انواع مزاج ها و خصوصیات روحی و روانی آن ها

ما کدام یک از مزاج ها را داریم؟
 

شاید بتوان گفت که مزاج شناسی مهمترین بخش در فهم طب سنتی ایران و همچنین طب اسلامی است. برای اینکه به اهمیت این موضوع آشنا شوید مطالب زیر را حتما بخوانید.

انواع مزاج ها

-1 آدمهای با مزاج (طبع) سرد و تر (بلغمی مزاج)

الف - خصوصیات جسمی:  این افراد چاق و پر چربی هستند. پوست سفید و موهای کم پشت دارند. تشنه نمی شوند ، دهان مرطوب ، خواب زیاد دارند، تمایل به مصرف گرمی ها مثل شیرینی و ادویه دارند و تمایل به خوردن سردی ها از جمله ترشی از خود نشان نمی دهند. فصل زمستان فصل بدی برایشان می باشد، سفیدی و بی فروغی رنگ چشم، سفیدی زودرس موها، درشتی بدن.

ب - از نظر بازتابهای روانی ورفتاری : گرایش به علوم عقلی و ریاضیات، حسابگر و محتاط، بد بهار و بد زمستان، منطقی و عاقل، میانه رو - محتاط و گاهی ترسو، تجارت پیشه، بدون استعداد ریسک، آرام  و صبور- منزوی و دارای حركات كند، منظم و دقیق، گذشته نگر، ظریف و ریزبین - حساس، كینه توز، دارای استعداد افسردگی، بی علاقه به یادگیری، نیازمند محبت، اهل سازش - متاثر از دیگران - بی اراده، درون گرا - خودخور - منفی باف، فراموش كار- كند ذهن، راحت و بی قید به اكثر مسائل و کمتر عصبانی می شوند.

پ - از نظر سازگاری با غذاها : سازگار با غذاهای گرم و لطیف چون نخود آب، آبگوشت، گوشت مرغ و كبوتر، پنیر، گردو، نارگیل، شنبلیله، سیر، دارچین، آویشن، رازیانه، مقل و بالنگو

ج - علایم بیماری دراثر غلبه بلغم:  بدن علیه خودش انقلاب می کند و رماتیسم مفصلی می آورد. مثل کشک و آب یا سفیده تخم مرغ است و مربوط به سیستم لنفاوی یا سیستم ایمنی است از جنس آب وسرد وتر است و کسانی که سردی زیاد بخورند (ماست ترش ) بلغم فعال می شود. وزیر چشم پف کرده – مزه دهانشان ترش می شود – پوست شل و ول و سفید و آبکی می شود – پوست مقطعی سفید می شود (برص) و موها زود سفید می شود - لک قهوه ای در سفیدی چشم وسردی دست وپا و پا درد و زانو درد – لرزش دست وپا ( پارکینسون ) دیر هضم شدن غذا – درد معده – تنگی نفس موقع خوردن غذا – قلنج می کنند ودوست دارند ماساژ بدهند –درد کمر وبین شانه ها و گرفتگی ماهیچه پشت گردن – کسل و خواب آلود – جاری شدن آب از دهان در خواب – دچار تپش قلب وقتی از خواب بیدار می شوند – رقیق بودن آب بینی – ترشح بینی – سرفه زیاد- فراموشی –دفع ادرار زیاد همراه با فشار ضعف مثانه ،  میلی به غذای صبح، سكته، سفیدی ادرار، درد عقب سر، خواب زیاد(سطحی) خواب دیدن آب باران و برف وادویه.

علت :

غذاهای لبنیات وترشی وسرکه بلغم را زیاد می کند.

د- پیشگیری از بروز غلبه خلط:  نخوردن غذاهای سرد و تر در فصول سرد سال مانند (ماست، خیار، هندوانه، كاهو، آلو، اسفناج، نارنج، پرتقال، برنج و گوشت گاو و گوساله و بز و ماهی، مرغ و تخم مرغ شهری) خوردن دم كرده استوخدوس یا چای زنجبیلی.

