امیرالمؤمنین(ع) در مورد اهمیت صلوات فرمودند: صلوات فرستادن بر پیامبر(ص) گناهان را از بین مى برد، بهتر از نابود کردن آب آتش را. سلام کردن بر پیامبر(ص) برتر از آزاد کردن چند برده است. دوست داشتن رسول خدا(ص) برتر از فدا کردن جانهاست یا فرمودند: برتر از شمشیر زدن در راه خداست.
امام علی(ع) در خطبه هفتاد و دوم نهج البلاغه طرز فرستادن درود بر پيامبر(ص) و آل او را به مردم ياد مى دهند و می فرمایند: درود بر پيامبر(ص) بار خدايا! اى گستراننده گسترده ها! و اى نگهدارنده آسمانها و اى كسى كه دلها را با فطرت مخصوص آفريدى، هم آنان كه سرانجام بدبخت شدند و هم آنان كه سعادتمند گرديدند. گرامى ترين درودها و افزون ترين بركات خود را بر محمد (ص) بنده و فرستاده خود قرار ده، همان پيامبرى كه ختم گذشتگان و گشاينده بسته ها و پيچيده ها بود. دين حق را به حق آشكار كرد، از نادرستيها و باطلهایى كه سر و صدا براه انداخته بودند جلوگيرى نمود، و صولت گمراهي ها را در هم شكست، همان طور كه با تمام قدرت، سنگينى بار رسالت را تحمل كرد و به فرمانت قيام نمود و به سرعت در راه رضا و خشنوديت گام برداشت و حتى يك قدم هم عقب گرد نكرد.
اراده محكمش سست نگشت و در قبول و پذيرش وحى نيرومند بود، پيمان رسالت را حافظ و نگهدار بود، آنچنان در اجراى فرمانت كوشش كرد كه شعله فروزان حق را آشكار و راه را براى جاهلان روشن ساخت و دلهایى كه در فتنه و گناه فرو رفته بودند به واسطه او هدايت گرديدند. پرچمهاى حق را برافراشت و احكام زنده اسلام را برپا نمود. او امين مورد اعتماد و گنجينه دار مخزن علوم تو و شاهد و گواه در روز رستاخيز و برانگيخته تو براى بيان حقائق و فرستاده تو به سوى خلايق است. پروردگارا در سايه لطفت برايش جاى با وسعتى بگشاى! و از فضل و كرمت چندين برابر پاداشش ده! خداوندا كاخ پر شكوه او را از هر بنائى برتر،و مقام او را در پيشگاه خود گرامى دار. نورش را كامل گردان و پاداش رسالتش را پذيرش شهادت(و شفاعت) و قبول گفتار او قرار ده. او كه داراى منطق عادلانه و طريقى كه جداكننده حق از باطل بود. بار خدايا! بين ما و پيغمبرت در جائى كه نعمتش جاويدان، زندگيش خوش و آرزوهايش مطلوب، خواسته هاى آن برآمده، در كمال آرامش، در نهايت اطمينان و همراه با مواهب و هداياى باارزش است، جمع گردان!
اين خطبه را عده زيادى نقل كرده اند و در «صحيفه علويه» و در «تذكره» ابن جوزى مذكور است. «ابو على قالى» بغدادى آنرا در كتاب «نوادر الامالى» آورده است. (مستدرك و مدارك نهج البلاغه، صفحه ۲۴۵)
«الخاتم لما سبق و الفاتح لما انغلق: خاتم و پايان دهنده گذشتگان و گشاينده درب مشكلات او بود) مقصود امام(ع) از اين جمله اين است كه پيامبر اسلام خاتم پيامبران و اوست كه دربهاى دلها و فكرها را كه به وسيله قفلهاى ضلالت و گمراهى بسته شده بود و راه هدايت را مسدود ساخته بود گشود و اين مطلب با عبارت ديگرى در خطبه ۱۹۱ آمده است در آنجا كه وضع دوران جاهليت را تشريح مى كند و مى فرمايد: «و استغلقت عنى افئدتهم اقفال الرين» و قفلهاى «رين» و گناه درب قلبها و فهم آنها را بسته بود و همان طور كه از معنى «انغلق» نيز استفاده مي شود، گشودن اين دربها و باز كردن آن قفلها با مشكلات سختى همراه بود و پيامبر با آيات و معجزات خويش آنها را باز كرد.
اين جمله به طور صراحت بر خاتميت پيامبر اسلام(ص) دلالت دارد و اين حقيقت از ضروريات اسلام است و در قرآن و روايات فراوانى از آن سخن بميان آمده و در نهج البلاغه نيز در موارد متعددى به آن اشاره شده است كه ما سه قسمت آنرا يادآور مى شويم:
۱-در خطبه ۱۳۳ آمده است: «فقفى به الرسل و ختم به الوحى: او را بعد از پيامبران فرستاد و به وسيله وى به وحى خاتمه داد».
۲- و در كلام ۲۳۵ هنگام غسل و تجهيز پيامبر(ص)مى فرمايد: «بابى انت و امى يا رسول الله! لقد انقطع بموتك ما لم ينقطع بموتغيرك من النبوة و الانباء و اخبار السماء: پدر و مادرم فدايت اى پيامبر خدا(ص) با مرگ تو چيزى قطع گرديد كه با مرگ غير تو قطع نشد، (و آن اينكه) نبوت و اخبار از ناحيه خدا از آسمان با مرگ تو قطع گرديد.
