هپاتیت‌های ویروسی B و C از بیماری‌های بسیار جدی کبد محسوب می‌شوند که می‌توانند از طریق روابط جنسی هم از فردی به فردی دیگر منتقل شوند. حدود ۴۵۰ میلیون نفر در جهان به هپاتیت B و حدود ۲۰۰ میلیون نفر مبتلا به هپاتیت C هستند! این درحالی است که گروهی از این افراد اصلا از بیماری خود خبر ندارند و به راحتی آن را به دیگران منتقل می‌کنند. این بیماری در برخی موارد حتی می‌تواند منجر به سرطان کبد شود! پس چگونه می‌توان در مورد آن پیشگیری کرد؟
حمله به دستگاه تصفیه بدن!
بیماری هپاتیت کبد را درگیر می‌کند. بافت کبد در گوشه سمت راست خارجی شکم قرار دارد و وجود التهاب در آن مانع از عملکرد طبیعی کبد می‌شود. کبد در حالت طبیعی به عنوان دستگاه تصفیه بدن شناخته می‌شود. درواقع تمام سموم در آنجا تصفیه شده و بعد از کلیه دفع می‌شوند. پروتئین‌ها و مواد قندی نیز در کبد متابولیزه می‌شوند و حتی فاکتورهای انعقادی در کبد ساخته می‌شوند. وقتی این عضو دچار مشکل می‌شود طبیعی است که هر یک از این عملکردها مختل و بدن دچار سوء مدیریت کبد شود. هپاتیت به معنای التهاب کبد است. این التهاب می‌تواند در اثر برخی بیماری‌های غیر عفونی از جمله بیماری‌های داخلی، بعضی بیماری‌های روماتیسمی، بالا رفتن میزان سموم در بدن و… ایجاد شود. حتی کسانی که بیش از حد الکل یا دارو مصرف می‌کنند ممکن است دچار التهاب کبد شوند. با این حال منظور از هپاتیت بیشتر هپاتیت ناشی از بیماری‌های عفونی است. ویروس‌ها، باکتری‌ها، قارچ‌ها و انگل‌ها می‌توانند کبد را درگیر کنند. گاهی اوقات نیز کبد در جریان بیماری‌های عفونی عمومی از جمله سرخک، سرخجه، آبله مرغان و … نارسا می‌شود. با این حال آن چه که در اصطلاح عموم هپاتیت شناخته شده است بیشتر هپاتیت‌های ویروسی الفبایی A، B، C، D، E و … هستند که اهمیت‌شان از سایر ویروس‌ها بیشتر است.
کدام هپاتیت با رابطه جنسی منتقل می‌شود؟
انتقال هپاتیت معمولا از ۲ طریق عمده صورت می‌گیرد. برخی از این ویروس‌ها مثل ویروس هپاتیت A و E از طریق آب و غذای آلوده منتقل می‌شوند. یعنی فرد در اثر زندگی در یک محیط غیر بهداشتی، خوردن آب و غذای آلوده یا تماس با فرد مبتلا به این بیماری، گرفتار می‌شود. گروه دیگری از هپاتیت‌ها نیز از طریق خون و فرآورده‌های آن و رابطه جنسی منتقل می‌شوند. سردسته این ویروس‌ها هپاتیت B و C هستند. یک روش انتقال آنها هم آغشته شدن پوست آزرده بدن با خون آلوده به این ویروس است. طبیعی است این نوع انتقال می‌تواند در بیمارستان برای کادر پزشکی رخ دهد یا از یک زن به شوهر یا برعکس یا از طریق مادر به جنین منتقل شود. استفاده از روش‌های غیربهداشتی در آرایشگاه‌ها، سوراخ کردن گوش، تاتو کردن پوست، حجامت غیر استاندارد و استفاده از سرنگ‌های چندبار مصرف نیز می‌تواند شخص را در خطر این بیماری قرار دهد.
واکسن هپاتیت B فراموش نشود!
