طب اسلامی ایرانی وسبک زندگی

سبک زندگی یکبار مصرف

 روزگاری اگر میهمانی و دور هم نشینی به صرف ناهار یا شام بود، خانم خانه، سفره ای پهن می کرد و تمام هنر بند بند انگشتانش را به پای آن می ریخت، سفره ای با شکل های انواع میوه ها و گل و بوته ها. پای ثابت سفره هم ظرف های چینی گل سرخی بود که جولانگاهی می شد برای مانور میهمان در ارزیابی کدبانوی خانه.

سالها بعد، سفره های ساده لبه توری جای سفره های طرح دار را گرفت و گل سرخی ها برچیده شد و نوبت به ظروف پیرکس و آرکوپال و سرامیک رسید. تحول و تجدد به همین جا ختم نشد بلکه این تغییرات،سفره ایرانی را در فهرست سنت های در آستانه انقراض قرار داد. تا حدی که این روزها، کمتر کسی در خانه های چند ده متری برای میهمانانش، سفره ای می اندازد از این سمت خانه تا آن سوی دیگر. میزها جای سفره ها را گرفته اند و باکلاسی در این تعریف شده است که بشقاب میهمان را کف دستش می گذارند و دور یک میز می چرخانند تا تمام فتوحاتش در حمله همزمان میهمانان به سمت غذاها را در یک ظرف، تلنبار کند و با پیدا کردن کنجی امن در خانه، غذا را ببلعد تا سهمی از «دسر» هم بتواند داشته باشد!

اما آنچه در این نبرد سخت، بیش از پیش چشم نوازی می کند این است که سفره روی میز «یک بار مصرف» است، ماست ها و سالادها هم در ظروف یک بار مصرف، مستقیم از فروشگاه آمده اند، زحمت طبخ غذاها را هم رستوران سر کوچه کشیده است، نوشیدنی ها هم که با همان ظروف پلاستیکی، ردیف شده اند، دسرها هم به تعداد نفرات، از بقال سر کوچه خریده شده است، می ماند بشقاب ها و قاشق و چنگال ها که آنها را هم اگر بد نبود، یک دفعه یک بار مصرف می گذاشتند تا با صدای زنگ پایان خوردن، فقط زحمت گره زدن سفره با تمام محتویاتش به دوش میزبان می ماند و همه چیز راهی سطل زباله می شد.  این سبک از زندگی و میهمان نوازی را بیشتر زوج های جوان دنبال می کنند، زوج هایی که از صبح تا شب، مشغول کار بیرون از منزل هستند و میهمانی های اینچنینی را کم دردسر می دانند اما هزینه های این میهمانی ها هم برای سلامت، هم طبیعت و هم برای اقتصاد یک خانواده، کمر شکن است.

تبدیل ۱۰ کیلو مواد نفتی به ظروف یک بار مصرف به ازای هر ایرانی

به گفته حسین عبیری که یک فعال محیط زیست است «در حال حاضر به ازای هر ایرانی در سال تقریبا ۱۰ کیلو مواد نفتی به انواع ظروف پلاستیکی یک بار مصرف تبدیل می شود.» ظروف یک بار مصرف پلاستیکی که بسته بندی غالب محصولات از جمله نوشیدنی ها، لبنیات، سبزیجات، دسرها و… را به خود اختصاص می دهد هیچ گاه در طبیعت از بین نمی رود و عمری ۲۰۰ تا ۵۰۰ ساله دارد به طوری که برخی کارشناسان زیست محیطی از تشکیل یک لایه پلاستیکی در لایه های زمین در طی سال های آینده، ابراز نگرانی می کنند. هر چند سرعت بالای زندگی صنعتی، مردم را بیشتر به سمت استفاده از ظرف های یک بار مصرف، سوق می دهد اما این روند، هر روز پزشکان و کارشناسان محیط زیست را نگران تر از گذشته می کند.

بلعیدن ۱۱۸ نوع بیماری با استفاده از ظروف یک بار مصرف

حمید علیزاده که یک پزشک عمومی است درباره استفاده از ظروف یک بار مصرف می گوید: استفاده از ظروف یک بار مصرف بیش از ۱۱۸ نوع بیماری را به مصرف‌کنندگان منتقل می‌کند و عوارض جبران ناپذیری را برای انسان به همراه دارد. وی ادامه می دهد: زمانی‌که چای و آب داغ، قهوه و غذاهای گرم در ظروف یک بار مصرف ریخته می‌شود از این نوع ظروف مواد شیمیایی سمی منتشر و در مایعات حل می‌شود و سبب بروز بیماری‌هایی همچون سرطان‌های ریه، کبد و پروستات می‌شود. به گفته این پزشک، بطری‌های آب یکبار مصرف یخ‌زده باعث بروز سرطان می‌شوند، پلی‌استایرن در لیوان‌های آب، کارد، چنگال،قاشق و ظروف غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرد و معمولا در رستوران‌ها ظروفی که به صورت فوم هستند، نوعی پلی‌استایرن است که در ساخت آنها از گاز هگزان استفاده می‌شود این گاز در دمای ۱۶۰ درجه آزاد می‌شود و با توجه به اینکه دمای غذای داخل ظرف ۲۰۰ درجه است، این گاز همراه با غذا به بدن انسان انتقال پیدا می‌کند و عوارضی مانند سر درد را به دنبال دارد. علیزاده می گوید: بسیاری از بطری‌های یک بار مصرف به صورت یخ‌زده هستند و هنگامی که یخ درون ظروف یکبارمصرف آب می‌شود از جداره بطری مواد سرطان‌زا به درون آب آزاد می‌شود که عوارض جدی را به دنبال دارد. در ظروف پلاستیکی یک بار مصرف ماده‌ای سمی بنام دیوکسین آزاد می‌شود که خطر بروز سرطان به خصوص سرطان سینه را در زنان افزایش می‌دهد و استفاده دراز مدت از این ظروف به طور قطع سبب مشکلات گوارشی، خستگی و ناراحتی اعصاب می‌شود.

کدام گران تر است، یک بار مصرف های گیاهی یا درمان بیماری ها؟

سروش مدبری، دکترای آب و خاک است و درباره استفاده از ظروف یک بار مصرف می گوید: می توان ظروف یک بار مصرف گیاهی را جایگزین ظروف پلاستیکی کرد اما چون هزینه این ظروف، کمی بالاتر است هنوز استقبال خوبی از این ظروف گیاهی که سریعاً در طبیعت، تجدید می شوند، نشده است. وی ادامه می دهد: سایر کشورها حتی به این سمت دارند می روند که به جای پلاستیک هایی که خریدهای روزانه را در آن قرار می دهند کیسه های پارچه ای جایگزین شود تا کمترین آسیب، متوجه محیط زیست شود. در حالی که پزشکان، همواره نسبت به سرطان زا بودن ظروف یک بار مصرف هشدار می دهند اما صنعتگران و مردم ترجیح می دهند هزینه های بالای دست و پنجه نرم کردن با بیماری ها را بپذیرند اما از ظروف یک بار مصرف گیاهی که کمی هزینه اش بالاتر از ظروف پلاستیکی است استفاده نکنند. بر اساس آمارهای جهانی، کشور ما در بین ۵ کشور نخست مصرف کننده ظروف یک بار مصرف است و این ظروف، علاوه بر اینکه ظروف اصلی محصولات صنعتی هستند تبدیل به پای ثابت مراسم مذهبی، نذری ها، عزاداری ها، شادی ها و میهمانی های مختلف شده اند. شاید به ظاهر استفاده از ظروف و محصولات یک بار مصرف با صرف هزینه بیشتر، صرفه جویی در زمان را به همراه داشته باشد اما پس از مدتی، با صرف هزینه های بالای درمان، طول زندگی مان را هم کوتاه می کند.

معاون طب سنتي وزير بهداشت با تاكيد بر لزوم ترويج طب سنتي با محوريت بهداشت، پيشگيري و حفظ سلامتي به دولتمردان توصيه كرد كه از ظرفيت طب سنتي كشور غافل نشوند.

به گزارش ايسنا، دكتر محمود خدادوست پيام اصلي طب سنتي را حفظ سلامتي و اصلاح سبك زندگي خواند و با تاكيد بر لزوم استفاده از ظرفيت‌هاي تاييد شده طب سنتي، گفت: اكنون دنيا از ظرفيت‌هاي طب سنتي و مكمل تاييد شده در نظام سلامت استفاده مي‌كند، اما ما از اين ظرفيت در نظام سلامت غفلت مي‌كنيم. وي افزود: وقتي طب سنتي صحيح وارد نظام سلامت نشود، عرصه براي فعاليت شيادان و سوء استفاده‌گران فراهم مي‌شود. در بحث حفظ سلامتي و تندرستي و حتي در بحث درمان، ظرفيت استفاده از طب سنتي در كشور وجود دارد اما بايد حساب شده و ضابطه‌مند شود. خدادوست ادامه داد: در مجموع بويژه در شرايط كنوني تحريم‌ها، نبايد در استفاده از ظرفيت‌هاي طب سنتي غفلت شود. غفلت از اين ظرفيت مساوي است با فعاليت شيادان و ورود داروهايي كه در بسياري از مواقع علامت درماني ندارند.

حفظ سلامتي و اصلاح سبك زندگي؛ پيام اصلي طب سنتي

خدادوست افزود: از آنجا كه پيام اصلي طب سنتي حفظ سلامتي و اصلاح سبك زندگي است در طول اين مدت تلاش كرديم بحث اصلاح سبك زندگي و اصول حفظ سلامتي را به سيستم شبكه و بهداشت و درمان كشور وارد كنيم. بر اين اساس بسته‌هاي آموزشي براي بهورزان و بسته‌هاي آموزشي مجازي و فيزيكي را براي مربيان بهورزي آماده كرديم. وي در اين باره ادامه داد: بسته‌هاي آموزشي كوتاه و بلند مدت (۲۴ ساعته و۳۰۰ ساعته) براي گروه‌هاي پزشكي و پزشكان خانواده با محوريت رعايت اصول حفظ سلامتي و تندرستي نيز آماده شده است. اگر هم جايي در طب سنتي به بحث درمان ورود كرديم جهت آن است كه بتوانيم از ظرفيت‌هاي اين طب و همچنين ظرفيت‌هاي داخلي كشور در امر درمان‌هاي طب سنتي در موارد بي‌قائله استفاده شود.

پيام طب سنتي تنها حجامت و فصد نيست!

خدادوست گفت: روش‌هايي كه متاسفانه امروزه به نام طب سنتي در كشور مشاهده مي‌شود اصلا خدمات طب سنتي و حرف حكماي ما نيست، طب سنتي كه تنها حجامت و فصد نيست. پيام طب سنتي اين نيست كه براي هر بيماري حجامت توصيه ‌شود يا در مراكز مجاز و غيرمجاز بعضا به هر كسي داروي تركيبي پيچيده‌اي داده شود كه حتي خود پزشك هم نداند آن دارو چيست!

