مقاله
حجه الاسلام ناصر شكريان
مديركل سازمان تبليغات اسلامي استان مازندران
راجع به شخصيت والاي حضرت فاطمه (س) بيش از پنجاه آيه قرآن تأويل و تفسير شده است. اين نوشتارتحت عنوان جايگاه فاطمه در سوره دهر به رشته تحرير درآمد و نگارنده در پي آن است که بااستفاده از سوره مباركه دهر،گذري بر شخصيت و عظمت و فضايل والاي حضرت صديقه كبري(س) داشته و عناويتي از قبيل موقعيت زماني و مكاني سوره- شأن نزول- تفسيرآيات مربوطه- فاطمه برترين بانوي جهان-بانوي بهشتي - مقام قرب فاطمه نزد خدا و... مورد بحث قرار گرفته و سپس فاطمه زهرا (س) بعنوان برترين و جامع‌ترين الگو عالم بشريت در همه ابعاد زندگي ( سجاده بندگي، جلوه‌گاه وارستگي، عرصه وظايف خانوادگي، حيا، عفاف، حجاب، ايثار، انفاق، ساده زيستي و جبهه فرهنگي، سياسي...) براي همه عصرها، نسل‌ها معرفي گرديد.
چه اينكه فاطمه (س) همچون كوثر بيكران الهي به عنوان اسوه و الگوي بي نظير هميشه سرسبز و حيات‌بخش استمرار داشته و درس و عبرتي براي همه عصرها و نسل‌ها در طول تاريخ خواهد بود.
سخن گفتن از شخصيت بي‌نظير فاطمه (س) شم بهشتي مي‌خواهد، چه اينكه پيامبر خدا فرمود:
كلما اشتقت الي رائحه الجنه شممت رائحه ابنتي فاطمه (س)[1]
هر زمان مشتاق بوي بهشت مي‌شوم دخترم فاطمه(س) را مي‌بويم و بوي بهشت از او استشمام مي كنم.
در روايتي كه فريقين بر آن تأكيد دارند پيامبر خدا (ص) در شب معراج از بهشت عبورمي‌كرد، جبرئيل امين از ميوه درخت طوبي به آن حضرت داد و هنگامي كه به زمين بازگشت نطفه فاطمه(س) از آن ميوه بهشتي منعقد شد[2].
بانويي كه در شمار معصومين است.[3]خود معصومه، پدر معصوم، شوهر معصوم، فرزندان معصوم مي‌باشند.
بانويي كه محبت او و خاندان او مزد رسالت و از فرائض ديني بشمار مي‌آيد[4].
صديقه طاهره اي كه مظهر رضاي الهي و غضب ربوبي است.[5]
و مدال افتخار سيده نساءالعالمين را در آفرينش به خود اختصاص داده است.[6]
اگر چه پيرامون شخصيت آسماني بانوي بانوان جهان حضرت فاطمه زهرا (س) بسي كتابها نگاشته شده و فراوان سخن رانده شده است، اما گويا اگر هزاران برابر آن نيز قلم زده و سخن گفته شود باز قطره‌اي در مقابل اقيانوس بي كرانة فضيلت‌هايش مي‌باشد.
به تعبير حكيمانه حضرت آيت الله جوادي آملي، گفتار و نوشتار هر چه بلند و پر معنا و نغز و رسا باشد، توان معرفي شخصيتي كه اصلش از عالم ملكوت و شاخ و برگش در جهان ناسوت گسترده است را ندارد[7]. عارفي همچون حضرت امام خميني ره با آن جايگاه علمي و عرفاني‌اش ازدرك عظمت و مقام والاي حضرت زهرا (س) اظهار عجز و ناتواني كرد و فرمود: هر كس با هر بينش درباره او سخن گفته است از عهدة ستايش او بر نيامده است. چونكه دريا را در كوزه‌اي نتوان گنجاند[8].
فضل زهرا را بشركي توان احصا كرد قطره را قدرت نباشد وصف از دريا كند
و من خود را قاصر مي دانم در مورد حضرت صديقه ذكري كنم[9] فاطمه به مرتبه‌اي رسيده است كه دست همه از او كوتاه است. حضرت فاطمه يك فرد معمولي نبود بلكه يك موجود ملكوتي است كه در عالم به صورت انسان ظاهر شده است. موجودي الهي جبروتي در صورت يك زن ظاهر شده است.