اکنون در دنیا حدود ۴۵۰ میلیون نفر به هپاتیت B و کمتر از ۱۸۰ تا ۲۰۰ میلیون نفر به هپاتیت C مبتلا هستند. بدی این ویروس‌ها این است که می‌توانند مزمن شوند و تا پایان عمر فرد را درگیر کنند. خوشبختانه هپاتیت B دارای واکسن است و هم اکنون تزریق آن در کل دنیا و کشور ما برای کودکان انجام می‌شود بنابراین می‌توان به تدریج انتظار داشت که این ویروس دیگر در نسل‌های بعدی دیده نشود اما هپاتیت C واکسن ندارد. هپاتیت B یکی از مهم‌ترین ویروس‌های کشور محسوب می‌شود. این ویروس از چند دهه قبل از طریق مادران باردار به نوزادان منتقل می‌شد و همین موضوع باعث ماندگاری ویروس در جامعه شده بود. زمانی در برخی قسمت‌های کشور حدود ۱۰ درصد از افراد به آن آلوده بودند اما امروزه کمتر جایی را می‌توان یافت که نزدیک به یک درصد از افراد مبتلا در آن وجود داشته باشند بنابراین بیماری در حال عقب‌نشینی و ریشه‌کن شدن است.
هیچ‌کس ۲ بار هپاتیت A نمی‌گیرد!
ویروس‌هایی که از طریق آب و غذا منتقل می‌شوند مثل ویروس هپاتیت A و E دوره نهفته‌شان در حد ۲ تا ۸ هفته است.این ویروس بعد از ورود به بدن جایگاه خود را در کبد پیدا می‌کند و معمولا بیماری به شکل حاد خود را نشان می‌دهد. یعنی فرد دچار بی‌حالی، بی اشتهایی، تهوع، زرد شدن چشم‌ها و درد شکم می‌شود. این علائم حدود ۱ تا ۲ هفته و حداکثر ۴ هفته باقی می‌مانند. بعد از این فرد جان سالم بدر می‌برد و بیماری برای همیشه از بدن بیرون می‌رود. یعنی یک فرد برای بار دوم مبتلا به هپاتیت A و E نمی‌شود.
ویروسی که می‌تواند منجر به سرطان کبد شود!
ویروس‌های هپاتیت B و C گاهی اوقات می‌توانند بی‌علامت باقی بمانند و بیماری تشخیص داده نشود بنابراین ممکن است فرد به سمت سیروز و نارسایی کبد برود. حتی گاهی لازم می‌شود پیوند کبد انجام دهیم و شاید فرد دیگر نتواند کیفیت زندگی عادی خود را داشته باشد.
ویروس هپاتیت B معمولا در عمق سلول‌های کبد جایگزین می‌شود و می‌تواند تغییراتی در کبد ایجاد کند که حتی منجر به سرطان کبد شود. حتی می‌تواند راهی را برای ویروس هپاتیت D باز کند که نوع خطرناک‌تر است و مشکلات فرد را بیشتر کند بنابراین مبارزه با این ویروس‌ها در تمام جوامع بسیار اهمیت دارد.
ممکن است فکر کنید فقط سرما خورده‌اید!
دوره کمون ویروس هپاتیت B و C که از طریق جنسی یا خون منتقل می‌شوند طولانی‌تر است. یعنی بعد از تماس با ویروس حدود ۲ تا ۶ ماه طول می‌کشد تا علائم ظاهر شوند. بسته به شرایط فرد ممکن است بیماری خیلی ملایم باشد و فرد فکر کند سرماخورده است اما بعد از یکی دو هفته بیماری مزمن می‌شود و ویروس داخل بدن می‌ماند. بعد از این ممکن است ماه‌های بعد، سال‌های بعد یا حتی چندین دهه بعد ویروس مجددا در بدن فعال شود و علائم حاد هپاتیت را ایجاد کند. اما کسانی که از طریق مادران‌شان در زمان بارداری به هپاتیت مبتلا می‌شوند معمولا چون بدن‌شان در کودکی ضعیف است و قادر به تشخیص پروتئین‌های خودی از غیر خودی‌ها نیست، ویروس را جزو خودی‌ها می‌پندارد و در برابرش هیچگونه دفاعی نشان نمی‌دهد بنابراین معمولا تا آخر عمر ویروس در بدن باقی می‌ماند. یعنی ویروس کار خود را می‌کند و بدن هم کار خود را و نوعی زندگی مسالمت آمیز با هم پیدا می‌کنند!