بازنگري در سند طب سنتي با نگاه سلامت محوري

وي ادامه داد: ما مي‌خواهيم طب سنتي را با محوريت بهداشت و پيشگيري و حفظ سلامتي ترويج دهيم. بر همين اساس سند طب سنتي كه پيش از اين رونمايي شده از ديدگاه ما يكسري ابهامات و ايراداتي دارد؛ چرا كه پيام‌هاي بهداشتي و حفظ سلامتي آن بايد پررنگ‌تر ‌شود. بر اين اساس سند طب سنتي با نگاه و محوريت سلامت محوري توسط اعضاي بورد طب سنتي در حال اصلاح است.

آداب تغذیه از منظر حضرت زهرا (س)

20حدیث از رسول اکرم (ص) درباره ٢٠ خوراکی

 ۱- زیتون

رسول اکرم صلی‌الله علیه و آله: نِعْمَ الطَّعَامُ الزَّیْتُ یُطَیِّبُ النَّکْهَةَ وَ یَذْهَبُ بِالْبَلْغَمِ وَ یُصَفِّی اللَّوْنَ وَ یَشُدُّ الْعَصَبَ وَ یَذْهَبُ بِالْوَصَبِ وَ یُطْفِئُ الْغَضَب. زیتون غذای خوبی است، دهان را خوشبو می‌کند، بلغم را از بین می‌برد، چهره را باز، اعصاب را محکم می‌کند و مرض را می‌برد و خشم را خاموش می‌کند.

مکارم الاخلاق ص ۱۹۰

 ۲- سیر

رسول اکرم صلی‌الله علیه و آله: کُلُوا الثّومَ و َتَداوَوا بِهِ فَإِنَّ فیهِ شِفاءً مِن سَبعینَ داءً. سیر بخورید و با آن مداوا کنید، که هفتاد بیماری را شفا می‌دهد.

مکارم الاخلاق ص ۱۸۲

پیامبر اکرم – صلی‌الله علیه و آله – فرمود: انار را با پیه و پرده‌های نازک روی دانه‌ها بخورید، زیرا معده را ضد عفونی می‌کند

 ۳- مویز

رسول اکرم صلی‌الله علیه و آله: عَلَیْکُمْ بِالزَّبِیبِ فَإِنَّهُ یَکْشِفُ الْمِرَّةَ وَ یَذْهَبُ بِالْبَلْغَمِ وَ یَشُدُّ الْعَصَبَ وَ یَذْهَبُ بِالْإِعْیَاءِ وَ یُحَسِّنُ الْخُلُقَ وَ یُطَیِّبُ النَّفَسَ وَ یَذْهَبُ بِالْغَم. شما را سفارش می‌کنم به خوردن مویز، زیرا صفرا را برطرف می‌کند، بلغم را از بین می‌برد، اعصاب را قوی، خستگی را دور، اخلاق را خوب می‌کند، به روح آرامش می‌بخشد و غم را می‌برد.

خصال ص ۳۴۴

 ۴- خرما در بارداری

پیامبر صلی‌الله علیه و آله: أَطْعِمُوا الْمَرْأَةَ فِی شَهْرِهَا الَّتِی تَلِدُ فِیهِ التَّمْرَ فَإِنَّ وَلَدَهَا یَکُونُ حَلِیماً نَقِیّا. به زن باردار در ماهی که در آن وضع حمل می‌کند، خرما بخورانید که فرزند او بردبار و پرهیزکار خواهد شد.

مکارم الأخلاق ص ۱۶۹

 ۵- خربزه در بارداری

پیامبر صلی‌الله علیه و آله: ما مِن اِمْرَاَةٍ حامِلَةٍ اَکَلَتِ الْبِطِّیخَ اِلاّ یَکونُ مَولودُها حَسَنَ الْوَجْهِ وَ الْخُلُقِ. هیچ زن بارداری نیست که خربزه بخورد، مگر این که فرزندش زیبا و خوش‌اخلاق می‌گردد.

 

طب النبی ص ۲۹

۶٫ کدو

پیامبر صلی‌الله علیه و آله: عَلَیْکُمْ بِالدُّبّاءِ فَاِنَّهُ یُذَکِّی الْعَقْلَ وَ یَزیدُ فِی الدِّماغِ. کدو بخورید، چرا که عقل را تیز و (کارایی) مغز را زیاد می‌کند.

بحارالانوار (ط-بیروت) ج ۶۳، ص ۲۲۹

۷- کرفس

پیامبر صلی‌الله علیه و آله لِلاِمامِ الحُسَیْنِ علیه‏السلام: یا بُنَىَّ کُلِ الکَرَفْسَ، فَاِنَّها بَقْلَةُ الاَنْبیاءِ مَغفولٌ عَنْها وَ هُوَ طَعامُ الخَضِرِ وَ اِلْیاسَ وَ الْکَرَفْسُ یَفْتَحُ السُّدَدَ وَ یُذَکِّى الْقَلْبَ وَ یَرِثُ الْحِفْظَ وَ یَطْرُدُ الْجُنونَ وَ الْجُذامَ وَ البَرَصَ وَ الْجُبْنَ.پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله : فرزندم: کرفس بخور، چرا که کرفس سبزى پیامبران است، از آن غفلت شده، خوراک خضر و الیاس علیهماالسلام است. کرفس گرفتگى رگ‏ها را باز مى‏کند، دل را طراوت مى‏بخشد، حافظه را زیاد مى‏کند و دیوانگى، جذام، پیسى و ترس را دور مى‏کند. الفردوس، ج ۵، ص ۳۷۰، ح ۸۴۶۸

۸- گوشت

پیامبر صلی‌الله علیه و آله: مَنْ تَرَکَ اللَّحْمَ اَرْبَعینَ صَباحا ساءَ خُلُقُهُ. مَنْ اَکَلَ اللَّحْمَ اَرْبَعینَ صَباحا، قَسا قَلْبُهُ. هر کس چهل روز گوشت نخورد، بد اخلاق می‌شود. هر کس چهل روز گوشت بخورد، سنگدل می‌شود.

بحارالانوار (ط-بیروت) ج ۵۹، ص ۲۹۳ و ۲۹۴

۹- کاسنی

پیامبر خدا صلی‌الله علیه و آله و سلّم: الهِندَباءُ سَیِّدُ البُقولِ.کاسنى، مهتر همه سبزى‏هاست.

المحاسن، جلد ۲، صفحه ۳۱۳، حدیث ۲۰۴۹

۱۰- نمک

پیامبر صلی‌الله علیه و آله: یا عَلیُّ اِفْتَتِحْ طَعامَکَ بِالْمِلْحِ، فَاِنَّ فیهِ شِفاءً مِنْ سَبْعینَ داءً مِنهَا: الجُنونُ وَ الْجُذامُ وَ الْبَرَصُ وَ وَجَعُ الْحَلْقِ وَ الاْضراسِ وَ وَجَعُ الْبَطْنِ. ای علی! غذای خود را با نمک آغاز کن، چرا که در نمک درمان هفتاد درد است؛ دیوانگی، خوره، پیسی، گلودرد، دندان‌درد و دل درد، از جمله این دردهاست.

وسائل‌الشیعة ج ۲۴، ص ۴۰۶، ح ۳۰۹۰۶

۱۱- کندر

 پیامبر صلی‌الله علیه و آله: عَلَیْکُمْ بِاللُّبَانِ فَإِنَّهُ یَمْسَحُ الْحَرَّ مِنَ الْقَلْبِ کَمَا یَمْسَحُ الْإِصْبَعُ الْعَرَقَ عَنِ الْجَبِینِ وَ یَشُدُّ الظَّهْرَ وَ یَزِیدُ فِی الْعَقْلِ وَ یُذَکِّی الذِّهْنَ وَ یَجْلُو الْبَصَرَ وَ یُذْهِبُ النِّسْیَانَ.  کندر بخورید؛ زیرا همان‌طور که انگشت، عرق را از پیشانی پاک می‌کند، کندر هم سوزش قلب را می‌برد و کمر را محکم و عقل را زیاد می‌کند و ذهن را ذکاوت و چشم را جلا می‌بخشد و فراموشی را از میان می‌برد.

بحارالانوار (ط-بیروت) ج ۵۹،ص ۲۹۴

پیامبر اکرم – صلی‌الله علیه و آله – فرمود: هر گاه وارد شهری شدید از پیاز آن جا بخورید؛ زیرا با خوردن پیاز آن شهر از امراض عمومی آنجا در امان هستید

۱۲- خربزه

پیامبر صلی‌الله علیه و آله: عَلَیْکُمْ بِالبِطّیخِ، فَاِنَّ فیهِ عَشْرَ خِصالٍ: هُوَ طَعامٌ وَ شَرابٌ وَ اُشْنانٌ وَ رَیحانٌ وَ یَغْسِلُ الْمَثانَةَ وَ یَغْسِلُ الْبَطْنَ وَ یَکْثِرُ ماءَ الظَّهْرِ وَ یَزیدُ فِی الْجماعِ وَ یَقْطَعُ البُرودَةَ وَ یُنَقِّی الْبَشَرَةَ. خربزه بخورید، چرا که ده خاصیت دارد: غذاست، آب است، شستشو دهنده و خوش‌بو کننده است، مثانه را می‌شوید، آب کمر را زیاد می‌کند، بر نیروی هم‌بستری می‌افزاید، سردی مزاج را می‌بَرَد و پوست را شاداب می‌کند.

مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل ج ۱۶، ص ۴۱۱،ح ۲۰۳۷۳

۱۳- انجیر

پیامبر صلی‌الله علیه و آله: کُلُوا التّینَ الرَّطْبَ وَ الْیابِسَ فَاِنَّهُ یَزیدُ فِی الجِماعِ وَ یَقْطَعُ الْبَواسیرَ وَ یَنْفَعُ مِنَ النِّقْرِسِ, و الاِبرِدَةِ؛  انجیر تازه و خشک بخورید، چرا که قدرت هم‌بستری را زیاد، بواسیر را ریشه کن می‌کند و برای نِقرِس و سردی مزاج مفید است.

مکارم الاخلاق ص ۱۷۴

۱۴- عدس

 رسول اکرم صلی‌الله علیه و آله: یا عَلیُّ عَلَیکَ بِالعَدَسِ فَإِنَّهُ مُبارَکٌ مُقَدَّسٌ وَ هُوَ یُرِقُّ القَلبَ و َیُکثِرُ الدَّمعَةَ و َإِنَّهُ بارَکَ عَلَیهِ سَبعونَ نَبیّا. ای علی تو را سفارش می‌کنم به خوردن عدس، زیرا مبارک و پاک است، قلب را رقیق و اشک را زیاد می‌کند و هفتاد پیامبر پیوسته از آن استفاده می‌کردند.