زني كه تمام خاصه‌هاي انبياء در اوست، زني كه اگر مرد بود نبي بود، زني كه اگر مرد بود جاي رسول الله (ص) بود[10].
ما را كجا به كوي تو ممكن بود وصول كانجا خيال را نبود قدرت نزول
در وصف ذات پاك و كرامات بي‌حدت گرديده نطق الكن و حيران شود عقول[11]
مقام معظم رهبري مدظله‌العالي هم فرمود:
براي انسان‌هاي كوچكي مثل من خيلي دشوار است كه بخواهند دربارة آن عظمت سخن بگويند. ما خيال و يك تصوير و يك نقش در ذهنمان مي‌گذارنيم، اين کجا و واقعيت‌ها و حقيقت‌ها كه بسي عظيم‌تر از ذهن است كجا - واقعاً دختر پيامبر معماي ناگشوده ذهن بشر و معارف بشري است، حقيقتاً براي ذهن قاصر ما، آن علو درجه معنوي و ملكوتي ام‌الائمه- النجباء (س) قابل درك نيست و به قدر فهم خود ممكن است شمه‌اي از رشحات را درك كنيم[12].
پس چه قلمي سزاوار ترسيم شخصيت ملكوتي حضرت فاطمه است، چه فكري ياراي توانايي درك فضائل او را داراست چگونه ممكن است ابعاد شخصيت آن بزرگوار در گفتار ما خاكيان محدود، جلوه‌گر شود. پس بايد اعتراف و اذعان نمود كه انسان نمي تواند شخصيت والاي حضرت راآنگونه كه هست درك كندو تبين نمايد. و براي شناخت و معرفي مقام والاي آن حضرت بايد از سرچشمه وحي و اولياء خدا استمداد طلبيد، چه اينكه فاطمه را غير از خدا و رسول (ص) و اولياي الهي نشناختند و از سوي ديگر با گذشت بيش از چهارده قرن هنوز ابعاد گوناگون زندگاني حضرت زهرا (س) در اوج غربت و مظلوميت بسر مي‌برد و متاسفانه زواياي زندگي او براي بشريت در هاله‌اي از گمنامي و ابهام قرار دارد.
از اينكه دست اندر كاران آن كنگره نوراني قدمي در معرفي آن بانوي بزرگ اسلام گرفته‌اند جاي تقدير و تشكر دارد. اميد است اين عرض ارادت به پيشگاه با عظمت حضرت صديقه كبري قبول درگاه حق واقع شود و گامي كوچك در معرفي حضرت بعنوان بهترين الگو براي همه عصرها و نسل‌ها برداشته شود.
1- بنابر اجماع علماء و مفسرين شيعه و مشهور علماء و مفسرين اهل سنت همه سوره يا حداقل بخشي از آيات اوائل آن در مدينه نازل شد[13] كه شأن نزول ذكر شده مؤيد مدني بودن آن است.
2- اين سوره بنابر اجماع 31 آيه دارد.[14]
3- نود و هشتمين سوره از لحاظ ترتيب نزول و هفتاد و ششمين سوره به ترتيب قرآن است.
4- براي اين سوره نامهاي متعددي ذكر شده كه مشهورترين آنها، دهر، انسان، ابرار و هل اتي است.
5- نامگذاري سوره به اين اسامي، از خود آيات اين سوره نشأت گرفته شده است.
6- از پيامبر اكرم (ص) روايت شده كه هر كس سوره هل اتي را بخواند پاداش او برخداوند بهشت و لباسهاي بهشتي است. « من قرأ سوره هل اتي كان جزاؤه علي الله جنه و حريرا[15]»
دانستن موقعيت زماني و مكاني هر سوره در فهم آيات بسيار مؤثر است، اما اين سوره از اهميت بيشتري برخوردار است اجماع علماء و مفسرين شيعه و مشهور علماء و اهل سنت همة سوره يا حداقل بخشي از آيات اوائل اين سوره را مدني دانسته و در مدينه نازل شده است[16]. و قرطبي از مفسرين اهل سنت در تفسيرش نوشته است قال الجمهور مدنيّه[17]. اجماع علما بر مدني بودن سوره دهر است .
ابوعبدالله زنجاني از جمعي از بزرگان اهل سنت نقل كرده است كه اين سوره مدني است[18].
زمخشري و ديگر بزرگان اهل سنت اظهار كرده‌اند كه اين سوره در شأن علي(ع) و فاطمه(س) و فرزندانش نازل شده است[19].
