كم خوني يعني كاهش تعداد گلبول هاي قرمز خون كه علل متفاوتي هم دارد. اما مهمترين آنها كمبود آهن در بدن است. مهمترين راه تشخيص كم خوني دادن آزمايش خون است، اما اين مشكل علائمي هم دارد كه در مطلب زير به آنها پرداخته ايم. ضمناً در ادامه به راه هاي غلبه بر كم خوني نيز اشاره كرده ايم كه اميدواريم از آنها بهره بگيريد.
كم خوني چيست؟
كم خوني به كاهش هموگلوبين خون از مقدار طبيعي گفته مي شود. اين حالت بر اثر برخي بيماري ها، مصرف غذهاي تصفيه شده و سوءتغذيه حاصل مي شود. كم خوني از شايع ترين بيماري هايي است كه انسان به آن مبتلا مي شود. گلبول هاي قرمز وظيفه حمل اكسيژن را به بافت ها برعهده دارد. حدود صد ميليون گلبول قرمز در روز ساخته مي شود كه براي توليدشان به پروتئين، آهن، ويتامين ب ۱۲، ويتامين C و اسيد نوليك نياز است و اصلي ترين مواد براي توليد هموگلوبين كه ماده قرمز خون است پروتئين و آهن است. گلبول قرمز به طور متوسط ۱۲۰ روز در خون زندگي مي كند و سپس تخريب مي شود.
علت كم خوني:
كاهش توليد گلبول هاي قرمز در مغز استخوان ناشي از نقض در مغز استخوان يا كاهش آهن، ويتامين ها و پروتئين در خون است كه از جمله عوامل و علت هاي كم خوني هستند. از دست دادن شديد گلبول هاي قرمز بر اثر آسيب و خونريزي از ديگر علل است. در كنار اين علل مي توان از كاهش شيره معده و اسيد هيدروكلريك كه براي هضم و جذب آهن و پروتئين ها مورد نياز هستند نام برد. فشارهاي رواني، اضطراب و ناراحتي نيز با اختلال در ترشح اسيدهيدروكلريك مي تواند به كم خوني منجر شود.
انگل ها و كرم هاي روده اي نيز از علل كم خوني است، كرم قلابدار، نماتود و كرم هاي پهن مانند كرم كدو از اين كرم ها هستند، از علائم انگل ها و كرم هاي روده اي مي توان به خارش مقعدف بي قراري در طول شب، كابوس ديدن، اسهال، هواي بازدمي بدبو و تمايل دائمي به مصرف غذا اشاره كرد. مصرف سير و هويج خام خرد شده در كنار درمان دارويي براي مقابله با كرم ها و انگل ها توصيه مي شود.
علائم كم خوني:
بيماران مبتلا به كم خوني معمولاً از ضعف، خستگي، كاهش انرژي و گيجي شكايت دارند، چشمان گودافتاده، زير چشم سياه رنگ، خستگي، كاهش حافظه و يادگيري، ايجاد تنگي نفس در فعاليت هاي سبك، سردرد، تاخير در ترميم زخم، تپش قلب و افسردگي از ساير علائم كم خوني است. در كم خوني ممكن است پوست و غشاهاي مخاطي كم رنگ شده، ناخن ها شكننده شود و گوشه دهان هم زخم شود.
تغذيه درماني:
تغذيه نقش مهم و اساسي در درمان كم خوني دارد. مصرف غذاهاي تصفيه شده مانند شكر سفيد، نان سفيد، برنج بدون سبوس، قند و چاي باعث محروم كردن بدن از آهن و ويتامين هاي گرون «ب» مي شود، بهتر است آهن از راه منابع طبيعي تامين شود.
ـ رژيم غذايي مصرفي بايد قليايي باشد.
ـ تاكيد بر استفاده از سبزيجات و ميوه جات خام غني از آهن است، سبزيجات غني از آهن شامل: اسفناج، پيازچه، كدو، هويج، ترب، تربچه، چغندر، كرفس، گوجه فرنگي و سيب زميني است، ميوه هاي غني از آهن شامل: موز، سيب، انگور سياه، زردآلو، آلو، كشمش و توت فرنگي است.
ـ موز علاوه بر آهن اسيدنوليك و ويتامين «ب ـ۱۲» نيز دارد؛ بنابراين به عنوان يك ماده غذايي مناسب در درمان كم خوني مطرح است.
ـ رژيم غذايي بيمار بايد حاوي پروتئين كافي باشد، براي تامين پروتئين با كيفيت بالا مي توان از شير، پنير، گوشت قرمز، گوشت مرغ و تخم مرغ استفاده كرد.