وسایل الشیعه ج ۲۵، ص ۱۲۹، ح ۳۱۴۱۴

۱۵- پیاز

قال رسول‌الله – صلی‌الله علیه و آله -: إذا دَخَلْتُمْ بِلاداً فَکُلُوا مِنْ بَصَلِها یَطْرُدُ عَنْکُمْ وَباها. پیامبر اکرم – صلی‌الله علیه و آله – فرمود: هر گاه وارد شهری شدید از پیاز آن جا بخورید؛ زیرا با خوردن پیاز آن شهر از امراض عمومی آنجا در امان هستید.

وسائل‌الشیعه، ج ۱۷، ح ۱

به زن باردار در ماهی که در آن وضع حمل می‌کند، خرما بخورانید که فرزند اوبردبار و پرهیزکار خواهد شد

۱۶- انار

قال النَّبِیُّ – صلی‌الله علیه و آله -: کُلُوا الرُّمّانَ بِشَحْمِهِ فَإنَّهُ دَبّاغٍ لِلْمعْدَةِ. پیامبر اکرم – صلی‌الله علیه و آله – فرمود: انار را با پیه و پرده‌های نازک روی دانه‌ها بخورید، زیرا معده را ضد عفونی می‌کند.

وسائل‌الشیعه، ج ۱۷، ح ۳۹

۱۷- خرما

قال رسول‌الله – صلی‌الله علیه و آله -: کُلُوا التَّمْرَ عَلَی الرّیق فَإنَّهُ یَقْتُلُ الدُّودَ. پیامبر اکرم – صلی‌الله علیه و آله – فرمود: در حال ناشتا خرما بخورید، زیرا کرم و انگل‌های (روده و معده) را می‌کشد.

مکارم الاخلاق، ص ۱۷۴

۱۸- سیب

قال النَّبِیُّ – صلی‌الله علیه و آله -: کُلُوا التُّفاحَ عَلَی الرّیقِ فَإنَّهُ نَصُوحُ المِعدَةِ. پیامبر اکرم – صلی‌الله علیه و آله – فرمود: سیب را در حال ناشتا بخورید، زیرا معده را پاکیزه می‌گرداند.

مکارم الاخلاق، ص ۱۷۹

۱۹- کاهو

قال رسول‌الله – صلی‌الله علیه و آله -: کُلِ الْخَسْ، فَاِنَّهُ یُورِثُ النُّعاسَ وَ یَهْضِمُ الطَّعامَ. پیامبر اکرم – صلی‌الله علیه و آله – فرمود: کاهو بخورید؛ زیرا کاهو خواب‌آور است و غذا را زودهضم می‌کند.

مکارم الاخلاق، ص ۱۹۰

۲۰- حلیم

قال النَّبِیُّ – صلی‌الله علیه و آله -: نَزَلَ عَلَیَّ جبریل – علیه‌السلام – فَأمَرنی بِأکْلِ الْهَریسة لأشُدَّ ظَهْری وَ اُقَوِّیَ بِها عَلی عِبادَةِ رَبّی. پیامبر اکرم – صلی‌الله علیه و آله – فرمود: جبرئیل – علیه‌السلام – بر من نازل شد و امر نمود که هریسه (حلیم) بخورم تا قدرت و نیرویم برای عبادت پروردگار افزون گردد.

مکارم الاخلاق، ص ۱۶۸

فرآوری: مریم مرادیان نیری

كتاب قانون نوشته ابن سينا، ۷۰۰ سال در رشته‌هاي پزشكي دانشگاه‌هاي اروپا تدريس مي‌شده است و هر ۱۰۰ سال ۱۵ تا ۲۰ بار تجديد چاپ شده است و در زمينه علوم تشريحي و فيزيولوژي (عملكرد اعضاء) و روش معاينه و اساس معالجه مورد تاييد دانشمندان است. ابن سينا بيش از ۲۰۰ اثر دارد كه آثار فارسي وي ۲۳ عنوان مي‌باشد. كتاب قانون اولين كتاب طبي است كه در اروپا به زبان لاتين ترجمه و طبع شد و تا سال ۱۶۵۰ ميلادي در دو دانشگاه «لوون بلژيك» و «منپليه فرانسه» تدريس مي‌شد و بيش از ۳۰ بار تجديد چاپ شده است. ابن سينا اين كتاب را در سه مرحله نوشته است، بخش نخست در گرگانج حدود سال ۴۰۳ ق، بخش دوم در ري حدود ۴۰۵ ق و بخش سوم در همدان بين سال‌هاي ۴۰۵ و ۴۱۴ ق. كتاب قانون همچنين به زبان‌هاي عبري، روسي، لاتين، فارسي، عربي و انگليسي ترجمه و چاپ گرديده است و ترجمه فارسي آن مشتمل بر ۵ كتاب و بيش از ۸۰۰۰ صفحه مي‌باشد. اين كتب عبارتند از:

-   كتاب اول: كليات طب

-   كتاب دوم: داروهاي مفرد (جميع مواد آلي و غيرآلي موجود در طبيعت)

-   كتاب سوم: امراض جزيي اندام‌هاي بدن از سر تا نوك پا

-   كتاب چهارم: زينت (پوست، مو، ناخن و …)

-   كتاب پنجم: داروهاي مركب

يكي از ترجمه‌هاي فارسي قانون متعلق به عبدالرحمن شرفكندي (هژار) است كه توسط انتشارات سروش در هشت مجلد به چاپ رسيده است. همچنين مي‌توانيد اين كتاب را از لينك‌هاي زير دانلود و مشاهده كنيد:

۱. دانلود كتاب قانون (نرم افزار تحت داس)