و اين مساله بقدري معروف و مشهور است كه شافعي يكي از ائمه چهارگانه اهل سنت در شعر معروفش مي‌گويد:
الي مَ الي مَ و حتي متي اعاتب في حب هذا الفتي
و هل زوجت فاطمه غيره و في غيره هل اتي هل اتي[20]
تا كي تا كي و تا چه زمان مرا در محبت اين جوانمرد سرزنش مي‌كنيد
مگر فاطمه به غير او تزويج شد و هل اتي درباره غير او نازل شد
علامه طبرسي فرمود:
و قد روي الخاص و العام ان الايات من هذه السوره و هي قوله ان الابرار يشربون الي قوله و كان سعيكم مشكورا. نزلت في علي و فاطمه و الحسن والحسين (ع) و جاريه لهم تسمي فضه و هو الراوي عن ابن‌العباس و مجاهد و ابي صالح[21].
از خاص و عام روايت شد كه اين آيات در شأن علي و فاطمه و حسن و حسين و فضه نازل شد. و اين مطالب از ابن‌عباس و مجاهد و ابي‌صالح روايت شده است.
ابن عباس مي‌گويد: حسن (ع) و حسين (ع) بيمار شدند و پيامبر (ص) با جمعي از اصحاب به عيادت آنها آمد و به علي(ع) فرمود اي ابوالحسن خوب بود نذري براي شفاي فرزندان خود مي‌كردي.
علي (ع) و فاطمه(س) نذر كردند كه اگر آنها شفا يافتند سه روز روزه بگيرند، چيزي نگذشت كه آن ها شفا يافتند در حاليكه مواد خوراكي در منزل نداشتند. علي (ع) سه من جو قرض نمود و فاطمه (س) يك سوم آنرا آرد نمود و نان پخت. هنگام افطار سائلي بر در خانه آمد و گفت من مستمندي هستم و غذايي به من بدهيد، آنها همگي غذاي خود را به آن فقير دادند و با آب افطار نمودند. روز دوم روزه گرفتند و حضرت زهرا(س) يک سوم ديگر جو را غذا پخت وقتي كه غذا آماده شد، يتيمي در خانه را زد و آن روز هم غذاي خود را بخشيديد وخود با آب افطار نمودند. وقتي كه روز سوم روزه گرفتند و حضرت فاطمه (س) يک سوم باقيمانده جو را غذا پخت و موقع افطار در خانه بصدا در آمد و اسيري تقاضاي كمك كرد باز سهم خود را بخشيدند و خود با آب افطار نمودند. علي (ع) صبح روز چهارم در حاليكه نذر خود را بجا آورده بود. با حسن (ع) و حسين(ع) خدمت پيامبر (ص) رسيدند. هنگامي كه پيامبر (ص) آنها را ديد و مشاهده كرد كه از شدت گرسنگي مي‌لرزند، پيامبر(ص) گريه كرده جبرئيل نازل شد و سوره هل اتي را بر پيامبر (ص) تلاوت كرد[22].
مرحوم علامه طباطبايي فرمود. حضرت امير (ع) در موارد متعددي به نزول اين آيات در باره خود و حضرت زهرا (س) و فرزندانش استدلال كرده است و اين دليل آن است كه شأن نزول مورد قبول اهل سنت نيز بوده است.
علامه آلوسي مفسر معروف اهل سنت در تاييد مطلب گفته است از لطائف اين آيات اين است كه در اين سوره بسياري از نعمتهاي بهشتي شمرده شده ولي از حورالعين كه غالباً در قرآن در كنار نعمتهاي بهشتي ذكر مي‌شود، مطلقاً نام نبرده است.
چونكه اين سوره درباره فاطمه و همسر و فرزندانش نازل شد و خداوند به احترام بانوي اسلام كه قره عين رسول الله (ص) است ذكري از حور به ميان نياورد[23].
همچنانكه مرحوم علامه طباطبايي هم به همين نكته اشاره نموده است[24].
جبرئيل امين بخاطر اين ايثار، به پيامبر (ص) تبريك و تهنيت گفت و اين سوره را در فضيلت حضرت زهرا (س) و همسر و فرزندانش نازل كرد و خداوند متعال كه خالق بَرّ و بِرّ است در اين آيات آنها ابرار ناميد كه اين انفاق و ايثارشان در دنيا و آخرت آثار وسيع به همراه داشته و دارد و در بهشت از جامهاي فاخر شراب طهورايي را كه به كافور بهشتي معطر است مي‌خوراند و در سند متقن يعني قرآن كريم به عنوان نمونه و الگويي بي‌نظير ذكر فرمود.
