تبریک روز سواد آموزی
هفتم دی ماه سال 1358 حضرت امام خمینی رحمه الله فرمانی مبنی بر تشکیل نهضت سواد آموزی صادر کردند که از جمله کارهای مدبّرانه و حکیمانه ایشان بود و آثار و نتایج فراوانی به همراه داشت. تشکیل نهضت سواد آموزی نیز مانند خیلی از نهادها و ارگانهای کشور از ثمرات انقلاب اسلامی است که تحولی بزرگ در کشور ما پدید آورد. سالروز تشکیل نهضت سواد آموزی، روز سواد آموزی نیز نام گذاری شده است. این روز بزرگ را به تمامی سوادآموزان و آموزگاران عزیز کشورمان تبریک می گوییم.
تعلیم و تربیت در اسلام
دین مبین اسلام که به عنوان آخرین و کامل ترینِ ادیان از سوی پروردگار به سوی بشر فرستاده شد، در همه زمینه ها و ابعاد دارای راهنمایی های جامع و کامل می باشد. یکی از مسائلی که در اسلام تأکید فراوانی بر آن شده است تعلیم و تربیت است. در زمینه تعلیم و تعلم و تربیت آیات و روایات بسیاری داریم که نشان دهنده اهمیت و جایگاه ویژه آموزش در مکتب آسمانی اسلام است. دین اسلام از همان آغاز به از بین بردن جهل و بی سوادی پرداخت و تعلیم و تربیت را به عنوان برنامه ای الهی و پسندیده به مردم معرفی نمود. اسلام دین بیداری، روشنگری و آگاهی است و هر نوع جهل و بی سوادی را محکوم می داند و همگان را به فراگرفتن دانش امر می کند.
عالمان و جاهلان
قرآن کریم در سوره زمر به ارزش علم اندوزی و برتری عالمان بر جاهلان اشاره کرده، می فرماید: «آیا کسانی که می دانند با کسانی که نمی دانند یکسانند؟» در پایان این آیه هم می فرماید: تفاوت علم و جهل را نیز صاحبان اندیشه می فهمند. یکی از مهم ترین دعوت های انبیا فراخواندن به سوی دانش بوده است و آنان بیگانگی خود را با جهل در همه جا اعلام کرده اند.
سواد آموزی در حکومت های گذشته
با مراجعه به تاریخ کشورمان در می یابیم که در حکومت های گذشته آموزش همگانی نبوده و همه اقشار جامعه نمی توانستند از نعمت علم و تحصیل برخوردار باشند. در برخی حکومت ها جز درباریان و اشراف زادگان، دیگران از آموختن محروم بودند و در برخی دیگر تنها اغنیا می توانستند آموزش ببینند و طبقات محروم جامعه از فراگرفتن دانش بی بهره بودند. در نظام پلید پهلوی نیز با آن که در ظاهرْ تبلیغ فراوانی برای سواد آموزی می شد، اما این امر همگانی نبود و شمار چشم گیری از مردم در بی سوادی به سر می بردند و این همان چیزی بود که استعمار می خواست تا به راحتی بتواند به کشور تسلط همه جانبه پیدا کند.
بسیج همگانی برای مبارزه با بی سوادی
با طلوع خورشیدِ شب شکاف انقلاب اسلامی از افق کشورمان، ریشه ظلم و تباهی قطع شد و دست استعمارگران از مملکت عزیزمان کوتاه گردید. پس از فرمان حضرت امام خمینی رحمه الله مبنی بر تشکیل نهضت سواد آموزی و بسیج همگانی برای از بین بردن بی سوادی در جامعه اسلامی، همه مردم عزم خود را عزم کردند تا شجره خبیثه بی سوادی را که در سرتاسر کشورمان ریشه دوانده بود قطع کنند و به جای آن نهال های سرسبز و با طراوت دانش بکارند. این امر با برنامه ریزی های دقیق و بردبارانه از صورت پذیرفت و کشور ما را در دنیا به کشوری باسواد تبدیل نمود.