۲. پايگاه اينترنتي قانون در طب ابن سينا

مقاله ارسالی دکتر مصطفی توکلی دینانی
چکیده:
اسلام انسان را اشرف مخلوقات می داندکه بایددرمسیرحق وکمال گام بردارد.لازمه پیمودن مسیرکمال و رسیدن به قرب خدا،داشتن نیرو و توان کافی است،که این درسایه سلامتی کامل انسان فراهم می شود.لذا اسلام برای سلامت مومن ارزش فوق العاده ای قائل وسلامتی رابرای دنیا وآخرت درنظرگرفته است،ودراکثریاتمام دعاهاعافیت ازخواسته های مومن است.
از آنجایی که بیمار شدن باعث اتلاف وقت،نیرو وامکانات مومن وجامعه اسلامی می شود و مسیر پیمودن راه حق راکندمیکند،اسلام ترتیبی داده تا مومن بیمار نشود.لذادستورات اسلام،اغلب برای پیشگیری از بیماریها است{درمرحله ای که«نه عامل خطری وجود داشته باشدونه بیماری(Primordial preventionیاپیشگیری مقدماتی)}.باایمان قلبی وعمل به دستورات اسلام می توان ریشه هاوعوامل خطربیماریها(عوامل خطرمقدماتی یا(Primordial risk factorsرادرجامعه خشکاندوبار بیماریها رادرجامعه بسیارکم کرد.
این مقاله سعی دارد،عوامل خطر بیماریزا و نیز عوامل محافظت کننده از بیماریها را که در سبک زندگی اسلامی به صورت کلی مطرح شده است بیان کند.
کلیدواژه:ایمان،بیماری،تندرستی،خیر،شر
درآمد
یکی ازمهمترین سوالاتی که درعرصه علم پزشکی ازدیربازمطرح بوده ،این است که«چگونه ازابتلاءانسانها به بیماری پیشگیری کنیم یاچکار کنیم تا مردم کمتر بیمار شوند؟»و به زبان علمی امروزی«چکار کنیم تا بار بیماریهارا در جامعه کم کنیم؟».
تعریفWHOاز سلامتی:آسایش کامل جسمی،اجتماعی و روانی است و نه صرفا نبودبیماری وناتوانی.
سلامت همگانی(Public health):علم وهنری است برای پیشگیری ازبیمارهاوطولانی ترکردن عمر افرادکه سعی می کند از راه تلاشهای سازمان یافته سلامتی را بهبود ببخشد. البته امروزه افزایش سالهایی که انسانها به صورت سالم زندگی می کنند،مهم است(زندگی با کیفیت) و نه فقط طولانی شدن عمر.
ابعاد جدیدسلامتی (مطرح در شیوه زندگی سالم) : کسی سالم است که از نظرجسمی،روحی،روانی،اجتماعی ومحیطی سالم باشد.
مراحل و طیف سلامتی از نظر وجود بیماری و عوامل خطربه ترتیب عبارتند از :
۱-مرحله اول: در این مرحله نه بیماری وجود دارد و نه عامل خطر.
۲-مرحله دوم: در این مرحله بیماری وجود ندارد ولی عامل خطر وجود دارد.
۳-مرحله سوم:در این مرحله بیماری وجود دارد ولی علامت ندارد.
۴-مرحله چهارم:در این مرحله بیماری علامت دار می شود.
۵-مرحله پنجم:در این مرحله بیماری شدید وجود دارد.
هدف اصلی و ارجح پیشگیری از بیماریها این است که تمام تلاشها در جهتی باشد که بیماریها در مرحله اول متوقف شوند.یعنی کاری کنیم که عوامل خطری وجود نداشته باشد تا بیماری ایجاد شود . به این کارپیشگیری مقدماتی یا ابتدایی(Primordial prevention)گفته می شود.مراحل بعدی پیشگیری اولیه ،ثانویه و ثالثیه هستند. درراستای مبارزه با بیماریها (در مرحله پیشگیری مقدماتی)،در سال ۱۹۸۰ از سوی دانشمندان طب غربی طرح ارتقاء سلامت(Health promotion)مطرح وبه سازمان بهداشت جهانیWHOارائه شد . به این معنی که برای بهبود سلامت عموم مردم در جامعه ، باید کلیه امکانات و اقدامات دولتی و خصوصی(فردی یا گروهی)بسیج شوند تا افراد جامعه آموزش ببینند وتوانمند شوند که رفتارهای بهداشتی سالمتری انجام دهند. به این ترتیب بتدریج عوامل خطر ریشه ای بیماریها((Primordial risk factorsدررفتاروعملکرد عموم افراد جامعه(Social determinants) ریشه کن می شوندوجامعه سالمتری شکل می گیرد.
در این طرح باید تمام افراد درگیر شوند تا برای ایجاد جامعه سالمتر،خود اقدام کنندومنتظر اینکه کسی کاری برای آنها انجام دهد، ننشینند.بااین کارهم ازایجاد بیماریها به صورت ریشه ای جلو گیری می شود(پیشگیری مقدماتی)وهم هزینه های درمان به شدت کاهش می یابد.از جمله عوامل خطر سلامتی هم که ذکر می شود«کم وزنی،رفتارهای جنسی ناسالم،کمبود آهن،آب آشامیدنی ناسالم،پر فشاری خون،سیگار،مصرف الکل،چربی بالا،چاقی، مصرف کم سبزی و میوه،کم تحرکی»و…است .
هدف از تمام توصیه ها و دستورات بهداشتی وآموزشها درطرح ارتقاء سلامت رسیدن به«شیوه زندگی سالمHealthy life style))است.
اجزای جدید شیوه زندگی سالم:درسالهای اخیراجزای جدیدی برای شیوه زندگی سالم تعریف کرده اند(از جمله):
-افراد باید یادگیری مادام العمر داشته باشند. -محیطی امن و سالم برای زندگی ایجاد کنند.
-درزندگی هدف داشته باشند. -احساس ارزشمند بودن درزندگی داشته باشند.
-معنویت بیشتری درزندگی داشته باشند. -بین زندگی،کار وخانواده تعادل ایجاد کنند.
-درتعاملات اجتماعی وکارهای دسته جمعی وکمک به همنوع مشارکت بیشتری داشته باشند
دستورات وتوصیه های مطرح درشیوه زندگی سالم ازهمان سالها از طریق سازمان بهداشت جهانی به تمام کشورها توصیه می شود،تادرآموزشهای همگانی بکارگرفته شوندو هم اکنون درتمام کتب پزشکی وپیراپزشکی به عنوان درمان غیردارویی به دانشجویان نیز آموزش داده می شود.مردم وارائه دهندگان خدمات سلامت ودانشگاههای کشورمان نیز ازتوصیه های«شیوه زندگی سالم»درطول سالهای گذشته بی بهره نبوده اند.وزارت بهداشت و درمان هم تاکنون روی آن خیلی سرمایه گذاری وکار کرده است وتوصیه های آنها را(که در مواردی با سبک زندگی اسلامی مطابقت ندارد)، درآموزشها بکار می گیرد.
ما درحالی مروج شیوه زندگی سالم در کشور اسلامی خود هستیم که درمقایسه با«سبک زندگی اسلامی»چیزی برای گفتن ندارد.سبک زندگی اسلامی دهها برابردستورات وپیشنهاداتی که دانشمندان علوم پزشکی غرب دررابطه با پیشگیری ازبیماریها،ارائه می کنند ،را۱۴۰۰ سال پیش به ما هدیه کرده است،اما ما غفلت کرده ایم. این مقاله سعی دارد،افق جدیدی از سبک زندگی اسلامی در حوزه سلامت ترسیم کند.
تعریف سلامتی:نعمت،هدیه وصدقه ای از جانب خداوندبه انسان است.
ویژگیها وخصوصیات این هدیه خداوند:این است که گسترده وفراگیر،حفظ کننده ، کافی،شفابخش،برترین وروز افزون است انسان رابی نیاز کرده وسراسر بدن را فرا می گیرد.تمام عواملی که سلامتی را به خطر می اندازند از بین می برد و هیچ مانعی برای آن نیست وزاینده است ودر بدن گسترش می یابد.جالب اینکه چون بدن در سطح سلولی دائم در حال تجدیدونوشدن است در ویژگیهای مطرح برای سلامتی در سبک زندگی اسلامی به این نکته هم توجه شده است لذا سلامتی باید روزافزون وزاینده باشد وبافتهای درحال رشد وسلولهای جدید را هم در برگیرد.
ابعاد سلامتی:شامل جسم،روح وروان(دل)،دین است
حیطه وگستره سلامتی :فردی،اجتماعی،خانوادگی ومحیطی است
حاصل این سلامتی در دنیا:عافیت (تندرستى) و امنیت و سلامت در دین و بدن،بصیرت در دل، پیشرفت در امور،هراس و بیم ازخداوند،توان و قدرت بر انجام طاعتى که خدا به آن فرمان داده و اجتناب از نافرمانی که خدا از آن برحذر داشته‏ است.
هدف نهایی وغایی سلامتی:سلامتی دنیاوسلامتی آخرت.زمانی سلامتی انسان کامل است که به بهشت (دار سلام)راه یابد.
امام صادق علیه السلام:نعمت دنیا،امنیّت وتندرستى است و کمال نعمت آخرت،وارد شدن به بهشت است و بنده اى که به بهشت نرود هرگز نعمت براو تمام نشده است.
امام سجاد علیه السلام:….ومیان من وتن درستی،دراین جهان وآن جهان،جدایی میفکن.
ابعادوجودانسان:خداوند متعال انسان را ازدو بعد روحی وجسمی خلق کرد.
وآفریدن انسان را ازگِلى آغازکرد.سپس نسل اورا از چَکیده اى ازآبى پست قرارداد.سپس او را بپرداخت واز روح خویش دراو دمید و برایتان گوش و دیدگان ودل ها قرارداد.چه اندک،سپاس مى گزارید»السجدة:۷ـ۹
آنگاه که پروردگار تو به فرشتگان فرمود:«من،بشرى از گِل خواهم آفریدپس چون او را بپرداختم و از روح خود دراو دمیدم،برایش به سجده بیفتید.ص:۷۱ـ ۷۲
تمام اعمال و حرکات وواکنشها در بدن توسط روح هدایت،فرماندهی و رهبری می شود وبه محض خروج روح از بدن تمام اعمال و واکنشها و فعل و انفعالات بدن در تمام قسمتها متوقف می شوند چون آنچه این بدن را به حرکت در می آورد روح است.
امام صادق علیه السلام:انسان….وبه واسطه روح،تحرّک دارد.
پیامبرخدا صلى الله علیه وآله :هرگاه دل انسان پاک شود،بدنش نیز پاک مى گردد وهرگاه دلش ناپاک شود،بدنش نیزناپاک مى گردد
لذا سلامتی روح بسیارمهم است .بیماری روح و دل سلامتی دنیا و آخرت انسان را به خطر می اندازد،چراکه در آخرت قلب سلیم بدرد انسان می خورد.
و روزى که[مردم]برانگیخته مى شوند، رسوایم مکن؛ روزى که هیچ مال و فرزندى سود نمى بخشد، مگر کسى که دلى سالم به سوى خدا بیاورد.الشعراء:۸۷ـ۸۹