سپس تاج افتخار عبوديت را بر سرشان گذاشت و فرمود: عيناً يشرب بها عبادالله. و در آيات بعدي دليل استحقاق آنها به نعمتهاي بي‌نظير را چنين بيان مي‌كند.
يوفون با لنذز و يخافون يوما كان شره مستطيرا
به نذر خود وفادار و از روز قيامت و شر آنها بيمناك هستند.
و يطعمون الطعام علي حبه مسكينا و يتيما و اسيرا...
اطعام آنها معمولي نيست بلكه توأم با ايثار است در هنگامي كه خودشان نياز دارند اما انفاق مي كنند. لن تنالو البر حتي تنفقوا مما تحبون[25] آنچه كه خود دوست دارندو نيازدارند انفاق مي‌كنند. روز اول انفاق نمودند و خود با آب افطار كردند، روز دوم كه بدن نياز بيشتر به غذا دارد باز از خودگذشتگي مي كنند و عليرغم نياز حاضر نيستند كه يتيم را از خانه برگرداند و اوج ايثار در روز سوم نمودار مي‌شود كه سه روز انرژي بدن مصرف شده نياز بدن از همه روزها به غذا بيشتر شده، موقع افطار اسيري كه قطعاً مسلمان نيست و از مشركان و كفار بشمار مي‌آيد به اين خانه پناه مي‌برد.
اما اين خاندان كه معدن جود و كرم هستند، حاضر نيستند كسي از در خانه آنها دست خالي برگردد.
نكته قابل توجه اينكه جمله يوفون و يخافون و يطعمون فعل مضارع است نشان مي‌دهد كه اين اوصاف ويژگي هميشگي آنهاست.
خداوند متعال چهارمين وصف برجسته آنها اخلاص ذكر مي‌فرمايد.
انما نطعم لوجه الله لا نريد منكم جزاء و لاشكورا
فقط براي خدا اطعام و انفاق كردند و تمام اعمالشان مخلصانه و براي ذات پاك خداوند است و هيچ چشمداشتي به پاداش مردم و تقدير و تشكر آنها ندارند.
همانطوري كه قبلاً اشاره شد بيش از 50 آيه در شأن و فضيلت حضرت زهرا(س) تفسير شده است كه اين سوره يكي از آياتي است كه درباره حضرت زهرا (س) و اهل بيت پيامبر نازل شده است. اگر دنيا و مكاتب ديگر همچون اين ايثار و انفاق سراغ دارند عرضه كند، اگر در طول تاريخ نمونه برتر و بهتر وجود داشت خداوند آنها را به عنوان الگو و نمونه برتر ذكر مي‌فرمود:
در مدينه مستمندي به پيامبر اكرم (ص) مراجعه مي‌كند حضرت به سلمان مي‌گويد او را ببر درِ خانه كسي حضرت زهرا (س) كه هر كس رفت دست خالي برنگشت.
اين حجر و ديگران از پيامبر(ص) نقل كردند. هنگامي كه نبي مكرم اسلام (ص) از سفر باز مي‌گشت نخست به سراغ خانه فاطمه (س) مي‌رفت، يكبار كه وارد خانه شد ديد كه براي دخترش دستبندو گردنبند و گوشواره ساختند و پرده‌اي براي اطاق آويزان كرده اند، نارضايتي بر چهره پيامبر نمايان شد و به مسجد رفت، فاطمه(س) فهميد كه پدرش بخاطر اين مختصر زينت ناراحت است. همه را جمع كرد و نزد پيامبر (ص) فرستاد تا در راه خدا انفاق كند. نبي مكرم اسلام (ص) وقتي كه اين ايثار و زهد فاطمه را ديد سه بار فرمود. فعلت فداها ابوها آنچه كه خواستم انجام داد، پدرش به فدايش باد[26]
انفاق از موضوعات مهم اسلامي و انساني است. اطعام طعام نه تنها در اين آيات يكي از كارهاي برجسته ابرار و عبادالله شمرده شده بلكه در بسياري از آيات و روايات از بهترين حسنات تلقي شده است.
