهاى زمانه نوعى از تاديب خداوند عزوجل باشد.
ـ امـام عـلـى عـلـيـه الـسـلام بـلا مـايه تاديب ستمگر و آزمايش مؤمن و ترفيع درجه پيامبران و بزرگداشت اوليا است .
ـ امـام حـسـيـن عـلـيـه الـسـلام بار خدايا! با احسان خود مرا اندك اندك به سوى دام كيفر خود مران   ((8)) و با بلاها تاديبم مفرما.
ـ امام سجاد عليه السلام خداى من ! با كيفر خود مرا ادب مفرما و به مكر خودت گرفتارم مكن .
ـ امام صادق عليه السلام هر نوجوانى كه در ميان مردمش رشد كند و براى ارتكاب گناهى تاديب و تـنـبـيـه نـشـود, نخستين كيفرى كه خداوند عزوجل به سبب او آن مردم رامى دهد كاستن از روزيهاى ايشان است .
اذان .