۳- و در خطبه ۱۹۸ در مورد فضيلت اسلام مى خوانيم: «ثم جعله لا انفصام لعروته و لا فك لحلقته و لا انهدام لاساسه و لا زواللدعائمه و لا انقلاع لشجرته و لا انقطاع لمدته: سپس اسلام را طورى قرار داد كه دستگيره آن جدا شدنى نيست و حلقه آن انفكاك نخواهد پذيرفت و اساس و ريشه آن منهدم نمى گردد و اركان و پايه هاى آن زوال نمى پذيرد. درخت آن از ريشه كنده نمى شود و مدت آن تمام شدنى نيست.»
همان طور كه ملاحظه مى شود، گفتار امام با صراحت مسئله خاتميت پيامبر اسلام(ص) و ابدى و جاودانى بودن آئينش را بيان مى كند تا جائى براى گفتگو و ايرادى در اين باره باقى نماند.
معنای صلاوت
جزرى در نهایه گفته است: صلوات در لغت به معناى دعا است و عبادت مخصوصه را که شامل دعاست صلوات گفته اند و برخى گفته اند: صلوات در لغت به معناى تعظیم است و عبادت مخصوصه را هم صلوات گفته اند چون در آن تعظیم خداوند است تا آنکه گوید: و اما اینکه گوئیم «اللهم صلى على محمد» معنایش این است که خدایا او را بزرگوار کن در دنیا به وسیله بلند کردن نام او و آشکار کردن دعوت و نگهدارى شریعتش و در آخرت به قبول کردن شفاعت او درباره امتش و دو چندان کردن اجر و پاداشش. فیض در وافى گوید: معناى صلوات بر پیغمبرش(ص) اضافه انواع کرامات و لطائف نعمتهاست بر او و اما صلوات ما و فرشتگان بر او پس آن درخواست آن کرامت و اضافه آن بر اوست.
مجلسى نیز گوید: مشهور آن است که صلوات از خداى سبحان رحمت است و از فرشتگان استغفار و طلب آمرزش و از بندگان دعاست و در معناى «آل» گفته است: آل پیغمبر (ص) نزد شیعه امامیه عترت طاهره و خاندان معصوم او هستند، و اینکه شهید ثانى آنرا مخصوص به امیرالمؤمنین و فاطمه و حسن و حسین(ع) کرده است وجهى و دلیلى ندارد و اما نزد عامه در این باره اختلاف بسیارى است پس برخى گفته اند: آل پیغمبر (ص) تمامى امت او هستند و برخى گفته اند: عشیره اویند و برخى گفته اند هر که از بنى هاشم و بنى عبدالمطلب که گرفتن زکاة بر آنها حرام است آل پیغمبرند، سپس وجوهى براى اینکه دعا بدون صلوات محجوبست ذکر فرموده است.
چند حدیث در مورد فضیلت صلوات
امیرالمومنین(ع) در مورد اهمیت صلوات فرمودند: صلوات فرستادن بر پیامبر(ص) گناهان را از بین مى برد، بهتر از نابود کردن آب آتش را. سلام کردن بر پیامبر(ص) برتر از آزاد کردن چند برده است. دوست داشتن رسول خدا(ص) برتر از فدا کردن جانهاست یا فرمودند: برتر از شمشیر زدن در راه خداست. (ثواب الاعمال، ص ۳۳۱)
امام جعفر صادق(ع) فرمودند: هنگامى که پیامبر(ص) را یاد کردند، زیاد بر او صلوات بفرستید. زیرا همانا کسى که یک بار بر پیامبر(ص) صلوات بفرستد، خداوند در هزار صف از فرشتگان هزار بار بر او صلوات مى فرستد و آفریده اى از آفریدگان خدا باقى نماند، مگر اینکه به خاطر صلوات خدا و صلوات فرشتگانش بر او صلوات مى فرستند و جز نادان مغرور که خدا و رسول از او بیزارند، کسى از این ثواب رو نمى گرداند.(ثواب الاعمال، ص۳۳۱)
همچنین امام جعفر صادق(ع) در حدیث دیگری فرمودند: کسى که در یک روز صد بار بگوید «رب صل على محمد و اهل بیته» خداوند صد حاجت او را بر مى آورد که سى تاى آن مربوط به دنیا و هفتاد تاى آن مربوط به آخرت است.(ثواب الاعمال، ص ۳۴۱)
از امام جعفر صادق(ع) پرسیدند چگونه بر محمد و آل او صلوات بفرستیم فرمود شما مى گوئید: صلوات الله و صلوات ملائکته و انبیائه و رسله و جمیع خلقه على محمد و آل محمد و السلام علیه و علیهم و رحمة الله و برکاته. گفته شد ثواب کسى که به این طریق بگوید چه مى باشد، فرمود: بیرون شدن از گناهان است، به خدا قسم مثل روزى که او را مادر زائیده(ختوم و اذکار، ج ۱، ص ۴۸) و (بحار، ج ۹۴٫ ص ۵۵)
امام محمد باقر(ع) فرمودند: هنگامى که در روز جمعه نماز عصر را خواندى، بگو: اللهم صل على محمد و آل محمد الاوصیاء المرضیین بافضل صلواتک و بارک علیهم بافضل برکاتک و السلام علیهم و على ارواحهم و اجسادهم و رحمة الله و برکاته. همانا کسى که پس از نماز عصر این صلوات را بفرستد، خداوند صد هزار حسنه براى او نوشته، صد هزار گناه او را پاک کرده، به واسطه آن صد هزار حاجت او را برآورده نموده صد هزار درجه براى او مى نویسد.(ثواب الاعمال، ص ۸۳ و ۲۳۹)
امام محمد باقر(ع) نیز در این باره می فرمایند: کسى که در رکوع ، سجده و قیامش بگوید «اللهم صل على محمد و آل محمد» خداوند براى او همانند ثواب رکوع، سجده و قیام را مى نویسد.(ثواب الاعمال، ص ۷۵)