ذ- غذاهای مضر برای بلغمی مزاج ها :

لبنیات – ترشی – لیته – شور – سیب زمینی – عدس – قارچ – گوشت گاو و گوساله – گوشت سفید (برای رماتیسمی ها بد بوده ودرد را زیاد میکند ) – چای – قهوه – نسکافه – میوه ترش وکال – نارنگی –کیوی –گرمک (سرد است) خیار پوست کنده – لیمو شیرین – سوپ جو با زنجبیل –

درمان:

گوشت (شتر – گوسفند – کبوتر – سار – گنجشک ) – ادویه جات ( هل – دارچین – زنجبیل – زیره – زعفران – زنیا – سرنجان – خولنجان – سیر – موسیر – خردل ) – سبزیجات ( کرفس – نعناع – ریحان – جعفری – ترخون – مرزه ) – کلم – مارچوبه – هویج – کدو حلوایی – لیمو ترش – گندم – نخود – گردو هندی – قدومه شیرازی –

2-آدمهای با مزاج (طبع) سرد و خشک (سوداوی مزاج)

الف - خصوصیات جسمی:سیاهی پراكنده و غالب پوست، كدر بودن سفیدی چشم، پرمویی، لاغری و باریكی و خشكی اندامها، . خواب این افراد کم بوده و بینی خشکی دارند. به شیرینی و گرمی ها نسبت به سردی ها تمایل بیشتری دارند. بیشتر تمایل به هوای گرم دارند و در فصل بهار راحت ترند. فصل پائیز برای ایشان فصل نامطلوبی است.

ب - از نظر بازتابهای روانی و رفتاری : علاقمند به حسابگری و مسائل فنی، همه سونگر - تیزهوش، بهار و تابستان را دوست دارند، كم احساس و منطقی ، دور اندیش ،منظم و دقیق، میانه رو و محتاط، كم انرژی و مداومت در انجام كار، تمایل كم به معنویت، نا آرام و همیشه در فكر، دارای وسواس و نگرانی و دودلی، بدون توان ریسک، اننتقامجو، منظم، مجذوب نمی شود، خود خور(درون گرا)، فكر و خیال فراوان، بدبین- حساس- نگران، اهل جنجال و جدال، تیز بین و با دقت همه جانبه، لجباز و یک دنده و پافشاری در انجام كارها.

پ - از نظر سازگاری با غذاها : سازگار با غذا های تر و اندكی گرمی چون نخود آب، گوشت بره، گوشت مرغ و تخم مرغ اهلی، گندم، لوبیا، بادام شیرین، كشمش، انجیر، خربزه، كنگر، آلو شیرین، چغندر، شیر گوسفند، فندق، شلغم، ترب، آب نارگیل

ج - علایم بیماری دراثر غلبه سودا:  سودا سرد وخشک از جنس خاک و رسوب خون است و PH=6 است و طحال تولید می شود وطحال را فعال می کند .PH خون باید بالای 7 باشد و اگر به 7 برسد به حالت اغماء و غش می رود.اگر سودا زیاد شود طعم دهان شور می شود –بوی عفونت دهان ، کابوس می بیند و دچار افسردگی و خستگی می شود،خود خوری ،فکر زیاد بدون آنکه بداند، بی نشاطی ، یبوست شدید هفته ای یکبار ، مدفوع قیری وسیاه ، سوزش هنگام دفع ادرار،ادرار تیره خاکستری می شود، حالت تهوع ، حس تاریکی چشم و شب کوری ، تیرگی رنگ پوست وصورت ، سوزش معده ، خارش زیاد بدن وترک خوردن پوست ، لاغری ، غلظت خون، سبكی سر، سوزش معده، اشتهای كاذب، ریزش مو، سرفه خشک، جذام، آبریزش، تكرر و سوزش ادرار و تیرگی آن، فلج، خواب كم، وسواس، سرطان، سكته، خواب و رؤیاها توام با وحشت و تاریكی.

علت :

غذاهای مانده وبیا ت وشور ونمک سود ، سودا را زیاد می کند.

د- پیشگیری از بروز غلبه خلط :

پیشگیری از بروز پیش آمدهای نامناسب كه تحریک و هیجان را بدنبال دارد، خوردن انجیر و كشمش و دم كرده سنبل طیب + گل گاو زبان + لیمو عمانی

از دیدگاه طب اسلامی بر آیند اثر مجموعه عناصر و ارکان مادی و معنوی تبلور یافته در یک شی، گیاه ، غذا ، حیوان ، انسان و رفتار و پندار را مزاج آن می نامیم.

ذ- غذای مضر برای سوداوی مزاج ها

عدس – نوشابه با غذا – ماهی دودی – غذای مانده و بیات – نمک سود – خیارشور – گوشت پیر (رنگ قرمز تیره ) –پنیر نباید بخورند .

