حدیث «علی مع الحق»

حدیث «علی مع الحق»

حدیث علی مع الحق، حق، از نامهای خدا و از صفات او و به معنی درست و واقع و كامل و عدل و به معنی قرآن و اسلام و ملك و مال و شایسته و واجب و لازم و ثابت و راست و نقیض باطل و استواری و بهره و نصیب و مرگ است. همچنین به معنی ایجاد كننده چیزی است به اقتضای حكمت یا چیزی است كه به اقتضای حكمت ایجاد شده است یا اعتقاد به واقعیت و حقیقت امر و یا قول و فعلی است كه بر حسب آن چه واجب است، در وقتی كه واجب است و به اندازه ای كه واجب است صادر شود. این كلمه در اصل لغت مصدر است به معنی در جای خود قرار گرفتن و مطابقت و موافقت (مفردات، راغب، 125؛ قاموس، فیروزآبادی، 429؛ مجمع البحرین، طریحی، 393) . احادیثی به طرق معتبر شیعی و سنی روایت شده كه رسول الله (ص) در مناسبت های مختلف فرموده است: علی (ع) و اصحاب او بر حقند و حق با علی است و هر جا علی باشد حق نیز آن جا است كه در همه آنها حق را به معانی مذكور در فوق می توان تعبیر نمود. این احادیث دلائل ولایت و تقدم امیرالمؤمنین (ع) بر سایر صحابه و اسناد شایستگی بیشتر او برای خلافت از دیگران است. چند نمونه آنها ذیلا نقل می شود: 1) محمد بن عیسی ترمذی در جامع صحیح (2/298) به اسناد خود از امیرالمؤمنین (ع) روایت كرده است كه رسول الله (ص) فرمود: «رحم الله علیا. اللهم أدر الحق معه حیث دار» یعنی : خدای رحمت كند علی را. خدایا حق را با علی بگردان آن جا كه او می گردد. این حدیث را حاكم نیشابوری نیز در المستدرك علی الصحیحین، 3/124) و فخر رازی در تفسیر كبیر (به نقل از فضائل الخمسه من الصحاح السته، فیروز آبادی، 2/108) روایت كرده اند. فخر رازی گفته است: به استناد این حدیث هر كس علی را امام و پیشوای دین خود قرار دهد به دستاویز محكمی (عروه الوثقی) چنگ زده است؛ 2) نیشابوری در المستدرك (3/119) به سند خویش از عمره دختر عبدالرحمن چنین روایت كرده است: وقتی علی (ع) عازم بصره گردید برای تودیع به خانه ام سلمه همسر رسول الله (ص) رفت. ام سلمه او را گفت: «سر فی حفظ الله و فی كنفه فو الله انك لعلی الحق و الحق معك. و لولا انی اكره أن أعصی الله و رسوله فانا امرنا أن نفر فی بیوتنا لسرت معك. و لكن والله لارسلن معك من هو افضل عندی و اعز علی نفسی، ابنی» یعنی: برو در حفظ و پناه الهی. قسم به خدای كه تو بر حقی و حق با تو است. اگر نبود كه نمی خواهم خدای و رسول او را نافرمانی كنم زیرا رسول الله (ص) به ما امر كرده است در خانه خود بمانیم ـ از آمدن با تو درنگ نمی كردم. لیكن كسی را با تو خواهم فرستاد كه به خدا سوگند از جانم بهتر و عزیزتر است. او پسر من است. حاكم این حدیث و حدیث قبلی را صحیح دانسته است؛ 3) خطیب بغدادی در تاریخ بغداد (14/321) ، به سند خود از ابوثابت مولای ابوذر چنین آورده است: روزی به خانه ام سلمه رفتم. دیدم می گرید و از علی (ع) یاد می كند و می گوید: از رسول الله (ص) چنین شنیدم كه «علی مع الحق و الحق مع علی و لن یفترقا حتی یردا علی الحوض یوم القیامه» یعنی: علی با حق است و حق با علی است. این دو هرگز از یكدیگر جدا نمی شوند تا بر سر حوض (كوثر) در روز قیامت بر من وارد شوند؛ 4) ابوالحسن نورالدین الهیثمی در مجمع الزوائد و منبع الفوائد (7/235) ، به سند خویش از محمد بن ابراهیم تیمی چنین روایت كرده است: چون معاویه در سفر حج به مدینه آمد مردم به سلام او رفتند. سعد بن ابی وقاص از آن جمله بود. معاویه چون او را دید گفت: این است آن كه ما را در حقمان علیه باطل غیر ما یاری نكرد (سعد در جنگ صفین بی طرف بود) سعد سكوت كرد و چیزی نگفت. معاویه گفت: چرا حرفی نمی زنی؟ گفت: فتنه و ظلمتی برانگیخته شده بود و من به حكم خدای به شترم گفتم: «اخ اخ» و او را تا رفع فتنه بر جای خواباندم. مردی گفت: من كتاب خدای را از اول تا آخر خوانده ام در آن «اخ اخ» ندیده ام. سعد گفت: این سخن كه گفتم از آن است كه از رسول الله (ص) شنیدم: «علی مع الحق او الحق مع علی حیث كان» علی با حق است ـ یا حق با علی است ـ هر جا باشد. گفت: چه كسی این حدیث را شنیده است؟ سعد گفت: رسول الله (ص) این سخن را در خانه ام سلمه فرمود. معاویه كسی را به خانه ام سلمه فرستاد و در این باره پرسش نمود. ام سلمه گفت: به تحقیق كه این سخن را رسول الله (ص) در خانه من فرمود. آن مرد به سعد گفت: هرگز مانند این ساعت نزد من لئیم جلوه نكرده ای! سعد گفت: چرا؟ گفت: اگر چنین سخنی را من از رسول الله (ص) شنیده بودم تا دم مرگ خادم علی باقی می ماندم؛ 5) هیثمی در جای دیگر از آن كتاب (9/134) به روایت طبرانی از ام سلمه آورده است كه می گفت: كان علی علیه السلام علی الحق. من اتبعه اتبع الحق و من تركه ترك الحق. عهد معهود قبل یومه هذا» یعنی: علی علیه السلام بر حق بود. هر كه از او پیروی كند از حق پیروی كرده و هر كه او را ترك گوید حق را ترك گفته است. این پیمانی است كه قبل از امروز او (جنگ جمل) بسته شده است؛ 6) همچنین در مجمع الزوائد (7/234) به روایت ابویعلی و سعید بن منصور از ابوسعید خدری آمده است كه: «كنا عند بیت النبی صلی اله علیه و سلم فی نفر من المهاجرین و الانصار... (الی ان قال) و مر علی بن ابی طالب علیه السلام: فقال: الحق مع ذا. الحق مع ذا» یعنی: نزد خانه رسول الله (ص) بودیم... علی بن ابی طالب (ع) از آن جا گذشت. پس پیغمبر فرمود: حق با این مرد است. حق با این مرد است. این حدیث را با همین لفظ و سند علی متقی هندی نیز در كنزالعمال فی سنن الاقوال و الافعال (12/1258) روایت كرده است؛ 7) در حدیث دیگر در كنز العمال (12/1256) به روایت طبرانی در المعجم الكبیر از كعب بن عجره چنین آمده است كه رسول الله (ص) فرمود: تكون بین الناس فرقه و اختلاف فیكون هذا و اصحابه علی الحق» یعنی: بین مردم جدائی و اختلاف خواهد افتاد. پس علی و اصحاب او بر حقند. در احادیث بسیار دیگر كه رسول الله (ص) امیرالمؤمنین (ع) را به عنوان شایسته ترین مرد برای خلافت و امامت و راهنمایی به صراط مستقیم و هادی و مهدی و عادل ترین و ماهرترین قاضی و حجت خدا و حجت پیغمبر او بر خلق معرفی نموده همه مؤید بر حق بودن و با حق بودن آن حضرت است. عمار بن یاسر و ابوایوب انصاری در این باب حدیثی از رسول الله (ص) روایت كرده اند به شرح ذیل: «یا عمار ان رأیت علیا قد سلك وادیا و سلك الناس وادیا غیره فاسلك مع علی ودع الناس انه لن یدلك علی ردی و لن یخرجك من الهدی». یعنی: ای عمار اگر دیدی علی از راهی می رود و همه مردم از راه دیگر. تو با علی برو و سایر مردم را رها كن. یقین بدان او هرگز ترا به راه هلاك نمی برد و از شاهراه رستگاری خارج نمی سازد (كنزالعمال، 12/1212، 1293 به بعد؛ تاریخ بغداد، خطیب بغدادی، 2/88؛ ریاض النضره، طبری، 2/193؛ كنوز الحقایق، مناوی، 43).