خلاصه ای از فرمان امام رحمه الله مبنی بر تشکیل نهضت سواد آموزی
حضرت امام خمینی رحمه الله رهبر کبیر انقلاب در پیامی، درباره اهتمام به امر سواد آموزی فرموده اند: «ملت شریف ایران، از جمله نیازهای اولیه برای هر ملت که در ردیف بهداشت و مسکن، بلکه مهم تر از آنهاست آموزش بر همگان است... مایه بسی خجلت است در کشوری که مهد علم و ادب بوده و در سایه اسلام زندگی می کند ـ که طلب علم را واجب دانسته است ـ از نوشتن و خواندن محروم باشد. باید در برنامه دراز مدت، فرهنگ وابسته کشورمان را به فرهنگ مستقل و خودکفا تبدیل کنیم... تمامی بی سوادان برای یادگیری و تمام خواهران و برادران باسواد برای یاد دادن به پا خیزند و وزارت آموزش و پرورش با تمام امکانات به پا خیزد. برادران و خواهران ایمانی! برای رفع این نقیصه دردآور بسیج شوید و ریشه این نقص را از بُن برکنید... ائمه جماعات شهرستان ها و روستاها مردم را دعوت نمایند و در مساجد و تکایا، با سوادان نوشتن و خواندن را به خواهران و برادران خود یاد بدهند و منتظر اقدامات دولت نباشند و در منازل شخصی، اعضای باسواد خانواده اعضای بی سواد را تعلیم کنند و بی سوادان از این امر سرپیچی نکنند...».
مبارزه با بی سوادی
مردم کشورمان، همان گونه که امام راحل رحمه الله خواسته بودند، ایران را به صورت مدرسه ای، در آوردند و با تلاش های بی وقفه و شبانه روزی به امر تعلیم و تعلم پرداختند. از کودکان و نوجوانان گرفته تا پیران و سالخوردگان، همه و همه بر این مهم همت گماشتند و توانستند ظرف مدتی کوتاه، شمار زیادی از بی سوادان را آموزش دهند و گام مؤثری برای ریشه کن کردن بی سوادی در جامعه بردارند.
مبارزه با بی سوادی در کلام مقام معظم رهبری (مدظله العالی)
«آن وقتی که در دنیا خبری از علم و سواد و درس و مشق و نشانه های تعلیم و تعلم وجود نداشت، اسلام و قرآن، با اقرأ شروع کرد و به قلم و نوشته سوگند خورد و اسیر جنگی را در مقابل یاد دادن چند کلمه آزاد کرد. این متعلق به چهارده قرن پیش است. همان کارهای اسلام و نبی مکرّم ما صلی الله علیه و آله وسلم موجب شد که جامعه امّی عرب در زمانی که اروپای امروز هیچ خبری از علم و دانش نداشتند، دارنده بزرگ ترین دانشگاه ها و بزرگ ترین دانشمندان و فارابی ها و ابن سیناها و محمّد بن زکریاها و ابوریحان ها و دیگران و دیگران شود؛ یعنی در صدر اسلام مبارزه با بی سوادی و تحریص و تحریض به علم و دانش، جامعه اسلامی را حدود هفت، هشت قرن از همه دنیای متمدن آن روز جلوتر برد. البته بعد ما رجعت کردیم. مسلمانان تنبلی کردند و کار ما به این جا رسید. ولی حالا می توانیم دوباره شروع کنیم. دوباره انقلاب شد، دوباره اسلام سرکار آمد و حالا دیگر بی سوادی معنی ندارد».
مجاهدان عرصه آموزش
سوادآموزان و زحمت کشان نهضت سواد آموزی مجاهدانی خستگی ناپذیرند که با سلاح دانش و توشه ایمان و بردباری به میدان مبارزه با جهل و بی سوادی قدم گذاشته و به امر مولا و مقتدایشان سرسپرده اند. خداوند در قرآن برای کسانی که در راه او جهاد می کنند مقام رفیع و درجه ای عظیم بر شمرده است و بی شک مقام این مجاهدان نیز که فرمان خدا و رسول گرامی اش را گردن نهاده اند، نیز رفیع و والا خواهد بود.
