بیشتر مادران با این صحنه مواجه شده‌اند: نیمه‌های شب فرزندتان با درد و ناله پیش شما آمده و شما هم با لمس پیشانی او متوجه تب و داغی سرش شده‌اید. این لحظات معمولا برای مادران کم‌تجربه سخت است چون نمی‌دانند چه باید بکنند. تب کودک برای آنها کابوس است و به محض اینکه تب‌سنج یک درجه تب را نشان می‌دهد شب را تا صبح بالای سر کودک بیدار می‌نشینند و مرتب تبش را اندازه می‌گیرند تا دچار تشنج نشود.
اما درست در همین مواقع است که باید خونسردی خودتان را حفظ کنید. بسیاری از والدین تب را موردی خطرناک می‌دانند اما متخصصان معتقدند در خیلی از موارد تب مشکل حادی نیست. دکتر اکبر کوشانفر، متخصص اطفال و استاد دانشگاه علوم پزشكی دانشگاه شهید بهشتی درباره تب نوزادان و کودکان بیشتر توضیح می‌دهد.
تب چیست؟
برای درك درست اینكه تب چیست ابتدا باید سراغ هیپوتالاموس كه غده‌ای در مغز است برویم. این غده كه در وسط پایه مغز واقع شده مثل یك ترموستات عمل می‌كند. این ارگان با درك صحیح میزان دمای مناسب برای بدن پیامی را به سیستم‌های عصبی ارسال و آنها را برای رسیدن به دمای مطلوب آماده می‌كند. دمای طبیعی بدن 37درجه سانتی‌گراد است البته در برخی افراد اندكی درجه حرارت بدن بالاتر یا پایین‌تر است. همچنین دمای بدن در طول شبانه‌روز متغیر است؛ در صبح اندكی پایین‌تر و در عصر اندكی بالاتر می‌رود. وقتی ویروسی وارد بدن و خون كودك شود موجب تغییراتی در خون و گلبول‌های سفید و درجه حرارت بالا برای دفاع می‌شود. هیپوتالاموس با درك این موضوع به سیستم عصبی دستور می‌دهد درجه حرارت بدن بالا برود و دمای بدن ممکن است از 38 تا 40 درجه برسد.
تب عفونی، استامینوفن نمی‌خواهد
گاهی اوقات در كودكان كمتر از 4 سال به علت عفونت‌های گوش و در كودكان بالای 4 سال به علت سینوبرونشیت علائم بالینی تب و سرفه طول می‌كشد. بیشتر محققان و پزشكان معتقدند تب برای كودكان مشكل جدی تلقی نمی‌شود و تا زمانی كه كودك تب دارد و بی‌قرار است احتیاج به داروی مسكن تب‌بر ندارد. ثابت شده تب یك عامل دفاعی بدن بوده و دوره بیماری را كوتاه‌تر می‌كند و پایین آوردن تب دوره بهبود بیماری را در كودكان به شدت كند می‌كند. بدن برای افزایش درجه حرارت خون مجبور است 01درصد به سوخت و ساز خون بیفزاید و افزایش متابولیسم بدن باعث دفع بسیاری از سموم نهفته در بافت‌ها می‌شود. در این صورت توصیه می‌شود در مورد تب بیماری‌های عفونی و تب واكسیناسیون استامینوفن تجویز نشود كه دفاع بدن در مقابل میكروب‌ها نیز كمتر شود.