وقتی فرد در بزرگسالی دچار هپاتیت B می‌شود ۹۰ درصد امکان دارد همان علائم هپاتیت A یعنی درد شکم، تهوع، استفراغ، بی حالی و احیانا زرد شدن چشم را نشان دهد. بعد از یک زمان ۲ تا ۳ ماهه نیز ممکن است بیماری کاملا فروکش کند یا اینکه مزمن شود. درواقع وقتی ویروس بیشتر از ۶ ماه در خون باقی می‌ماند می‌گوییم هپاتیت مزمن شده است. این افراد بیشترین مشکلات بهداشتی را ایجاد می‌کنند و از طریق روابط جنسی، مادر به جنین یا انتقال خون باعث ماندگاری ویروس در جامعه می‌شوند. یعنی ممکن است از لحاظ بالینی هیچ علامتی نداشته باشند و کبدشان خیلی آزرده نشده باشد اما انتقال دهنده ویروس باشند.
این ویروس تا آخر عمر در بدن باقی می‌ماند
برای درمان بیماران ویروس نوع B شرایط خاصی وجود دارد. وقتی ویروس و بدن بیمار با یکدیگر زندگی مسالمت آمیز دارند و ویروس در عمق سلول‌های کبد جایگزین شده است، واقعا امکان دسترسی دارو به آنجا نیست و نیازی هم به درمان وجود ندارد. درمان‌ها نیز در این زمینه موفقیت آمیز نیستند. در این مواقع حداکثر ۵۰ درصد از تعداد ویروس را می‌توانیم در بدن کاهش دهیم اما اگر ویروس به حالت حمله‌ای برسد، تعدادش در بدن زیاد شود و آثار تخریب و نارسایی کبد را ببینیم می‌توان با استفاده از داروهای موثر ویروس را وادار به عقب‌نشینی کرد. اینکه بتوانیم ویروس را کاملا از بدن خارج کنیم درواقع یک شعار رویایی و ایده‌آل پزشکی است. می‌توانیم تعداد ویروس را به حدی برسانیم که قادر نباشد مشکلات بیشتری برای کبد ایجاد کند. در مورد هپاتیت C نیز همین طور است. مدت درمان ممکن است سال‌ها طول بکشد. درواقع این موضوع بستگی به شرایط زمینه‌ای بیمار، پاسخ بدن به دارو و میزان مقاوت ویروس دارد. این افراد باید حداقل هر ۳ ماه یک بار به پزشک مراجعه کنند تا ارزیابی شوند و مشخص شود بیماری روی خط بهبود است یا در حال پیشرفت است.
رابطه شستن دست و هپاتیت
برای جلوگیری از ابتلا به این بیماری‌ها باید حتما دست‌های‌مان را قبل از خوردن غذا با آب و صابون بشوییم و از آب و مواد غذایی نامطمئن استفاده نکنیم. همچنین باید از بی‌بند و باری‌های جنسی خودداری کرده و از وسایل پیشگیری‌کننده استفاده کنیم. علاوه براین، تمامی واکسن‌ها از جمله واکسن هپاتیت B را باید تزریق کرده باشیم و البته از وسایل مخاطره آمیز مثل تیغ، سرنگ و … به صورت مشترک استفاده نکنیم و همیشه از بهداشتی بودن آنها مطمئن شویم.