حال که مشخص شد روح در بدن انسان نقش اساسی دارد و تمام کارهای بدن بر عهده اوست، به این نتیجه می رسیم که«تقویت روح منجربه تقویت سلامتی و تندرستی شده» و«تضعیف روح،بیماری و ناتندرستی را بدنبال دارد»ویک راه مبارزه با بیماریها وکاهش بار بیماریها در جامعه تقویت روح است.
اگر رابطه انسان با خداوند(منبع همه خوبیها وسلامتی) خوب باشد،روح انسان تقویت شده،نورانیت کسب کرده ،تغذیه می شود و حیات پیدا می کند،اعمال خود را به نحو احسندر جسم انجام می دهد و همه چیز خوب کار می کند. البته این به این معنا نیست که هر کس بیمار شد روحش مشکل دارد و ارتباطش با خداوند ضعیف بوده یا …. چرا که از نظر سبک زندگی اسلامی بیماری علل دیگری نیز دارد که اینجا جای بحث آن نیست.
اما سوال این است که «چگونه روح را تغذیه کنیم؟» و«اصولا غذای روح چیست؟»
امام علی علیه السلام پاسخ این سوال را خیلی واضح «ذکر خدا و مداومت بر رابطه خوب با خداوند»بیان فرموده است.
۶۶۱۰.امام على علیه السلام :مداومت بر ذکر، خوراکِ روح و کلید صلاح و پاکى است .
نگاه به انسان در سبک زندگی اسلامی:انسان اشرف مخلوقات است وهمه چیز برای او ودر خدمت او خلق شده است ولی انسان برای خداوند و فرمانبرداری از اوخلق شده است.
او کسى است که همه آنچه را در زمین است ، براى شما آفرید . سپس به کار آسمان پرداخت و آن را هفت آسمان ساخت ؛ و او به هر چیزى داناستالبقرة : ۲۹
من، جنّ و اِنس را نیافریدم ،مگر براى این که مرا بپرستند.الذاریات :۵۶
۹۸.امام على علیه السلام :شما به پروا کردن از خدا فرمان داده شده اید،و براى کار نیک کردن و فرمان بُردارى [از خدا ]آفریده شده اید.
۷۲.امام على علیه السلام:از تورات،دوازده آیه برگزیدم و آنها را به عربى برگرداندم،و خود،روزى سه بار در آنها مى نگرم . . .اى فرزند آدم!من همه چیزها را از براى تو آفریدم،و تو را از براى خودم آفریدم،و تو از من مى گریزى؟
روابط انسان:
در سبک زندگی اسلامی انسان برای حفظ سلامتی کامل خود باید روابط خوبی با«جسم،روح وروان،اجتماع و محیط اطراف خودوهمچنین رابطه خوبی با خداوندداشته باشد و در مقابل آنها مسئول بوده و باید پاسخگو باشد.اختلال یا آسیب به هرکدام از این ابعاد و روابط انسان سلامتی انسان را در دنیا و آخرت تهدید می کند.آیات و روایات بسیاری آمده که همه آنها تاکید بر این مسئله دارند وخیلی خلاصه اشاره می شود .
۱۹۶۵۲.امام صادق علیه السلام:خداوندعزّ و جلّ به آدم علیه السلام وحى فرمود:من همه سخن را در چهار کلمه براى تو گرد مى آورم…..یکى به رابطه من و تو مربوط مى شود ویکى به رابطه میان تو ومردم….آنکه اختصاص به من دارد،این است که مرا بندگى کنى و چیزى را شریکم نگردانى.آنکه اختصاص به خودت دارد،این است که در برابرعمل تو پاداشى دهمت به آنچه که بیش از هر چیز به آن محتاجى. آنکه به رابطه میان من و تو مربوط مى شود،این است که تو دعا کنى و من اجابت کنم و آنکه به رابطه میان تو ومردم مربوط مى شود،این است که براى مردم آن پسندى که براى خود مى پسندى.
۱-رابطه خوب باخداوند(پرستش واطاعت ازاو):خداوند خالق انسان وولی نعمت اوست.همه چیز ازاوست.همه چیز را برای انسان خلق کرده است.خداوند منبع نور،روشنایی،قدرت،عظمت،بقاء،ایمنی،شفاعت،سلامتیکامل وتمام خوبیها است.وجودیک رابطه خوب با مبدا هستی مقدمه ای برای وجود سایرروابط خوب است.وحتی سایر روابط در چهارچوب آن،معنا و قداست پیدا کرده ،تقویت شده و رنگ عبادت به خود می گیرد.
اگر انسان بدنبال سلامتی(مد نظراسلام)است باید با قرآن،ذکرخدا،عبادت وبندگی و اطاعت از خداوند و عمل به دستورات اوخود را به این منبع وصل کند.با این کار روابط اجتماعی،محیطی،روحی،روانی و جسمی نیز خوب می شوند،چون درسبک زندگی اسلامی به تمامی روابط و ابعاد انسان توجه زیادی شده است.به عنوان مثال:
۲۰۲۲۰.امام على علیه السلام :به ریسمان قرآن چنگ درزن واز آن راهنمایى و نصیحت بخواه
۶۶۰۴۱۷۱۸۱.امام على علیه السلام:ریشه اصلاحِ دل، پرداختن آن به یاد خداست.
امام على علیه السلامفرمود:فرزندم!تو را سفارش مى کنم به تقواى خدا و پایبندى به فرمان او و آباد کردن دلت به یاد او
۶۶۰۵.امام على علیه السلام:هر که دل خویش را با یاد پیوسته خدا آباد کند، در نهان و آشکار نیک کردار شود
۲-رابطه خوب با جسم:
۸۰- إمام الرضا علیه السلام:چون گرسنه شدى،بخور؛چون تشنه شدى،بنوش؛ چون ادرار برتو فشار آورد،ادرار کن ؛ جز از سرِ نیاز،نزدیکى مکن ؛و چون احساس خواب آلودگى کردى، بخواب ، که اینها مایه تندرستى بدن اند .
۸۱- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله:روزه بگیرید تا تن درست بمانید
۸۲.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله:سفر کنید تاتن درست و سالم بمانید
۸۴.امام علی علیه السلام :شب زنده دارى، مایه تندرستى است
۸۹.امام صادق علیه السلام :هر کس کفش زرد بپوشد، تا هنگامى که آن را کهنه کند ، در شادمانى است.
۳-رابطه خوب با محیط:
۴۶۸۶.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :حیوان شش حقّ به گردن صاحب خود دارد : هر گاه از آن پیاده شد علفش دهد ، هرگاه از آبى گذشت آبش دهد ، به ناحقّ آن را نزند ، بیشتر از قدرتش آن را بار نکند ، بیشتر از توانش آن را راه نبرد و مدت زیادى روى آن درنگ نکند
پیامبر خدا صلى الله علیه و آله:هیچ مردى نیست که درختى بنشاند ، مگر این که خداوند عز و جل به اندازه میوه اى که از آن درخت به بار مى نشیند ، برایش اجر مى نویسد
۷۰.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هر کس ازسر راهمسلمانان، چیزى را که به آنان گزند مى رساند ،دور سازد خداوند ، مزد خواندن چهارصد آیه [از قرآن] را برایش مى نویسد ؛براى هر حرفى از آنها ده ثواب
۱۰۰.پیامبر خدا صلى الله علیه و آلههر کس درگذرگاه مسلمانان،ناودانى یا فاضلابى[از بام خانه اش]قرار دهد، یا میخى[بر دیوار خانه اش درکوچه وگذرگاه]بکوبد، یا چارپایى ببندد، یا چاهى حفر کند و موجب صدمه زدن و از بین رفتن چیزى شود، در قبال آن، ضامن است[و باید خسارت بپردازد[
۴-رابطه خوب با اجتماع و انسانهای دیگر:
۴۲۰۱.امام على علیه السلام :کینه توزى، خویى پست و مرضى کشنده است
۲۲۱۳۴.امام کاظم علیه السلام :على بن الحسین علیهما السلام فرمود:....و خوددارى از آزار رسانى نشانه کمال عقل و مایه آسایش تن دردنیا و آخرت است.
۱۳۹۶.امام صادق علیه السلام :از نشانه هاى ایمان حقیقى این است که حق را، هر چند به زیان تو باشد، بر باطل،هر چند به سود تو باشد، ترجیح دهى.
۱۳۸۱.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :سه چیز ازایمان است:انفاق کردن در زمان تنگدستى، رواج دادن سلام در عالم، و انصاف داشتن.
۱۳۸۶.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :انسان مؤمن نیست،مگر آن که دلش با زبانش یکى باشد و همسایه اش ازگزند او در امان باشد
لذا اگر انسان به سلامتی کامل درتمامی ابعاد نمی رسد،مشکل از خود اوست،که نتوانسته سلامتی خود را درتمامی ابعاد حفظ کند. چراکه از ماست که بر ماست.خداوند که نمی تواند ما ار در کسب سلامتی مجبور کند.(آیا ما[باید]شما را درحالى که بدان اکراه دارید، به آن وادار کنیم؟هود۲۸)
«این [کیفر] بدان سبب است که خداوند نعمتى را که به قومى ارزانى داشته باشد تغییر نمى دهد، مگر آنکه آنان آنچه را در دل دارند تغییر دهند و خدا شنواى داناست.الأنفال:۵۳.
راههای مهم پیشگیری و درمان بیماریها در سبک زندگی اسلامی
 تقویت ایمان و ارتباط با خدا و تقوای الهی:
تقویت رابطه با خداوند متعال و عمل به فرامین الهی انسان را به اعلا درجات ممکن می رساند. اوج نورانیت،کارایی و توانایی روح زمانی است که انسان از همه چیز جز خداوند دل بکندوتنها محبت او را در دل داشته باشد وخود را به منبع عظمت الهی وصل کند. چرا که خداوند متعال منبع نور،قدرت،سلامتی وتمام خوبی ها است.
«خدا نور آسمان ها و زمین است النور:۳۵
۱۴۳.امام على علیه السلام در مناجات شعبانیه:معبود من!کمال بریدن از خلق و روى آوردن به خودت را ارزانى ام بدار، و دیدگان دل هایمان را به نور نگاه به تو، روشن گردان تا دیدگان دل هایمان پرده هاى نور را از هم بدرند و به کان عظمت برسند و جانهایمان به عزّت قدس تو بیاویزند.
۲۰۶.مشارق أنوار الیقین: حدیث قدسى از پروردگارمتعال آمده است که:بنده من! از من فرمان ببر تا تو را همانند خویش گردانم. من زنده نامیرایم. تو را نیز زنده نامیرا مى گردانم. من توانگرى هستم که هرگز نیازمند نمى شوم. تو را نیز توانگرى مى گردانم که هرگز نیازمند نشوى. من هر چه بخواهم، همان مى شود. تو را نیز چنان قرار مى دهم که آنچه بخواهى، همان شود
ای کسانى که ایمان آورده اید، چون خدا و پیامبر ، شما را به چیزى فرا خواندند که به شما حیات مى بخشد آنان را اجابت کنید و بدانید که خدا میان آدمى و دل او حایل مى گردد و همه در نزد او محشور خواهید شد».الأنفال:۲۴
