شکم‌ درد با‌ کسی ‌شوخی ‌ندارد

یک روز خوب و آرام را تصور کنید که حالتان خوب است و مثل هر روز کارهایتان را انجام می‌دهید. همه چیز عادی به نظر می‌رسد و قرار نیست اتفاقی بیفتد، اما ناگهان دل‌تان درد می‌گیرد؛ آن هم چه دردی، انگار شمشیری فروکرده‌اند وسط شکم‌تان.

اول فکر می کنید چیز مهمی نیست. روی صندلی می نشینید و سعی می کنید آرام بمانید، اما درد خیال ندارد آرام شود. دوستان و همکاران هم متوجه می شوند و می خواهند کمک تان کنند. نبات و عرق نعناع می آورند، پالتویی روی پهلو و شکم تان می اندازند و هر کاری از دست شان بربیاید انجام می دهند تا بلکه درد کمی آرام بگیرد. آنها همه کار می کنند بجزء تماس گرفتن با اورژانس یا رساندن بیمار به بیمارستان، چراکه دل درد از نظر آنها مشکل مهمی نیست و جای نگرانی ندارد. البته این طرز فکر فقط مربوط به اطرافیان شما نیست. خیلی ها هستند که دردهای شکمی را چندان مهم نمی دانند؛ در حالی که همین دردهای بظاهر ساده که تصور می شود با عرق نعناع و نبات و موادی از این دست بهبود خواهد یافت، گاهی حتی می تواند ناشی از مشکلات قلبی باشد که نادیده گرفتنش هم ممکن است جان بیمار را تهدید کند.

دردهایی شدید و ناگهانی

درد یک نشانه است؛ نشانه ای که باید به آن توجه کرد تا به کمک آن عامل ایجاد کننده درد هم تشخیص داده و بموقع درمان شود. حالا زمانی که این دردها به طور حاد و ناگهانی بروز می کند، اهمیتش هم بیشتر می شود.

دکتر شهاب دولتشاهی، فوق تخصص گوارش در گفت وگو با «جام جم» توضیح می دهد: دردهای شکمی حاد، دردهایی است که به صورت ناگهانی و در زمان کوتاهی ایجاد می شود و معمولا هم شدید است. البته این دردها، دردهای مهمی است و حتما باید مورد توجه قرار گیرد.

علل مختلف برای دردهای متفاوت

خیلی ساده و مختصر می گوییم دل درد داریم، اما همین دل درد به ظاهر ساده می تواند به شکل های متفاوت و با علل مختلفی بروز کند که گاهی خیلی هم ساده و پیش پاافتاده نیست. دکتر دولتشاهی در این باره توضیح می دهد: در صورت بروز دردهای شکمی حاد براساس محل درد و همین طور سن و جنس بیمار می توانیم تشخیص های مختلفی مطرح کنیم. به عنوان نمونه اگر در چند ساعت اخیر دردی شدید و ناگهانی در قسمت بالا و وسط شکم فردی مسن که سابقه بیماری هایی مانند فشار و چربی خون نیز دارد، ایجاد شده باشد به اولین مشکلی که باید فکر کرد، بیماری های قلبی است. بنابراین قبل از هرچیز باید احتمال بروز مشکلات قلبی را در این شرایط بررسی کنیم و در صورتی که مسائل و مشکلات قلبی مطرح نباشد، موضوع بیماری های گوارشی مهمی مانند زخم های معده یا اثنی عشر مطرح می شود که یا پاره شده است یا تمایل به پارگی دارد. علاوه بر اینها، ممکن است درد مربوط به پشت معده و لوزالمعده باشد. در واقع، التهاب لوزالمعده یا پانکراتیت می تواند موجب بروز دردی شدید شود که طی آن، بیمار در حالت خم شده به جلو احساس بهتری پیدا می کند.

دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران می افزاید: پانکراتیت به علل مختلفی مانند مصرف داروها، سنگ، چربی بالای خون و... می تواند ایجاد شود. زخم معده و اثنی عشر هم به علت های متفاوتی بروز می کند؛ مصرف داروهای مسکن ضدالتهابی مانند بروفن یا عوامل میکروب معده که بر اثر آنها زخم ایجاد شده و به سمت پارگی رفته باشد از جمله مواردی است که می تواند موجب درد حاد در این ناحیه شود.

دکتر دولتشاهی ادامه می دهد: اگر دردی ناگهانی در ناحیه پایین و راست یا چپ شکم خانمی در دوره بارداری ایجاد شود، حتما ابتدا باید احتمال حاملگی های خارج از رحم را بررسی کنیم. کیست های تخمدانی هم می تواند موجب بروز چنین دردهایی شود که باید مورد توجه قرار گیرد.