درمان :

خوردن غذای گرم و تر - ملین – سوپ جو (با پاچه گوسفند – کمی زنجبیل – زعفران ) بعد از سلامتی عسل وقدومه شیرازی مرتب استفاده کنید – توت - با آب گرم طهارت کند – انجیر- خرما – کشمش – هل – دارچین – زیره – زعفران

3-آدمهای با مزاج (طبع) گرم و خشک (صفراوی مزاج)

به افرادی صفراوی مزاج گفته می شود که خلط صفرا در بدن آنها غالب تر از بقیه اخلاط باشد.

طبیعت صفرا «گرم و خشک» است و محل آن در «کیسه صفراست».

الف - خصوصیات جسمی: زردی چهره و چشم و زبان ، زردی اسكلرا ،كم مو ، لاغری و باریكی اندام و خشكی اندامها، اندام متوسط

این افراد معمولا قد بلند و باریک اندام هستند و نمی توان آنها را به راحتی چاق کرد.

از نظر پوستی، خشک هستند و ناخن های خشک و شکننده ای دارند.پوست کف پاهایشان هم خشکه زده و پوسته می شود. رگ های بدن آنها برجسته است. ممکن است با کمی فلفل دچار آلرژی شوند. آنها افرادی پرانرژی، شجاع، محکم، استوار، باهوش، بیقرار و حاضرجوابند.

معمولا دست های گرمی دارند. عاشق دوش خنک هستند و نمی توانند زیاد در حمام بمانند. گهگاه دچار عصبانیت آنی می شوند. ضمنا افراد صفراوی، کم اشتها هستند.

ب - از نظر بازتابهای روانی و رفتاری : گاهی علاقمند به ادبیات گاهی علاقمند به ریاضی، دارای استعداد خشونت و بدخلقی، پائیز و زمستان را دوست دارند، گاهی عاشق و گاهی فارغ، گاهی بااراده و گاهی سست، گاهی پرانرژی و گاهی كم انرژی، دارای استعداد معنوی (مقطعی)، تند و تیز و بی قرار، گاهی پر جرات و گاهی آرام، پرخاشگر، ناآرام و دو دل، گاهی باعث رنجش دیگران میشود، تیزبین و دقیق در برخی ابعاد، مقید به اصول - منظم - حساس، آینده نگر و گاهی خیالباف و دقیق در تصمیم گیری، حاضر جواب و باهوش، گاهی سخاوتمند، پرحرف، سریع و چالاك - پرانرژی - زود عصبانی شده و زود هم آرام می شوند.

پ-از نظر سازگاری باغذاها : سازگار با غذاهای سرد و تر چون آلو، زردآلو، هندوانه، اسفناج، كدو، خیار، انار، شفتالو، كاهو، دوغ و ماست وترشی ها مثل لواشک و سرکه.

به خوردن خوراکی های شیرین کمتر تمایل دارند.

ج - علایم بیماری در اثر غلبه صفرا:

یرقان، زردی دندان، تب، ریختن مو، كورک در سر، درد گوش و شقیقه، درد دهان، خشكی دهان و بینی تشنگی و سوزش معده، صدای گوش، خشكی مفاصل، سیاتالژی، بثورات، حصبه و نوبه، لذت از نسیم سرد، عدم اعتدال، بیقراری، استفراغ صفراوی، بی میلی به خوراک، خواب دیدن گرما، آتش و خورشید، سیاهی رفتن چشم ،سرگیجه ، طعم دهانشان تلخ شده، سوزش جگر، زیر دنده راست آنها خیلی گرم است و حداقل دو درجه تب دارند و لبهای آنها دچار خشکی بوده ، پوست سرشان ترک خورده و می سوزد و بعنوان شوره و حتی ریشه مژه ودورپلک سوخته و پوسته پوسته می شود ،پوست زبر ، رنگ ادرار زرد تیره ، ابرو می ریزد ،علاقه زیاد به آب یخ و یخ ، تند خو بهانه گیر ، موها تک تک می ریزد ، دیدن خواب هولناک افتادن از بلندی ،جنگ و ستیز.

علت: غذاهای چرب و شیرین صفرا را زیاد می کند.

د- پیشگیری از بروز غلبه خلط :

نخوردن غذاهای با طبع گرم و خشک مخصوصا در فصول گرم، قرار نگرفتن در معرض تابش خورشید و یا در نقاط گرم مانند حمام گرم، پیشگیری از وقوع ناملایمات و پیش آمدهای نامناسب مانند ترس و اضطراب.