۱۷۱۴۲.امام على علیه السلام :همانا پرواى از خدا، داروى درد قلوب شماست و بینا کننده کورى دلهایتان و شفا بخش بیمارى جسمهایتان و درست کننده تباهى سینه هایتان و پاک کننده آلودگى جانهایتان و زداینده کورى دیدگانتان..نهج البلاغة:الخطبة۱۹۸.
۲۰۴۸۷.امام على علیه السلام :با شکیبایى بر طاعت خدا و دورى از معصیت او،نعمت هایش را بر خویش کامل سازید.
۷۷۹۸.امام على علیه السلام:زکات تندرستى،کوشیدن در طاعت خداست
۱۳۱۸۸.امام على علیه السلام:بندگان خدا! شما را به تقواى الهى سفارش مى کنم؛زیرا که تقوا همان مهار و ستون است.پس به بندهاى آن بیاویزید و به حقایقش چنگ در زنید،تا شما را به نهانگاههاىآسایشو جایگاههاى رفاه برساند.
خدایا!مرا شیفته یاد خود ساز و همتم را در نشاط دستیابی به نامهایت و قرارگاه عظمت و قدست قرار بده.
خدایا!مرا از آنان قرار ده که ندایشان کردی،پاسخت گفتندو نگاهشان کردی،مدهوش جلال تو گشت، با آنان،راز گفتی و نجوا کردی،آشکارا برای تو کار کردند.
پس برای اینکه سالم باشیم و قوی و…باید خود را به خداوند متعال وصل کنیم وبه ریسمان الهی چنگ بزنیم.این با اطاعت خداوند و لطف او حاصل می شود.
۲۰۵.عدّة الداعى…اى فرزند آدم!من زنده اى هستم که هرگز نمى میرم.پس در آنچه به تو فرمان داده ام،از من اطاعت کن تا تو را نیز زنده اى قرار دهم که هرگز نمیرى.
سوال بعدی که مطرح می شود این است که حالا که با ذکرو یادخدا روح و نفس و دل انسان تغذیه و تقویت می شودویاد وذکر خدا شفاست«ذکر خدا چیست؟»«آیا ذکر زبانی کافی است؟»به روایات زیر دقت کنید!
۱۶۶۹۲..علی علیه السلام فرمود : شب هنگام به پا مى خیزند و آیات قرآن را با تأمّل و شمرده مى خوانند و جانهایشان را با خواندن آن اندوهناک مى سازند و داروى درد وبیمارى خود را در آن مى جویند
۶۶۲۹.پیامبرخدا صلى الله علیه وآله :بر شما باد به یاد خدا بودن که یاد خدا شفاست.
«اى مردم! به یقین، براى شما اندرزى از جانب پروردگارتان و درمانى براى آنچه در سینه هاست و ره نمود و رحمتى براى گروندگان [ به خدا] ، آمده است.یونس:۵۷
۶۶۶۲.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هر کس از خداوند عزّ و جلّ فرمان بَرد خدا را یاد کرده است، هرچند نماز خواندن و روزه گرفتن و قرآن خواندنش اندک باشد.
۱۰۷۹۳.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هر گاه به نمازت ایستادى، با دل به خدا رو کن تا او نیز به تو رو کند
۶۶۶۳.امام على علیه السلام :یاد خدا بر دو گونه است: یاد [او ]در هنگام مصیبت که نیکو و زیباست، و برتر از آن،یاد خدا کردن در هنگام رو به رو شدن با حرامهاى خداست،که یاد خدا در این حال تو را از ارتکاب حرام باز مى دارد.
۶۶۶۸.امام صادق علیه السلام( ـ درباره آیه: «و یاد خدا بزرگتر است» ـ) فرمود : خدا را به یاد داشتن، هنگام رو به رو شدن با حلال و حرام خدا .
۱۱۰۸۳.امام على علیه السلام :روزه ، نیمى ازتندرستى است
۱۱۰۸۲.پیامبرخدا صلى الله علیه وآله :روزه بگیرید تا سالم مانید
پس تقویت روح و قلب و دل خود شفا است و از بیماریها پیشگیری می کندو آنها را در جامعه کم می کند.چرا که یاد خدا غذا وتقویت کننده روح است .روح که تغذیه شد،کارهایش را بهتر در بدن انجام می دهد و انسان کمتر بیمار می شود و واز طرف دیگر خود یاد خدا یک درمان است .
پس تا اینجا هم به طور مستقیم و هم غیر مستقیم به ما گفته شده که:
«اگرمی خواهید سالم باشید به یاد وذکرخدا باشیدوذکر خدا در واقع همان عمل به فرامین الهی و پرهیز از حرامها است»
در روایات زیادی به طور مستقیم تاکید شده است که بیماری روح و قلب و صفات اخلاقی بد ،بیماری جسم را در پی دارد یا ارتباط خوب با خداوند وعمل به فرامین او ،صفات اخلاقی خوب و شب زنده داری و.. سلامتی و تندرستی جسمی را در پی دارد وحتی مال حرام در نسل انسان تاثیر سوءدارد.از جمله:
۱۷۱۴۲.امام على علیه السلام :همانا پرواى از خدا، داروى درد قلوب شماست و بینا کننده کورى دلهایتان و شفا بخش بیمارى جسمهایتان و درست کننده تباهى سینه هایتان و پاک کننده آلودگى جانهایتان و زداینده کورى [پرده ]دیدگانتان..نهج البلاغة : الخطبة ۱۹۸.
۳۸۳۰.امام باقر علیه السلام :هرگاه انسان مالى ازحرام به دست آورد…..و حتى در ازدواج و زناشویى او تأثیر سوء مى گذارد
۲۰۸.الکافى به نقل از عبید اللّه حلبى:به امام صادق علیه السلام گفتم : آیا زنى را که از زنا زاده شده است ، به عنواندایه انتخاب کنم ؟ فرمود : «نه از او و نه از دخترش ، درخواست شیر نکن»
۲۲۱۳۴.امام کاظم علیه السلام :على بن الحسین علیهما السلام فرمود: و خوددارى از آزار رسانى نشانه کمال عقل و مایهآسایش تن در دنیا و آخرت است.
۴۱۰۹.امام على علیه السلام :حسادت، نتیجه اى جز زیان و ناراحتى که دلت را سست و تنت را بیمار مى گرداند، به بار نمىآورد
۴۲۰۱.امام على علیه السلام :کینه توزى، خویى پست و مرضى کشنده است
۳۹۱۸.مسیح علیه السلام :آن که اندوه بسیار خورد، تنى بیمار داشته باشد
۳۹۳۵.امام صادق علیه السلام :دنیا خواهى، غم و اندوه مى آورد و پشت کردن به دنیا مایه آسایش جان و تن است
۱۰۹۰۹.امام على علیه السلام :شب زنده دارى ، مایه تندرستی است.(میزان)
شب زنده داری مایه تندرستی است و هر چیزی شب زنده داری را بگیرد تندرستی را می گیرد از جمله:دروغ،گناه و خود پسندی،توجه کنید!
۱۰۹۱۷.امام صادق علیه السلام :آدمى گناهى مى کند و بدان سبب از نماز شب محروم مى شود؛ تأثیر کار بد در صاحب آن، سریعتر است از تأثیر کارد در گوشت .
۱۰۹۱۸.امام صادق علیه السلام :آدمى دروغى مى گوید و به سبب آن از نماز شب محروم مى شود .
۳۹۵۷.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :جمله «لا حول و لا قوّة الاّ باللّه» نود و نه درد را شفا مى دهد که ساده ترین آنها اندوه است
۱۰۹۰۷.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هر که نماز شب زیاد بخواند، روز هنگام، خوش سیما باشد
۱۰۹۱۴.امام صادق علیه السلام :نماز شب، چهره را سفید و نورانى،و انسان را خوشبو مى کند
آیات و روایات زیادی هم به طور غیر مستقیم به این مطلب اشاره دارند،ازجمله در روایات و تفاسیر یکی از مصادیق و معانی عذاب دنیا ،بلا،شروفتنه را بیماری جسمی دانسته اند وازمصادیق نعمت،آسایش،خیرو برکت را سلامتی و تندرستی دانسته اند ازجمله:
۱۷۱۳۲.امام على علیه السلام:یکی ازبلاها، تنگدستى است و بدتر از آن،بیمارى جسم است و از آن بدتر، بیمارى دل است.یکى از نعمتها فراخى دارایى است و برتر از آن،تندرستى است و ازتندرستى برتر،پرهیزگارى دلهاست.
۱۴۹.امام على علیه السلام :سه چیز از بزرگ ترین گرفتارى هاست : فراوانى نانخوران، چیرگى بدهى ،و استمرار بیمارى
۱۶۱۲۹امام على علیه السلام:….و شما را به شر و خیرمى آزماییم،آزمودنى ؛و به سوى ما بازگردانده مى شوید»…..مراد از خیر ، تندرستى و توانگرى است ؛و مراد از شر ،بیمارى و ندارى ؛ به منظور آزمایش و امتحانِ آدمیان»
نتیجه آنکه کارهایی که باعث عذاب،شر،بلا،گرفتاری وفتنه می شوند، می توانند بیماری جسمی هم بدهند وبرعکس کارهایی که باعث نعمت،آسایش وخیر می شوند باعث تندرستی و سلامتی می شوند.
مهمترین آنها ایمان قلبی و عملی است و در اصل ایمان یعنی ایمنی . به موارد زیرتوجه کنید.
«بادیه نشینان گفتند:ما ایمان آوردیم. بگو:شما ایمان نیاورده اید، بلکه بگویید:اسلام آورده ایم و هنوز ایمان به دلهاى شما وارد نشده است».(حجرات ۱۴)
«اگرمردم قریه ها ایمان آورده و پرهیزگارى پیشه کرده بودند،برکتهاى آسمان و زمین را به رویشان مى گشودیم ولی[ پیامبران را]تکذیب کردند، ما نیز آنان را به کیفر کردارشان گرفتارکردیم».(اعراف ۹۶)
کسانى که ایمان آورده و ایمان خود را به ستم[شرک]نیالوده اند،ایشان راست ایمنى و ایشان راه یافتگان اند».الأنعام :۸۲
۳۹۴۲.پیامبرخدا صلى الله علیه وآله :خداوند از روى حکمت و لطف خویشآسایشو شادمانى را در یقین و خرسندى قرار داد
هر کس،از مرد یا زن،کار شایسته کند و مؤمن باشد، قطعا او را با زندگى پاکیزه اى،حیات[حقیقى]مى بخشیم ، و مسلّما به آنان ، بهتر از آنچه انجام مى دادند، پاداش خواهیم داد.النحل : ۹۷
۲۰۴۲۴.امام على علیه السلام :هرکه پرهیزگارى پیش گیرد، سختى هایى که به او نزدیک شده اند از وى دور گردند…و چشمه خشکیده نعمت ها برایش جوشان شود
و کسانى که از خدا و پیامبر اطاعت کنند، در زمره کسانى خواهند بود که خدا به ایشان نعمت ارزانى داشته است[یعنى]با پیامبران و راستان و گواهان ودرستکاران و آنان چه نیکو همدمانند».نساء : ۶۹