وی می افزاید: اگر درد ناگهانی یا درد خفیفی که بتدریج شدید می شود، در قسمت پایین و راست شکم اتفاق بیفتد، حتما باید به آپاندیسیت فکر شود که البته ممکن است با تب، تهوع و بی اشتهایی هم همراه باشد. در صورتی که درد در قسمت مقابل، یعنی پایین و چپ شکم بروز کند نیز بیماری های التهابی روده مطرح می شود مانند دیورتیکولیت.

این دردها خطرناک است

دردهای شکمی معمولا خیلی جدی گرفته نمی شود و بسیاری از افراد تصور می کنند در صورت بروز چنین دردهایی نباید کار خاصی انجام داد. در حالی که دردهای شکمی می تواند نشانه ای از مشکلات جدی و خطرناک باشد که متاسفانه گاهی نادیده گرفته می شود.

دکتر دولتشاهی با تاکید بر این که پزشکان هم باید به این موضوع توجه داشته باشند که ممکن است درد ناشی از مشکلات قلبی باشد، توضیح می دهد: در صورتی که این احتمال نادیده گرفته شود، ممکن است به اشتباه بررسی های گوارشی برای بیمار انجام شود و طی آن، زمانی که بیمار به داروهای مخصوص برای برگردان عروق قلب نیاز دارد، از دست برود. مسلما چنین شرایطی می تواند خطرات زیادی داشته باشد. از طرف دیگر، در بسیاری از موارد هم خود بیماران دیر مراجعه می کنند و این دردها را خیلی جدی به حساب نمی آورند. وی در این زمینه توصیه می کند: بیماری که با درد حاد و ناگهانی در ناحیه شکم مواجه می شود، بلافاصله باید به پزشک مراجعه کند و در صورتی که در آن زمان از روز به پزشک دسترسی نداشته باشد باید خودش را به اورژانس بیمارستان برساند. در این شرایط، اما خیلی ها به جای این که به پزشک مراجعه کنند، از درمان های خانگی کمک می گیرند که به گفته این فوق تخصص گوارش، چنین درمان هایی مبتنی بر شواهد نیست.

البته چنین طرز فکری خیلی هم به سطح سواد و دانش افراد ارتباط پیدا نمی کند و در هر قشری از جامعه ممکن است مشاهده شود، ولی این فوق تخصص گوارش می گوید: باید به این موضوع توجه داشته باشیم که بهبود بیمار با استفاده از این روش های درمانی چندان مهم نیست و در مقابل آنچه مهم محسوب می شود این است که چنین درمان هایی می تواند درمان اساسی را به تعویق بیندازد. به عبارت دیگر، در این موقعیت ممکن است زمان طلایی درمان از دست برود.

علائم خطر را بشناسید

دکتر دولتشاهی می گوید: اگر بیمار همراه با درد شکم، تب هم داشته باشد تشخیص مان به این سمت می رود که شاید یک ضایعه التهابی عفونی در شکم اتفاق افتاده است. به عنوان نمونه اگر دردهایی که در ناحیه بالا و وسط شکم رخ می دهد، با تب بروز کند ممکن است ناشی از پانکراتیت باشد. همچنین درد ممکن است بر اثر درگیری کیسه صفرا و مجاری صفراوی ایجاد شده باشد که همراه با تب و حتی مختصری زردی نمایان می شود. بنابراین می توان گفت وجود تب از نظر بیماری هایی که ممکن است داخل شکم اتفاق افتاده باشد، موضوع را بسیار مهم تر می کند.

این دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران یادآور می شود: درد شدید، درد خنجری، دردی که به پشت می زند، دردی که توام با استفراغ یا استفراغ خونی باشد، درد همراه با تب، همراه با زردی، دردی که بیمار را بی قرار کند و دردی که با تغییر رنگ ادرار همراه است، همگی مواردی هشدار دهنده به حساب می آید.

دکتر دولتشاهی توصیه می کند: افرادی که دچار درد ناگهانی در ناحیه شکم می شوند، حتما بلافاصله به پزشک مراجعه کنند و این موضوع را به تعویق نیندازند. چون در صورتی که تاخیری در درمان ایجاد شود، ممکن است خطراتی بیمار را تهدید کند. به عنوان نمونه در مورد زخم اثنی عشر یا زخم معده پاره شده اگر در همان مراحل اولیه و قبل از 24 ساعت، مشکل تشخیص داده و اقدامات درمانی لازم برای بیمار انجام شود، ممکن است عمل جراحی در همان مرحله کافی باشد، اما اگر این زمان از دست برود و مواد داخل معده و ترشحات شیره معده داخل شکم بریزد، بروز التهاب و عفونت ها می تواند موجب افزایش خطر مرگ و میر شود و از طرف دیگر، درمان قطعی را هم به تعویق می اندازد. بنابراین در افراد مختلف و سنین متفاوت حتما باید به این دردها توجه ویژه ای شود و به هیچ عنوان نباید آنها را شوخی گرفت.