روايت شده است كه مجبوب ترين عمل نزد خداوند متعال مسرور كردن مؤمنين به وسيله سير كردن و يا اداي دين او مي‌باشد. هيچ يك از مخلوقين خدا نمي‌دانند كه پاداش او چيست؟ نه فرشتگان الهي و نه پيامبران مرسل، جز خداوند كه پروردگار عاليمان است[27]. خداوند هم در قرآن پاداش انفاق را حداقل70 برابر ذکر نموده است[28].
حضرت امير (ع) هم در يك بيان دردمندانه فرمود:
امروز كارمان به جايي رسيده كه پيوسته خير از شما دورتر مي‌شود و شر به شما نزديك تر مي‌گردد. امروز روزگاري است كه نيروي شيطان در حال قوي شدن و نقشه‌هاي او در آستانه فراگير شدن است، مگر نه اين است كه به هر سو چشم باز مي كني يا فقيري را مي‌بيني كه با فقر دست و پنجه نرم مي‌كند و يا توانگري كه نعمت خدا را با كفران تلف مي كند و يا بخيلي را مي‌بيني كه بخل كردن از خدا را غنيمت مي‌شمارد و يا متمردي كه گوشش از شنيدن حق ناشنوا شده است[29].
اما اگر نگاهي به دنياي امروز كنيم كه اخبار منتشره حاکي از اين است که در هر سال ميليونها نفر از گرسنگي مي‌ميرند، در حاليكه در مناطق ديگر غذاي اضافي انسان در زباله دانها مي‌ريزند.
نبي مكرم اسلام (ص) فرمود. يكي از برترين اعمال نزد خدا خنک کردن جگرهاي داغ و سير كردن شكمهاي گرسنه است. سوگند به كسي كه جان محمد(ص) در دست اوست، بنده‌اي كه شب سير بخوابد و برادر و همسايه مسلمانش گرسنه باشد، به من ايمان نياورده است[30].
انفاق از انگيزه‌هاي مختلفي ناشي مي‌شود، گاهي براي خود نمائي و بعضاَ براي اغراض شخصي، دنيوي و گاهي همراه با منت و اذيت و آزار است كه هيچگونه ارزش معنوي و قربي ندارد. لا تبطلوا صدقاتكم بالمنّ و الاذي[31].
گاهي انسان انفاق از روي ترحم است و گاهي از روي وظيفه و زماني براي ترس از عذاب و گاهي براي رفتن به بهشت. گاهي در انفاق از طرف مقابل انتظار تقدير و تشكر دارند. گاهي انفاق در حال غنا و دارايي است كه مشكلي براي زندگي انفاق کننده ايجاد نمي كند و گاهي انفاق در سختي و رنج و فقر است ينفقون في السراء و الضراء[32] در حال راحتي و رنج انفاق مي كنند. گاهي به دوستان و همسايگان و همشهريان و هم كشيان دارد، اما گاهي حتي به دشمنان هم انفاق مي‌كند.
گاهي انفاق در حالي كه خودش نياز دارد، بچه‌هايش گرسنه هستند، اما ديگران را بر خود و اهلش مقدم مي كند.
عالي ترين مرحله انفاق در ابعاد مختلف در اين سوره به عنوان الگو و نمونه براي همه عصرها و نسل ها به نمايش گذاشته شد از جهت انگيزه فقط لوجه الله و از هيچ كس انتظار تشويق و تقدير نداشته انما نطعم لوجه الله لا نريد منكم جزاءًا و لا شکورا . از طرف ديگر، آنها خود و بچه‌هايش نياز شديد به غذا دارند اما ديگران را برخود مقدم مي‌دارند. و حتي در اين حال اسيري كه مسلمان نيست را بر خود و اهلش مقدم مي‌دارند.
ارزش انسانها مسلماً يكسان نيست. بعضي از افراد از مقرب‌ترين فرشتگان الهي برترند و برخي از درنده ترين حيوانات، پست‌ترند. " بل هم اضل"[33].
آنچه كه به انسان ارزش مي دهد براساس معارف قرآن و اسلام همان علم، ايمان، تقوي و ملکات فاضله است.
روايت فراواني در منابع معروف اهل سنت تصريح شده كه فاطمه زهرا (س) افضل زنان جهان است. پيامبر اكرم (ص) فرمود: «ان افضل نساء الجنه خديجه بنت خويلد و فاطمه بنت محمد و مريم بنت عمران و آسيد بنت مزاحم[34]» برترين زنان بهشت چهار نفرند: خديجه، فاطمه، مريم و آسيه.