۱۶۵.امام على علیه السلام :با[نردبان]ایمان است که به اوج خوش بختى و نهایت شادمانى مى توان رسید.
لذا اگر مردم براستی ایمان (ایمان قلبی که در عملکرد انسان مشخص باشد)می آوردند برکات واز جمله سلامتی و تندرستی زیاد می شد.واز این راه هم به این نتیجه می رسیم که:«یکی از علل افزایش بیماریها در جامعه فقدان یا ضعف ایمان است بنابراین برای کم کردن بار بیماریها در جامعه باید ایمان قلبی وعملی افراد تقویت شود»
۱۳۶۴.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :ایمان،گفتار است وکردار؛کاستى و فزونى مى پذیرد
اما سوال مهم این است که ایمان قلبی و عملی چیست وچگونه می توان ایمان رادر جامعه تقویت کرد؟در این باره توجه شما را به احادیثی چند جلب می کنم.
۱۳۷۵.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :ایمان، از حرامها پاک و از طمعها مبرّاست
۱۳۷۸.امام على علیه السلام :ایمان، خالص کردن عمل است[براى خدا].
۱۳۷۹.امام على علیه السلام :ایمان، شکیبایى در سختى و گرفتارى است و سپاسگزارى در آسایش و نعمت.
۱۳۷۶.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :ایمان، شکیبایى و گذشت است.
۱۳۸۱.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :سه چیز ازایمان است:انفاق کردن در زمان تنگدستى،رواج دادن سلام در عالم، و انصاف داشتن.
۱۴۳۱.امام زین العابدین علیه السلام :…..براى خدا، به تعهّد خود در قبال مردم عمل کند، و با مردم راستگو باشد، و از ارتکاب هر آنچه نزد خدا و مردم زشت است شرم کند، و با خانواده خود، خوش اخلاق باشد.
در روایات وآیات موارددیگری هم از نشانه های ایمان ذکرشده از جمله:
به قضای الهی خوشنودوراضی و تسلیم امر او باشی؛حق رابگویی،هرچند به زیان تو باشد؛راستی پیشه کنی؛دلت با زبانت یکی باشد(یک رو ویکرنگ وصادق)؛همسایه ات از تو در امانباشد؛ آنچه را خداوند دوست دارد تو نیز دوست داشته باشی وآنچه را خداوند دشمن دارد تو نیز دشمن بداری؛همدردی بادیگران داشته باشی.
باز در آیات واحادیث مختلف موارد زیر از شرایط ایمان برشمرده شده است.
مومن زنا نمى کند،مرتکب دزدى نمى شود،شراب نمى نوشد.در راه خدا از سرزنش هیچ نکوهشگرى نمی هراسد،در هیچ کار خود ریا و خودنمایى نکند ،
کار آخرت را بر کار دنیا ترجیح دهد، خشمِ خود را با گرفتن انتقام فرو ننشاند،اخلاقش را نیک گرداند، فراگیرى دانش،شکیبایى بر گرفتاریها،واعتدال درمعاش داشته باشد،انفاق درتنگدستى، انصاف داشتن و [به همه] سلام کردن، توکّل به خدا، واگذاشتن کارها به خدا،گردن نهادن به فرمان خدا، خشنود بودن به قضاى خدا،و شکیبایى کردن بر بلاى خدا نیز ازشرایط ایمان برشمرده شده است.
همچنین مومن کسی است که آنچه را براى خود دوست داردبراى برادرش نیز دوست بدارد،و در شوخى وجدى خود ازخدا بترسد.
همانگونه که دیدید«تقویت روابط انسان باخداوند،اجتماع، محیط وروح وروان وجسم؛پرهیزازحرامها وعمل به واجبات ازشرایط ایمان است.از این راه هم باز به این نکته می رسیم که«یکی از علل بیماری ها و کاهش سلامتی و تندرستی در جامعه ضعف یا نبود ایمان است و برای کم کردن بار بیماریها باید افراد جامعه ایمان قلبی وعملی،رابطه با خداوند را تحکیم،صفات اخلاقی خوب را در خود تقویت کرده ،صفات اخلاقی ناپسند و زشت را از خود دور کنند و به کارهای خیر بپردازند.»
برای کاهش بار بیماریها درسبک زندگی اسلامی راهکارهای دیگری هم ارائه شده،که به اختصار ذکر می شود.
 استغفار:۵۷۷۶.پیامبرخدا صلى الله علیه وآله :انواع بلاها را با استغفار برطرف کنید
 دعا کردن:
۵۷۷۳.امام صادق علیه السلام :بر تو باد دعا کردن که آن شفاى هر دردى است .
۵۷۷۵.پیامبرخدا صلى الله علیه وآله :انواع بلاها را با دعا برطرف کنید
۵۷۷۹.امام على علیه السلام:همانا خداوند سبحان را خشمها و کیفرهایى است؛ پس هرگاه بر شما فرود آمدند، آنها را با دعا دور سازید؛ زیرا که بلا را چیزى جز دعا دور نمى کند
۵۷۷۴.امام باقرعلیه السلام:….آیا تو را خبر ندهم از چیزى که در آن شفاى هر درد و مرگى است؟ عرض کردم : بفرمایید ؛ فرمود : دعا.
نکته مهم در مورد این راه پیشگیری از بیماریها و درمان بیماریها این است که«دعا کردن باید در همه حال و حتی موقع تندرستی باشد ،شخص مال حرام نخورده باشد،در دعا پافشاری شود،همراه با عمل باشد و…لذا اگر دعا می کنیم ومستجاب نمی شود،مشکل از خود ماست.
۵۷۸۰.امام زین العابدین علیه السلام:دعا کردن بعد از نازل شدن بلا، ]چندان] فایده اى ندارد
۵۷۸۸.امام صادق علیه السلام :خداوند متعال به داوود علیه السلام وحى فرمود که : در زمان آسایشت به یاد من باش ، تا من هنگام گرفتارى ات دعاى تو را اجابت کنم
 افکار مثبت و بازگو کردن و یاد آوری نعمتها و شکر گزاری:
یک راه پیشگیری از بیماریها یادآوری مکرر سلامتی و قدر دانی از خداوند وشکرگزاری او است. با این کار نعمت سلامتی پایدار می ماند.
«و از نعمت پروردگار خویش [با مردم] سخن گوى الضحى : ۱۱
۲۰۴۷۵.امام صادق علیه السلام :هرگاه خداوند به بنده خود نعمتى عطا کند و آن نعمت در وجود او به چشم خورد، او حبیب خدا و بازگو کننده نعمت خدا نامیده مى شود. و هرگاه خداوند به بنده اى نعمتى دهد وآن نعمت دروجودش نمایان نباشد،وى دشمن خدا وتکذیب کننده نعمت او خوانده مى شود
۲۰۴۲۶.امام على علیه السلام :نیکو حال ترین مردم نسبت به نعمت ها کسى است که نعمت هاى موجودش را با شکرگزارى پایدار سازد و نعمت هاى از دست رفته را با شکیبایى بازگرداند
 افزایش اعتماد به خداوند(خشنودی به خواست او وتوکل براوو….):خداوندمنبع همه خوبی ها است و بد بنده را نمی خواهد ورغبت به آنچه نزد او است.(یکی ازشرایط ایمان است واز مصادیق خیرتندرستی و سلامتی).
۳۹۳۹.امام على علیه السلام :خوب غم زداینده اى است توکل کردن بر تقدیر [الهى]
.۳۹۳۷.امام على علیه السلام :اندوههاى[دل ]خویش را با صبر استوار و یقینِ نیکو بزداى
۳۹۴۲.پیامبرخدا صلى الله علیه وآله :خداوند ـ از روى حکمت و لطف خویش ـ آسایش و شادمانى را در یقین و خرسندى قرار داد
۳۹۳۵.امام صادق علیه السلام :دنیا خواهى، غم و اندوه مى آورد و پشت کردن به دنیا مایهآسایشجان و تن است
۵۵۷۷.امام على علیه السلام :سه چیز است که هر کس داشته باشد خیر دنیا و آخرت روزیش شده است . آن سه چیز عبارتند از : راضى بودن به قضاى الهى ، صبر کردن بر بلا و گرفتارى، و شکر کردن در هنگام آسایش و رفاه .
۵۵۷۸.امام على علیه السلام :خداى سبحان چیزى از خیر دنیا و آخرت را به بنده اى نداد مگر به سبب خوش خویى و نیت پاک او
۲۰۴۲۶.امام على علیه السلام :نیکو حال ترین مردم نسبت به نعمت ها کسى است که نعمت هاى موجودش را با شکرگزارى پایدار سازد و نعمت هاى از دست رفته را با شکیبایى بازگرداند
.۲۰۴۳۲.امام على علیه السلام :کسى که خداوند سبحان در جان او پر شکوه و جلال است و جایگاه بلند و با عظمتى در دل او دارد، شایسته است که هر چیزى جز خدا ـ به خاطر بزرگى او ـ در نظرش کوچک باشد و سزاوارترین شخص براى این حالت کسى است که خداوند نعمت بزرگى به او داده و مشمول لطف و احسان وى قرار گرفته است؛ زیرا نعمت بزرگ و بسیار خداوند به کسى داده نشد، مگر اینکه بر بزرگى حق خدا بر او نیز [به همان نسبت ]افزوده گشت.
۲۰۴۴۲.امام کاظم علیه السلام:کسى که صرفه جو و قانع باشد، نعمت برایش مى ماند و کسى که ریخت و پاش و اسراف کند نعمت از او زوال مى یابد
۲۰۴۸۵.امام على علیه السلام :با فروتنى، نعمت کامل مى شود
.۲۰۴۸۶.امام على علیه السلام :با شکیبایى بر طاعت خدا و محافظت بر آنچه که پاسدارى آن را از کتاب خدا از شما خواسته است، کامل شدن نعمت هاى خدا را براى خود بجویید
.۲۰۴۴۰.امام صادق علیه السلام :نعمت ها نپایند مگر بعد از سه کار : شناخت جایگاه شایسته خداوند در نعمت ها، گزاردن شکر آنها، و رنج و زحمت کشیدن براى آنها
۱۷۲۹۱.امام حسین علیه السلام :قناعت، مایهآسایشتن است
۱۶۲۰۱.امام على علیه السلام :هر کس سلامت را دوست مى دارد،فقر را برگزیند و هرکهآسایشرا خوش مى دارد،زهد در دنیا را اختیار کند
۷۵۱۷.امام على علیه السلام :هرکه به آنچه خدا قسمت اوکرده است خشنود باشد، تَنَش بیاساید
۷۹۷۳.پیامبرخدا صلى الله علیه وآله :بى رغبتى به دنیا، تن و جان راآسایشمى بخشد و رغبت به آن، تن و جان را به رنج مى افکند
۷۷۱۴.امام باقرعلیه السلام :هرکه براى آنچه از دست داده است بر خود سخت نگیرد، تنِ خویش را درآسایشقرار داده است
.۳۹۴۹.امام على علیه السلام :زمانه، دو روز است : روزى با توست و دیگر روز بر تو.اگر با تو بود، سرمست مشو و اگر بر تو بود، دلگیر نشو
 اخلاق خوب وافزایش ارتباط باجامعه:
۵۷۳۰.امام على علیه السلام :سلامت دین و دنیا ،در مداراکردن با مردم است
۲۰۴۲۳.پیامبرخدا صلى الله علیه وآله:…تا زمانى که این نعمت ها را به مردم بذل و بخشش کنند، آنها را در میانشان نگه مى دارد
۱۶۲۲۳.پیامبرخدا صلى الله علیه وآله :صله رحم،عمر را زیاد مى کند.
۵۵۸۲.امام باقر علیه السلام:خیر دنیا وآخرت در….و خوش خویى وخویشتنداری ازغیبت مؤمنان
۵۵۸۵.امام صادق علیه السلام:اگر خواهى که به…..خیر دنیا و آخرت دست یابى،چشم طمع از مال مردم برگیر و خود را از مردگان بشمار، وخویشتن را از هیچ کس برتر و بالاتر مپندار
، وهمچنان که از دارایى خود نگهدارى مى کنى ،زبانت را نیز نگه دار
۵۵۷۹.امام على علیه السلام….خیر دنیا و آخرت درراستگویى، امانتدارى ،عفت شکم وخوش خویى است،…نیزاز امام صادق علیه السلام :درهمسر شایسته و همراه در دیندارى، و فرزند سر به راه.
۲۰۴۲۸.امام على علیه السلام :هرکه دستش را به احسان بگشاید، نعمت خود را از زوال یافتن نگه دارد
۲۰۴۴۳.امام رضا علیه السلام :به کار بستن عدالت و نیکوکارى، خبر از دوام نعمت مى دهد
۲۰۴۴۱.امام صادق علیه السلام :هر که نعمت خدا به او زیاد شود، بار زحمت و هزینه مردم بر دوش او سنگین تر شود؛ بنا بر این، با به دوش کشیدن بار زحمت و هزینه مردم نعمت [خود] را پایدار سازید و آن را در معرض زوال قرار ندهید؛ زیرا به ندرت پیش مى آید که نعمتى از کسى زوال یابد و دوباره به او باز گردد.
۷۸۰۰.امام على علیه السلام :زکات نعمتها،انجام کارهاى خیر است .
موارد دیگری که خیر و خوبی بدنبل دارند:
آگاهی در دین؛ملایمت و مدارا در معیشت ومیانه روی درهزینه ها؛با آن که از تو بریده،پیوند برقرار کنی؛ به کسى که از تو دریغ کرده است عطا کنی؛شکمت را از خوراک[حرام]و شهوتت را از کار حرام پاک نگه داری؛بزرگترت را احترام کنی؛ به عیبهایت بینا گردی واز آنها دست بکشی و توبه کنی؛بدى کنی ،بخشش بطلبی،وکسى به تو ستم کند،گذشت کنی
 صدقه:(ازداروهای مهم شفابخشدرسبک زندگی اسلامی است ومنحصربه صدقه مالی نمی شود).
۱۰۵۱۴.امام صادق علیه السلام :بیماران خود را با صدقه درمان کنید
۱۰۵۰۴.پیامبرخدا صلى الله علیه وآله :صدقه،هفتاد نوع بلا را دفع مى کندکه ساده ترین آنها جذام وپیسى است .
۱۰۵۲۴.پیامبرخدا صلى الله علیه وآله :هرکارنیکى، صدقه است
۱۰۵۳۵.پیامبرخدا صلى الله علیه وآله :خوددارى از بدى،صدقه است
۱۰۵۴۹.پیامبرخدا صلى الله علیه وآله:برترین صدقه صدقه اى است که به خویشاوندکینه ورزداده شود
۱۰۵۳۴.امام صادق علیه السلام:هرکه درطلب روزى حلالبرآید،آن روزى، صدقه اى است ازجانب خداوندعزّ و جلّ به او.
۱۰۵۲۸.پیامبر خدا صلى الله علیه وآله :سخن نیکوو پاکیزه صدقه است….هر گامیکه به سوىِ نماز برمى دارىصدقه است
درروایاتتعلیم دیگران،میانجیگری و اصلاح بین افراد وآشتی دادن آنها،راهنمایی دیگران،لبخند زدن،امر به معروف،نهی از منکر،باز کردن راه وبرداشتن سنگ از سر راه دیگران،نشان دادن راه به دیگران،نگه داشتن زبان ،عیادت از بیماران،جواب سلام دادن، گفتن حرف حق و….نیزصدقه محسوب شده است .
با نگاه به صدقه ازمنظرسلامتی نیزبه این نتیجه می رسیم که«برای کاهش بار بیماریها باید ایمان،پرهیزگاری، نیکوکاری،رابطه بهتربا خدا واجتماع و…درجامعهافزایش یابد.»
خود داری ازارتکاب به گناه ومعاصی:
یکی از علل بیماریها گناه کردن ونافرمانی از خداوند است و لذا خداوند انسان را به بیماری مبتلا می کند تا به راه راست برگردد ودراثر بیماری گناهانش بخشیده شود.لذا راهکاردیگرپیشگیری ازبیماریها این مسئله است.
۱۵۸٫پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :بیمارى ،گناهان را محو مى کند و مایه اندرز براى آینده اوست
۱۷۵.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :گاه بندهبیمارمى گردد . پس دلش نازک مى شود و برخى از گناهانى را که از او سر زده است ، به یاد مى آورد و قطره اشکى،هر چند کوچک ،ازدیدگانش سرازیر مى شود و آن گاه ، خداوند عز و جل ، او را از گناهانش پاک مى سازد