سفارش های حضرت امام رحمه الله به سوادآموزان
«شماهایی که امروز همت این معنا را گماشتید که مردم را سواد آموزی کنید، توجه داشته باشید که ارزش کار شما ارزشی است که قرآن کریم این ارزش را تصدیق فرموده است. لکن در کنار این آموزش، پرورش هم باشد، دعوت به تقوا هم باشد. آموزش تنها نباشد؛ آموزش و تربیت باشد. انسان تا آخر عمرش، هم به علم احتیاج دارد، هم به آموزش، و هم به پرورش. این که بعضی از اشخاص گمان می کنند که ما دیگر وقت درس خواندنمان گذشته است، این صحیح نیست. درس، یک وقت معین ندارد. علم یک وقت معین ندارد. اگر انسان در حال احتضار هم یک کلمه یاد بگیرد بهتر از این است که جاهل باشد. این طور نباشد که شما که آنها را تعلیم می دهید و ان شاء اللّه موفق خواهید بود، غفلت از تربیت، از این غفلت نکنید. آن جمله هایی که می خواهید یادشان بدهید، جمله هایی باشد که دعوت به تقوا شده، دعوت به مکارم اخلاق شده».
حقوق طالب دانش در کلام امام سجاد علیه السلام
امام سجاد علیه السلام حق دانش پژوهان را بر استاد در کلامی زیبا به خوبی ترسیم کرده است. آن حضرت فرموده اند: «حق آن که از تو دانش می آموزد، آن است که بدانی خداوند، عزوجل، تو را در دانشی که به تو داده و گنجینه های آن را بر تو گشوده، سرپرست آنان قرار داده است. اگر در آموزش مردم، نیک از عهده بر آمدی و با آنان درشتی نکردی و تنگ نگرفتی، خداوند از فضلش تو را فزونی بخشد و اگر دانش را از مردم باز داری و یا هنگام درخواستِ دانشت با آنان درشتی کنی، بر خدای، عزوجل، سزاست که دانش و عظمت را از تو بگیرد و تو را از دل ها بیندازد».
آداب آموزش
همان گونه که در روایات آمده است، آموزش آدابی دارد که هر آموزگار و سواد آموزی باید مؤدَّب به این آداب باشد تا در کار خویش موفق شود. اخلاص، فروتنی، مرافقت و نرمی، و بزرگداشت شاگرد از آن جمله است. حضرت امام خمینی رحمه الله در سفارش به سوادآموزان می فرماید: «شما از آن بچه کوچکی که پیشتان می خواهد سواد آموزی کند تا آن پیرمرد و پیرزنی که با عصا می آید پیشتان ـ و ان شاءاللّه بیاید ـ علم را، آموزش را، با حوصله تمام، (چون به این قسم از مردم حوصله لازم است) با صبر تمام آموزش بدهید و در ضمنِ این آموزش آن پَرِ دیگر را هم تقویت کنید که تقواست. یعنی جمله هایی که انتخاب می کنید برای این که آنها را یاد بدهید، جمله هایی باشد که در آن تقوا هم ذکر باشد».
نهضت سواد آموزی در کلام مقام معظم رهبری (مدظله العالی)
«برادران و خواهران نهضت سوادآموزی بدانند که در حال جهادند. به شهرها و روستاهای دورافتاده رفتن، و درِ خانه ها را زدن و در مساجد کلاس تشکیل دادن و بدون چشمداشتِ احسنت و تشکری علم و سواد را ـ که ارزنده ترین هدیه هاست ـ به مردم دادن یک جهاد است. بی سوادی برای همه جوامع انسانی یک لکه ننگ است، اما برای یک جامعه مسلمان انقلابی، در این دوران و عصر پر زحمت که قدرت های بزرگ از بی سوادی و ناآگاهی مردم استفاده می کنند، بیشتر مایه ننگ است. نمی خواهم به بی سوادان اهانت کنم، امّا بی سوادی واقعاً لکه ننگی است. خود بی سوادان، و در کنار آنان با سوادان، تلاش کنند که این لکه ننگ را بشویند».