ـ مصرف ويتامين «ب ـ۱۲» در درمان و پيشگيري از كم خوني مفيد است، اين ويتامين در پروتئين هاي حيواني و خصوصاً جگر و قلوه يافت مي شود.
ـ رژيم غذايي حاوي مقادير مناسبي از گوشت معمولاً با مقادير بالاي هموگلوبين و افزايش تعدد گلبول هاي قرمز همراه است ولي مصرف گوشت به مقدار زياد مي تواند خطرناك باشد.
ـ لبنيات مانند شير و پنير به ميزان نيم ليتر در روز، تخم مرغ، بادام زميني، سويا و گندم كامل از منابع ويتامين «ب ـ۱۲» است كه مي تواند جايگزين مصرف مقادير زياد گوشت شود.
ـ مصرف مقادير زياد ويتامين «ث» براي جذب آهن ضروري است، براي تامين اين مقادير از ويتامين «ث» مصرف حداقل دو وعده مركبات و ساير مواد غذايي سرشار از ويتامين «ث» در روز توصيه شده است.
ـ چغندر و آب چغندر براي درمان كم خوني بسيار مناسب است، آب چغندر حاوي پتاسيم، فسفر، كلسيم، سولفور، يد، آهن، مس، كربوهيدرات، مقادير كمي پروتئين، ويتامين «ب ـ۱»، «ب ـ۲»، «ب ـ۳»، «ب ـ۶» و ويتامين «ث» است. آب چغندر باعث بهبود عملكرد گلبول هاي قرمز خون شده و اكسيژن رساني بافت ها را بهبود مي بخشد.
ـ بيمار بايد در ابتداي رژيم آب ميوه جات تازه به مدت پنج روز استفاده كند، آب ميوه جات بايد در ۳ وعده روزانه و با فواصل پنج ساعت مصرف شود.
ـ نوشيدن ۸ تا ۱۰ ليوان آب در طول روز سفارش شده است.
ـ مصرف تركيب سيب قرمز رنده شده، عرق بيدمشك و عسل اثر بسيار مفيدي دارد.
ـ از بين ساير مواد غذايي مي توان به گندم كامل، برنج قهوه اي، جو كامل، لوبيا، سويا، تخم آفتابگردان، كشك كه با حاوي بودن مقادير زيادي آهن و ويتامين «ب ـ۱۲» بسيار سودمند هستند، اشاره كرد.
ـ مصرف عسل بسيار مفيد است. عسل علاوه بر آهن، سرشار از مس نيز است كه در جذب آهن تاثير بسزايي دارد.
ـ بيمار تا حد ممكن بايد از مصرف شكر سفيد، قند، آرد سفيد و محصولات آن، چاي، قهوه، غذاهاي تصفيه شده، نوشابه، غذاهاي سرخ شده و ناني كه خميرش خوب عمل نيامده باشد مانند بربري و لواش پرهيز كند.
ساير اقدامات در درمان كم خوني:
ـ استفاده از حمام آب سرد يك يا دو بار در روز و شستشوي شكم با آب سرد به صورت روزانه و كمپرس آب سرد سفارش مي شود.
ـ استفاده از ماساژ بدن براي يك بار در هفته بسيار مفيد است.
ـ پياده روي سريع، انجام حركات ورزشي هوازي مثل شنا و دوچرخه سواري، انجام حركات يوگا، تنفس عميق در هواي پاك و حمام آفتاب به اندازه كم در اين بياري جايگاه خاصي دارند.
ـ استراحت كافي و خواب عميق براي بيماري ضروري است.
ـ استفاده از بادكش روي كتف، يا ساير استخوان هاي پهن بدن براي تحريك خون سازي در اين استخوان ها بسيار مفيد است.
نمونه برنامه غذايي براي درمان كم خوني:
قبل از صبحانه: ۲۵ عدد كشمش يا مويز
صبحانه: ۳۰ گرم (يك قوطي كبريت) پنير كم چربي+ نان گندم يا جو كامل به اندازه ۲ كف دست+ ۱ عدد گردو+ يك ليوان شير كم چربي شيرين شده با عسل
ميان وعده يك: يك ليوان آب ميوه تازه
ناهار: ۷ قاشق برنج كامل+ ۶۰ گرم (۲ قوطي كبريت) گوشت قرمز يا مرغ به صورت كبابي يا آبپز+ يك كاسه ماست+ سبزي خوردن تازه
ميان وعده ۲: يك ليوان آب ميوه يا سبزيجات تازه
شام: يك عدد تخم مرغ+ يك بشقاب سالاد سبزيجات تازه+ جوانه گندم يا لوبيا به همراه آب ليمو و روغن زيتون.