چقدر استامینوفن؟
استامینوفن به عنوان مسكن و تب‌بر مصرف زیادی دارد و در موارد لزوم باید مصرف شود چون 05درصد مسمومیت‌های دارویی با استامینوفن اتفاق می‌افتد. استامینوفن عمدتا به وسیله كبد متابولیزه می‌شود. علائم مسمومیت خفیف بالینی مانند تهوع، رنگ‌پریدگی و خستگی بروز می‌كند كه به وسیله دفع استامینوفن غیرسمی از راه ادرار علائم بهبود می‌یابد. استامینوفن برای رفع تب كودكان زیر یك‌سال بر حسب وزن 51-01 قطره 6-4 ساعت و در كودكان بزرگ‌تر از 2 سال 5 میلی‌لیتر معادل یك قاشق مرباخوری 6-4 ساعت یک‌بار برای زمانی كه كودك تب بالاتر از 5/83 دارد در دوران تب و سرماخوردگی تجویز می‌شود. شربت ایبوپروفن داروی مناسب مسكن و تب‌بر برای كودكانی است که تب و درد عفونت گوش دارند و بر حسب وزن هر 8-6 ساعت یك قاشق مرباخوری در موارد تب بالا یا همراه استامینوفن در موارد ضروری تجویز می‌شود. اگر تب 03 تا 54 دقیقه بعد از مصرف دارو ادامه یافت برای اطمینان از کافی بودن دارو، دوز دارو و پیمانه‌ای را که با آن دارو را به کودک داده‌اید، کنترل کنید. در صورتی‌که میزان داروی داده شده کافی باشد ممکن است بدن کودک به دارو جواب نداده باشد. اگر استامینوفن ظرف یک ساعت تب را پایین نیاورد، برای استفاده از داروی دیگر با پزشک مشورت کنید.
اندازه‌گیری تب و پایین آوردن آن
استفاده از درجه‌های اندازه‌گیری تب وسیله مناسبی برای اندازه‌گیری دمای بدن است. برای بچه‌ها به هیچ‌وجه دماسنج را در دهان یا مقعد قرار ندهید چراکه خطرناک است و ممکن است شکسته شود. درجه را زیربغل کودک قرار دهید و هر دمایی را که مشاهده کردید، یک درجه به آن اضافه کنید، یعنی اگر درجه تب کودک شما را 38 نشان داده، در حقیقت او 39 درجه تب دارد. پاشویه یکی از روش‌های سنتی برای کاهش تب است که هنوز هم به خانواده‌ها توصیه می‌شود. والدین می‌توانند دستمالی را با آب شیر خیس کنند و روی سر و بدن بچه قرار دهند. حمام کردن روش مناسبی برای کاهش تب نیست چراکه بچه بیمار است و توان بالایی ندارد و حفظ و کنترل او در این حالت کار سختی است و ممکن است زمین بخورد.
تب فایده هم دارد!
محققان به این نتیجه رسیده‌اند بدن انسان از تب به عنوان یك سپر دفاعی استفاده می‌كند و افزایش درجه حرارت برخی میكروب‌ها و ویروس‌ها را از بین می‌برد و تب یكی از نشانه‌های خوب بالینی برای آگاهی والدین و پزشك از وجود بیماری‌های عفونی است و بدون وجود تب پیش‌بینی عفونت در بدن بسیار سخت و پیچیده خواهد بود. گاهی اوقات به دنبال تب، لرز ایجاد می‌شود و با وجود تب و پوشاندن كودك با پتو، او احساس سرما و لرز می‌كند.
چه زمان به پزشک مراجعه کنید
در برخی موارد در صورت بروز تب باید هرچه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید. مهم‌ترین موارد عبارت است از: تب بالای 38 درجه در کودکان زیر 3 ماه، تب بالای 2/38 در کودکان 3 تا 6 ماه، تب بالای 8/38 در کودکان بالای 6 ماه. اگر تب با علائمی مانند تهوع و استفراغ، خشکی دهان، بی‌قراری شدید، رنگ‌پریدگی، سردرد شدید، تورم مفاصل، سفتی گردن، درد شدید شکم، برجسته شدن قسمت‌های نرم سر، کاهش سطح هوشیاری و مشکلات تنفسی همراه باشد باید هرچه زودتر به پزشک مراجعه کرد.
رابطه تب و آسیب مغز
واقعیت این است که تب آسیبی به مغز وارد نمی‌کند. در فردی با عملکرد طبیعی مغز تب یک واکنش طبیعی به عفونت است. همان‌طور که گفته شد هر مغز طبیعی یک ترموستات داخلی برای پیشگیری از بالا رفتن دمای بدن و آسیب به مغز دارد. آسیب مغز تنها زمانی اتفاق می‌افتد که تب بیش از حد و شوک گرمایی ایجاد شود. تب بیش از حد زمانی بروز می‌کند که مغز توان تنظیم حرارت بدن را نداشته باشد یا فرد نتواند خود را خنک کند. اما تب در اثر بیماری یک فرایند طبیعی است و به هیچ‌کدام از ارگان‌های بدن آسیب نمی‌زند.