خوردن دم كرده گل بنفشه + لیمو عمانی

ذ- غذاهای مضر برای صفرا مزاج ها :

پرخوری – بعد از غذای مختصر دوباره غذا خوردن – آش رشته – ماکارونی - سیر (مطلقا ً نخورید مزاج کبد گرم وتراست وسیر تبدیل به آتش شده وبیمار حالش بد می شود )- شیرینی- فسنجان و غذاهای پر ادویه.

درمان:

انار وشاتوت بهترین دارو است . زرشک – تمشک – زرد آلو – هلو – خیار – کاهو – هویج – روغن زیتون – کنجد – سیب – گلابی – سوپ جو – کدو خورشتی – خوراک قارچ – کدو حلوایی – اسفناج – گشنیز – نخود فرنگی – عدس – ماش – جو دو سر -  لیمو عمانی – آلوخشکه- تمبرهندی- آبلیمو- شربت نارنج- شربت به- شربت توت سیاه- تخم یا ریشه کاسنی- شاطره- گوشت مرغ- سوپ ماش- سوپ اسفناج- سوپ جو با گشنیز-کدو با آبغوره- و...

4-آدمهای با مزاج (طبع) گرم و تر (دموی مزاج)

الف - خصوصیات جسمی: سرخی و برافروختگی، قرمزی اسكلرا، تعریق فراوان(عرق گرم)، تنومند، چاقی و درشتی بدن، موهای پر پشت، این افراد نه تحمل گرمای زیاد دارند و نه تحمل سرمای زیاد، ولی در کل تحمل سرمابرایشان راحت تر است. علاقه به شیرینی و ترشی دارند و تقریبا همه نوع غذا را می خورند. پوست بدن ایشان گرم، مرطوب و نرم است. 

ب - از نظر بازتابهای روانی و رفتاری : علاقه به ادبیات و موسیقی، استعداد شاعری، علاقه به طبیعت، اهل عشق و محبت، بلند پرواز، دور اندیش، اهل خیر و معنویت، شجاع و جسور، خوش اخلاق و خوش رو، دارای توان ریسک، اعتماد به نفس بالا، دارای استعداد شقاوت (آنی) سخاوتمند، تنوع طلب و بی علاقه بكار تكراری، بی نظم، بد حال در تابستان، دارای هوش و حافظه برتر، نوع دوست، سریع و چالاک، پرانرژی، معمولا پیشرو و رهبر گروه می باشند. بطور معمول انسان های آرامی هستند ولی سعی کنید از ظرفیت آن ها سو استفاده نکنید چرا که هنگام عصبانیت ممکن است رفتارهای مخاطره آمیز داشته باشند. 

پ - از نظر سازگاری با غذاها: سازگار با غذاهای سرد و اندكی مایل به خشكی چون غوره، شاه توت، سنجد، تمر، گشنیز، نارنج، لیمو، پرتقال، نارنگی، گلابی، برنج

ج - علایم بیماری در اثر غلبه دم:   مزه دهان شیرین می شود و سرخی رنگ بدن و زبان، قرمزی چشم، سنگینی سر، خالی شدن زیر پا، سستی و كاهلی اعضا، گر گرفتگی، حواس پرتی، خمیازه و چرت زدن، دهان دره، بروز برخی جوشها در بدن، و گاهی خونریزی لثه ها و بینی كندی ذهن، درد گلو و پیشانی، آبریزش، ذاتالجنب، درداستخوان، گزگز پوست، امتلا، هپاتیت، سردرد جلوی پیشانی، ورم طحال و دستگاه تناسلی، خواب رؤیا های سرخ و خونین.

علت :

پر خوری و خوردن بیش از حد ،خون را زیاد می کند .

د- پیشگیری از بروز غلبه خلط : امساک درخوردن غذای طبع گرم و پیشگیری از بروز یبوست با خوردن سبزیجات تازه، و خوردن غذاهای سازگار با طبع فرد.

ذ- غذای مضر برای دموی مزاج ها :

پرخوری – بادنجان – غذای نشاسته ای – آب یخ – شیرینی – غذای ممنوعه.

درمان :

ناشتا ( خاکشیر –بالهنگ – تخم ریحان – تخم مل – قدومه شیرازی – بالنگو- اسفرزه ) یکی از اینها را در آب بریزید ، حجمش زیاد می شود و بخورید .حرکات دودی روده را زیاد کرده و روده به راحتی کار می کند.

 جدول شناخت طبایع ومزاجها :