نه مي توانيد دست هايش را ببنديد و نه مي توانيد پاهايش را به زنجير بکشيد. همه وجودش را شوق پرواز فرا گرفته است. مي خواهد بپرد. اتاق برايش کوچک است، خانه شان کوچک تر، شهرش کوچک تر، اصلا دنيا برايش کوچک است. به هيچ وجه، زير بار محدوديت و کنترل نمي رود. «نوجوان ها»را مي گويم. معمولا بسياري از نوجوان ها با خانواده هايشان سر سازش ندارند و برخي از والدين هم نمي دانند صحيح ترين واکنش در برابر تغييرات روحيات و اخلاق نوجوانان شان چيست و بايد چه کار کنند؟ براي آشنايي با اين دوره زندگي، به سراغ «عبدالحسين ترابيان» کارشناس و مشاور خانواده رفتيم تا با رايج ترين اشتباهات والدين در رفتار با نوجوانانشان بيشتر آشنا شويم. او درباره اين موضوع معتقد است نوجواني تولدي دوباره است و همه آسيب ها هم در تولدهاست. اگر در زمان تولد اول، مادر کوتاهي کند، فرزند در آينده با يک سري مشکلات جدي و شايد رفع نشدني مواجه مي شود. در اين تولد دوم هم فرزند از کودکي جدا مي شود تا به نوجواني برسد، اگر والدين نوجوان در اين دوره کوتاهي کنند، شايد هيچ گاه نتوانند آن را برطرف کنند.
نداشتن شناخت کافي از خصوصيات دوره نوجواني:دليل بيش تر مشکلات خانواده ها در رفتار با فرزندان نوجوان شان، اين است که با خصوصيات و ويژگي هاي دوره نوجواني آشنا نيستند. همين آشنا نبودن، منجر مي شود تا باور نکنند که فرزندشان با ورود به دوره نوجواني احساس مي کند، بزرگ شده است و مي تواند براي خودش تصميم بگيرد. اگر والدين بپذيرند که يک سري از رفتارهاي جديد نوجوان شان، اقتضاي سن آن هاست، واکنش هايشان به اين رفتارهاي جديد، واکنش منطقي و صميمانه خواهد بود. مثلا اگر والديني ببينند که نوجوان شان چرت مي زند و به اين درک برسند که او به جز کم خوابي هيچ مشکلي ندارد براي اين موضوع با او به جر و بحث نمي پردازند که آرامش خود و نوجوان شان را به هم بزنند. اما معمولا بسياري از والدين در اين دوران با فرزندان شان بسيار سخت گيرانه برخورد مي کنند که همين رفتار باعث مي شود ارتباط بين والدين با فرزند قطع شود. پيامبر اکرم (ص) هم اين دوره زندگي را دوره وزارت و مشاورت مي نامند که جمله بسيار دقيقي است و نشان از اهميت حفظ عزت نفس نوجوانان دارد.
نبود ارتباط صميمانه بين والدين و نوجوان: اگر والدين مي خواهند نوجوان شان را هدايت کنند، اولين قدم اين است که بدانند به هيچ وجه نبايد ارتباط آن ها با فرزندشان قطع شود. اگر والدين بتوانند يک رابطه همدلانه و صميمانه با فرزندان شان برقرار کنند نه تنها به شخصيت فرزندان شان بر نمي خورد بلکه آن ها احساس ارزشمندي هم مي کنند. اگر نوجوان احساس کند شما به او اهميت مي دهيد، در همه مشکلاتش با شما مشورت مي کند و شما به راحتي مي توانيد بر رفتارهاي او کنترل بيش تري داشته باشيد. زماني که يک نوجوان مي گويد پدر و مادرم مرا درک نمي کنند، يعني رابطه بين والدين و نوجوان قطع شده است. وقتي ارتباط بين والدين و فرزندان قطع شود، فرزند اگر فعاليت يا رفتارهاي اشتباهي داشته باشد، آن ها را زيرزميني خواهد کرد. اين زيرزميني شدن فعاليت هاي فرزند باعث مي شود تا رفتارهاي پر خطر او براي والدين آشکار نشود.
اعمال نظارت هاي مستقيم: در دوره نوجواني نظارت مستقيم جواب نمي دهد. نظارت مستقيم براي 2 دوره ۶ ساله اول زندگي کودک، نه تنها بسيار خوب است بلکه لازم هم هست. در اين 2 دوره فرزندان هم به نظارت مستقيم والدين هيچ واکنشي نشان نمي دهند. اما زماني که فرزندان وارد دوره نوجواني (بين 12 تا 20 سال) مي شوند اگر نظارت والدين مستقيم باشد، معمولا فرزند آن را تحمل نمي کند و ممکن است در برابر آن واکنش هاي بسيار تندي هم داشته باشد. اين که فرزندان نتوانند در دوره نوجواني نظارت مستقيم را تحمل کنند، ايراد از والدين آن هاست که او را مورد نظارت مستقيم قرار مي دهند. نوجوان وقتي خودش را تحت نظارت مستقيم والدين مي بيند احساس مي کند به حريم شخصي اش تجاوز شده است، بنابراين بسيار طبيعي است که واکنش منفي نشان دهد.
نداشتن اطلاعات از فناوري هاي روز: بعضي خانواده ها پيشرفته ترين فناوري هاي روز را براي نوجوانان شان تهيه مي کنند در حالي که کمترين اطلاعاتي از امکانات و آسيب هايي که ممکن است اين فناوري براي نوجوان شان ايجاد کند، ندارند. براي نمونه برخي از والدين پيشرفته ترين تلفن همراه را براي فرزندان شان تهيه مي کنند اما نمي دانند که در تلفن همراه نوجوان شان چه مي گذرد. يعني والدين با دست خودشان دارند يک آسيب جدي و جديدي براي نوجوان شان ايجاد مي کنند. اين پدر و مادرها بايد براي فرزندان شان تلفن همراهي تهيه کنند که حداقل نحوه استفاده از آن را بدانند. اين والدين معمولا پس از مدتي مجبور مي شوند نوجوان شان را در استفاده از تلفن همراه محروم کنند که همين موضوع، تنش جديدي ايجاد مي کند و اشتباه بعدي والدين است.
هماهنگ نبودن والدين در نحوه رفتار با نوجوان: در بعضي خانواده ها، والدين در تربيت نوجوان شان يک صدا نيستند. يعني رفتار پدر و مادر با نوجوان شان شبيه هم نيست. در اين خانواده ها نوجوان راه خودش را مي رود و پدر و مادر هم به فکر مشکلات خودشان هستند.
در اين حالت والدين و فرزندان فقط يک «هم خانه بودن» را در کنار يکديگر تجربه مي کنند. در اين خانواده ها به جاي اين که والدين در رفتار با نوجوان شان وحدت رويه داشته باشند، خود نوجوان موضوع اختلاف مي شود. مثلا مادر مي گويد فرزندش اصلا اين کار را انجام ندهد و پدر اصرار مي کند که نوجوان حتما بايد اين کار را انجام دهد و نوجوان هم کاري را که دوست دارد، انجام مي دهد. اين موارد دست به دست هم مي دهد تا نوجوان احساس آرامش نکند و به دوستان نامناسب پناه ببرد. اگر در يک خانواده بين اعضاي خانواده، احترام متقابل برقرار باشد، نوجوان کمترين خطر را احساس مي کند و در نتيجه رفتارهاي پر خطر او هم به کمترين ميزان ممکن کاهش مي يابد.
