در بسیاری از موارد ، امكانات و تجهیزات استراتژیك دشمن در عمق زمین قرار دارد و یا توسط استحكامات بتنی محافظت می شود . انبارهای مهمات ، آزمایشگاه های خاص ، سیلوهای تسلیحات هسته ای و ... جزء این موارد می باشد .
توسعه تسلیحات سنگر شکن به جنگ جهانی دوم و حمله به تاسیسات محافظت شده آلمان مثل آشیانه زیر دریایی ها یا پایگاه های موشکی باز می گردد ؛ امادر طول سال های بعد به ویژه در سایه توسعه سریع موشک های بالستیک دور برد و تسلیحات رفته رفته به دست فراموشی سپرده شدند تا آنکه در جریان جنگ سال 1991 کمبود تسلیحات مناسب برای حمله به تاسیسات محافظت شده عراق موجب شد تا این رویکرد به سرعت تغییر کند.
در ان زمان در طول تنها 28 روز یک مهندس ساده واحد پژوهشی ارتش آمریکا بمب های دست سازی را که خیلی ساده با استفاده لوله محکم توپ های صحرایی ساخته شده بود و داخلش را هم تنها با 295 کلیوگرم تریتونال ( مخلوط تی ان تی و پودر آلومینیوم ) پر کرده بودند.
این بمب نه چندان پیچیده به راحتی می توانست تا 30 متر در زمین و 6 متر در بتن مسلح فرو رفته و سپس منفجر شود ؛ سلاحی که خیلی زود با نام جی بی یو 28 به تولید انبوه رسید و به سر آغازی تازه برای نسل جدید تسلیحات سنگر شکن بدل شد .
Guided Bomb Unit 28
سنگر شکن :
شاید مهم ترین سوال این باشد که تسلیحات سنگر شکن چگونه کارمی کنند ؟ در پاسخ باید گفت که چیز خیلی پیچیده ای در میان نیست . کافی است بدانیم که تمام ماجرا بر چند اصل ساده فیزیک مکانیک استوار است . انرژی جنبشی در این جا نقش ویژه ای بازی می کند .
در نتیجه یک موشک فراصوت یا یک بمب سنگین با پوششی مقاوم برای این کار کفایت می کند . به بیانه ساده این دست از بمب ها را می توان یک لوله دراز باریک اما بسیار محکم فرض کرد که خیلی هم سنگین هستند . زمانی که این بمب ها از ارتفاعی بالا مثلا 6 هزار متری با سرعتی زیاد رها می شود ، هنگام سقوط انرژی جنبشی بسیار زیادی به دست می آورد که همانند یک میخ بزرگ پرتاب شده از میخپرچ کن به آسانی می تواند تا عمق خاصی از زمین یا دیوار های محافظت شده با بتن فروبرود .
البته تمام ماجرا به همین سادگی نیست . توانای غلبه بر اهداف مستحکم یا دفن شده در اعماق زمین به فاکتور های ریز تری مانند مصالح مورد استفاده در هدف محافظت شده ، موقعیت اقلیمی هدف ، شتاب و زاویه بمب در هنگام برخورد ، وزن مهمات و جنس ماده سازنده آن شکل بدنه و دماغه سلاح و نسبت طول به قطر بمب یا موشک به عنوان تابعی از میزان نفوذ پذیری آن بستگی دارد .
بیشتر بمب های متعارف امروزی توانایی در گیری با هدف های متنوع را ندارند اما در مقابل بسیار ارزان هستد و با بیشتر هواپیما های جنگی نیز حمل می شوند . تسلیحات سنگر شکن در مقابل بسیار سنگین هستندو گران ! که به همین علت با طیف خاصی از هواپیما های جنگنده و بمب افکن حمل میشوند .
هواپیمای جنگی "بی - 52 " درحال پرتاب بمب "موپ"
به این ترتیب تنها بمب افکن های بزرگ توانایی حمل و استفاده تاکتیکی از این تسلیحات را دارند و جنگنده های کوچک یا امکان حمل آن ها را ندارند و یا به حمل یک یا دو فروند از این تسلیحات محدود می شوند . این بمب ها نیازمند مواد منفجره به شدت غیر حساسی هستند که در عین قدرت انفجاری می توانند تنش بالای برخورد سلاح با زمین را تحمل کنند سپس با استفاده از فیوز های تاخیری خود در زمان مناسب منفجرشوند . تمام تسلیحات سنگر شکن بر اساس نوع ماموریت خود به سه مولفه اصلی وابسته اند :
1 - وزن سلاح که هر چه سنگین تر باشد ، بمب انرژی جنبشی بیشتری هنگام برخورد به زمینخواهد داشت .