رعایت آداب واصول غذاخوردن:درسبک زندگی اسلامی آداب غذا خوردن مطرح شده که عدم رعایت آنهایکی ازعلل مهم بیماریها است.تمام مواردی که دراین حوزه بیان شده درکاهش باربیماریها بسیارمهم است.به چند مورد توجه کنید:
پیامبر خدا صلى الله علیه و آله:…. لقمه کوچک برداشتن است
۵۷۹.امام کاظم علیه السلام:بایسته خلال، آن است که زبان خویش را در دهان بچرخانى و آنگاه،آنچه را بدین سان از جاى درآید ،بخورى؛ولى آنچه را سرسختى کند،به خلالجابه جا کنى…..وازدهان ،بیرون افکنى
۵۸۲.امام حسین علیه السلام :امیرمؤمنان،به ما فرموده بودکه به هنگام خلالکردن ،آب ننوشیم ،مگر پس از سه بار چرخاندن آن دردهان.
.۶۵۷.امام على علیه السلام :هر که خوراکش زیاد باشد سلامتى اش کم مى شود.
 تغذیه:
۱۸۵۹.پیامبرخدا صلى الله علیه وآله :عدس،دل (قلب)را نازک مى کند،اشک را مى افزاید، خودبرتربینى را از میان مى بردو خوراک نیکان است
۱۳۱۳.پیامبرخدا صلى الله علیه وآله :هرکس غذاى خود را با نمک آغاز کند و با نمک به پایان ببرد،از هفتاد و دو درد….در امان مى ماند….وبراى تن درستى، بهتر است.
۱۶۰۰.پیامبرخدا صلى الله علیه وآله :بر شما باد برنى(نوعی خرما)؛ چرا که خستگى را از میان مى برد….ودرآن هفتادو دو باب شفاست .
۱۶۳۰.پیامبرخدا صلى الله علیه وآله :«سیربخورید و بدان درمان کنید ؛ چرا که درمانهفتاددرد در آن هست
درروایات دیگربراسپند،کندر،روغن زیتون،عسل و…برای درمان وپیشگیری ازبیماریها تاکید شده است.
 سایرموارد:
پیامبرخدا صلى الله علیه وآله :…تن،به واسطه آنها شاداب مى شود و رشد مى کند: بوى خوش ،جامه نرم و نوشیدن عسل ،نگریستن به سبزه
۴۳۶.پیامبرخداصلى الله علیه وآله:کوتاه کردن ناخن ها،از بیمارى بزرگ،جلوگیرى مى کند
۱۸۱۷۳.امام على علیه السلام:لباس پنبه اى بپوشید
۱۸۱۷۴.امام صادق علیه السلام:کتان از لباسهاى پیامبران است وگوشت رامى رویاند.
امام صادق علیه السلام:نشاط و شادى درده چیزاست:قدم زدن، سوارى،در آب غوطه خوردن،خوردن و آشامیدن ،آمیزش جنسى،مسواک زدن،سر را با خَطْمى درحمّام و جز آن شستن،با مردمان هم سخن شدن….کفش زرد پوشیدن،تناول انگور،شستن سر….شستن جامه ها(نظافت لباس)
امام الرضاعلیه السلام:موجب افزایش[نیرو و نشاطِ]بدن….ماساژدادن بدن و لباس نرم،استحمام،انار وآب نیم گرم
۶۴۱.امام على علیه السلام:هرگاه خداوند بخواهد بنده خود را اصلاح گرداند، او را سه چیز نصیب مى کند:کم گویى ،کم خورى و کم خوابى
 نتیجه گیری:
اسلام انسان را اشرف مخلوقات می داندکه بایددرمسیرحق وکمال گام بردارد.لازمه پیمودن مسیرکمال و رسیدن به قرب خدا،داشتن نیرو و توان کافی است،که این درسایه سلامتی کامل انسان فراهم می شود.از آنجایی که بیمار شدن باعث اتلاف وقت،نیرو وامکانات مومن وجامعه اسلامی می شود و مسیر پیمودن راه حق راکند می کند،اسلام ترتیبی داده تا مومن بیمار نشده یا کم بیمار شود.
بانگاهی به سبک زندگی اسلامی از منظر سلامتی در می یابیم که دستوراتی که خداوند بنام دین اسلام(از واجبات ومستحبات ،تامکروهات و حرامها)نازل کرده؛اولا باهدف تامین سلامتی انسان در دنیا و آخرت است؛دوم اینکه تمامی ابعادوروابط روحی،روانی،جسمی،اجتماعی،محیطی ورابطه با خداوند را در نظرگرفته است؛سوم اینکه همه به منظور پیشگیری از بیماریها است{در مرحله ای که«نه عامل خطری وجود داشته باشد ونه بیماری)یاپیشگیری مقدماتی)»}.با ایمان قلبی وعمل به دستورات اسلام که همگی در سبک زندگی اسلامی مطرح شده،می توان ریشه های بیماریها را در جامعه خشکاند و عوامل خطر بیماریها را از پایه(عوامل خطرمقدماتی) از بین برد.
سبک زندگی اسلامی در مورد سلامتی و بیماری از اصل و پایه به گونه ای طراحی شده و افکارواعمال ورفتارانسانها در زندگی فردی و اجتماعیSocial determinants))را به گونه ای اصلاح می کندکه بار بیماریها در جامعه بسیار کم شود(Primordial prevention). اگر هم کسی ناخواسته بیمار شد،راه درست کنار آمدن با بیماری را به او نشان می دهد،بطوری که مومن از بیماری خود خشنود و راضی به رضای خداست.
با دید سلامتی به معنای کامل می توان گفت که اغلب(وشایدتمام)دستورات اسلام برای سلامتی انسان بیان شده اند.کسی که اسلام راقبول کرده،به دستورات آن عمل می کندو ایمان واقعی می آورد؛ در محیط سالم وامنی وارد می شود و می تواند تا آخر با سلامتی کامل زندگی کند. و اگر سلامتی خود را ازدست بدهد وبیمار شود(بجز موارد کمی که خواست خداوند است)تقصیر خودش است.
ضعف ارتباط باخداوند،صفات اخلاقی بد،نیکی نکردن به دیگران،ضعف یا نبود ایمان،لقمه حرام،ارتکابگناه،وبسیاری از شرایط دیگراز مولفه هاوعوامل خطرریشه ای یامقدماتی(Primordial)مهم ایجاد بیماریها بخصوص بیماریهای مزمن هستند؛که فقط درسبک زندگی اسلامی ودین اسلام مطرح شده اندوبدون توجه به اینها وبدون رفع این مسائل کاهش باربیماریهادر جامعه(بخصوص مزمن)درحد مطلوب امکان ندارد.
تقویت ارتباط با خداوند،خوبی کردن به دیگران،لقمه حلال،اخلاق وصفات پسندیده و بسیاری از شرایط دیگراز مولفه های مهم کاهش باربیماریها(بخصوص مزمن)وپیشگیری ازبیماریهادرسطح مقدماتی(Primordial prevention)بوده واز نظرسبک زندگی اسلامی ودین اسلام؛بدون توجه به اینها کاهش باربیماریهای جامعه درحد مطلوب امکان ندارد.
برای مبارزه با بیماریها درحد مطلوب خوددرمانگرنیزمسائل مطرح شده را باید رعایت کند وخود را به مبدا هستی و منبع تمام خوبی ها و سلامتی وصل کند واو را اطاعت کند، تا بتواند بیماران را خوب درمانکند.در این صورت نفس وحرف زدن او هم به اذن خداوند شفادهنده است.
برای فراگیرشدن سبک زندگی اسلامی درجامعه وتحقق اهداف سلامتی آن لازم است این سبک به تمامی رده های کادردرمانی وبهداشتی وافراد جامعه آموزش(آموزشی فراگیر)داده شود.این کار مستلزم تاسیس دانشکده خاص در دانشگاهها وآموزش عوامل بهداشت ودرمان در سطوح تخصصی است.
 منابع: پدیدآورنده
انسان شناسی از منظر قرآن و حدیث محمدی ری شهری محمد
دانشنامه قرآن و حدیث محمدی ری شهری محمد