2- قطر بدنه بمب یا موشک که هر چه کم تر بودنش موجب کوچک تر شدنناحیه برخورد و کاهش مقاومت سطحی می شود که بمب باید در آن فرو رود .
3- سرعت سلاحکه باز هم افزایش انرژی جنبشی را به همراه دارد و تنها شیوه برای این کار همافزودن چیزی مانند یک موتور راکتی بزرگ به بمب یا استفاده از موشک هاست .
یک روش برای سنگین تر کردن بمب در عین حفظ قط آن استفاده ازفلزات سنگین تر از فولاد برای بدنه آن است . البته هر فلزی مناسب این کار نیست .مثلا سرب سنگین تر است اما بیش از اندازه برای شکستن استحکامات نرم است و در نتیجه به محض برخورد قر می شود .
در اینجا شاید فکر کنید که اورانیوم ضعیف شده برای اینکار مناسب است ؛ ماده ای چگالی آن تقریبا دو برابر سرب و حتی از فولاد هم مقاوم تراست و در زره تانک ها و ادوات جنگی مدرن کاربرد بسیاری دارد . در عین حال به عنوان آلیاژی مناسب برای مهمات ضد زره در گلوله تانک یا هواپیمای شکاری به کار می رود .
به عنوان مثال مهمات ام 829 تانک ام 1 آبرامز به عنوان یک ضد زره از همین ماده ساخته شده که وزنی تنها 5/4 کیلوگرم و طول 61 سانتی متری خود پس از شلیک با سرعت 6/1 کیلومتر در ثانیه آن چنان انرژی جنبشی دارد که تقریبا هیچ زرهی در برابر آن کار ساز نیست.
بمب سنگرشکن آمریکا " MOP "
اما اورانیوم ضعیف شده به شدت خطرناک است .آمریکایی ها چیزی نزدیک به 300 تن مهمات ضد زره که با اورانیوم ضعیف شده ساخته شده بودند را در جریان جنگ 1991 خلیج فارس علیه ارتش صدام استفاده کرد . در آن زمان مشخص شد زمانی که این ماده می سوزد ، اورانیوم ضعیف شده بخاری از اکسید اورانیوم تولید می کند که فرسنگ ها دور تر از محل استفاده آن را آلوده می سازد.
برای اجتناب از آلودگی ، از این رو مهمات سنگر شکن معمولا با ترکیبی از فلزات مختلف مانند تیتانیوم ، آلومینیوم و فولاد ساخته می شوند. تا در عین داشتن استحکام ،وزن اضافی مورد نیاز را نیز تامین کنند . در نتیجه در بیشتر مواقع تنها 10 در صد کل وزن سلاح در لایه تخت فشار زمین یا دیوار حفاظت شده برای ایجاد فشار مناسب کفایت می کند .
در نهایت استفاده از این تسلیحات مشکلات و محدودیت های فراوانی را به همراه دارد که دقت و وزن بالای سلاح از مهم ترین این مشکلات و محدودیت ها هستند .
بمب سنگرشکن KAB-1500L-Pr
انواع بمب های ضد بتن :
1- سال 2011 = gbu-57 قویترین سلاح سنگر شکن جهان با وزن 13 تن که تا61 متر در زمین فرو می رود و نزدیک به 28 متر در بتن .
2- سال 1997 = b61 تنها سلاحهسته ای سنگرشکن دنیا که فقط چند متر در بتن فرو می رود ولی به خاطر تولید انواجهسته ای خسارت زیادی به اطراف خود میزند و کوچک ترین سلاح هسته جهان است .
3- سال 1991 = 82-ubg مشهور ترین سنگرشکن دنیا است و توان نفوذ 6 متری در بتن را دارد و با ماهواره و هدایتگر های لیزری هدایت میشود .
4- سال 1962 = fab-1500 مهم ترین ومشهور ترین بمب سنگرشکن روسی است که در زمان حمله شوروری سابق به افغانستان استفاده شد و تنها 1 تن وزن دارد و توان نفوذ 10 تا 20 متری را در زمین و دو متر در بتن را دارد .
5- سال 1955 = mk84 پرکاربرد ترین بمب سقوط آزاد جهان بود که درزمان جنگ ویتنام به کار گرفته شد . این بمب کوچک می توانست تا یک متر بتن را تخریب کند .