نبي مكرم اسلام (ص)، دريك بيان ديگر فرمودند: انها سيده النساء يوم القيامه[35]. بدانيد او بانوي تمام زنان در قيامت است.
ابن عباس از پيامبر اكرم (ص) نقل نمود كه: «اربع نسوه سيدات سادات عالمين مريم بنت عمران و آسيه بنت مزاحم و خديجه بنت خويله و فاطمه بنت محمد و افضلهن فاطمه[36] »
چهار زن بانوي بانوان جهان هستند. مريم، آسيه، خديجه و فاطمه كه فاطمه از همه برتر است. افضليت فاطمه اطلاق دارد، هم مقام علمي و هم معنوي و ايثار و فداكاري و ساير ملكات فاضله را شامل مي‌شود. اگر قران درباره حضرت مريم مي‌فرمايد: مريم با فرشتگان سخن گفت و آنها نيز با او سخن گفتند[37] و نيز مي‌گويد: براي مريم غذاي بهشتي در كنار محرابش حاضر مي شد[38] .
و نيز مي‌فرمايد: مريم صديقه بود[39] و خداوند اگر براي آسيه نيز مقاماتي ذكر كرد. همچنانكه پيامبر (ص) براي خديجه مقامات بزرگي ذكر فرمود. اما نبي‌مكرم اسلام در اين روايت فاطمه زهرا (س) را افضل از مريم، آسيه و خديجه معرفي نموده است .
در حديث ديگر خطاب به خود حضرت زهرا(س) فرمود: يا فاطمه الا ترضين ان تكون سيده نساء العالمين و سيده نساء هذا الامه و سيده نساء المؤمنين[40]. اي فاطمه، آيا راضي نمي‌شوي كه برترين بانوي عالميان و برترين بانوي اين امت و برترين بانوي زنان با ايمان باشي؟
بسياري از مفسران اهل سنت[41] از جابر بن عبدالله روايت شده كه پيامبر(ص) چند روز غذايي در خانه خود و همسرانش نداشت. به خانة فاطمه(س) آمد و فاطمه(س) غذا آورد. پيامبر(ص) وقتي که پارچه را برداشت فرمود: دخترم از كجا آوردي؟ عرض كرد: « هو من عندالله ان الله يرزق من يشاء بغير حساب» اين از طرف خداست و خداوند به هرکس که بخواهد بدون حساب روزي مي دهد . پيامبر اکرم (ص) شكر خدا كرد و فرمود: الحمدلله الذي جعلك شبيهه سيده نساء بني اسرائيل[42]. شکر مي کنم خدايي را که تو را شبيه مريم قرار داد.
ابن عباس مي‌گويد پيامبر اكرم (ص) زياد فاطمه را مي بوئيد و مي‌بوسيد. عايشه عرض كرد: شما زيـاد فاطـمه(س) را مي‌بوسـيد. رسول خدا (ص) فـرمود: هنـگامي كه مشتـاق ميـوه‌هاي
بهشتي مي‌شوم فاطمه (س) را مي‌بويم[43].
و در تعبير ديگر فرمود:
« فاذا أنا اشتقت الي ريح الجنه شممت ريح فاطمه.»[44]
هنگامي كه مشتاق بوي بهشت مي‌شوم بوي فاطمه (س) را استشمام مي‌كنم.
علماي شيعه و اهل سنت نقل کردند که پيامبر اکرم در شب معراج از بهشت عبور مي کرد . جبرييل امين از ميوه درخت طوبي به آن حضرت داد . هنگامي که به زمين بازگشت ، نور فاطمه از آن ميوه بهشتي منعقد شد [45].
در كتاب‌هاي معروف اهل سنت و در روايات متعدد آمده است كه پيامبر (ص) به فاطمه (س) فرمود: « ان الله يغضب لغضبك و يرضي لرضاك»[46]. خداوند بخاطر خشم تو خشمگين و بخاطر رضاي تو راضي مي‌شود. يعني فاطمه محور غضب و خشنودي خدا معرفي مي گردد.
در صحيح بخاري از منابع معروف اهل سنت چنين مي خوانيم که پيغمبر خدا فرمود : فاطمه بضعه مني فمن اغضبها فقد اغضبني[47] . فاطمه پاره وجود من است و هرکس او را به خشم آورد مرا به خشم آورده است .
و در بيان نوراني دگر فرمود: « انما سماها فاطمه لان الله فطمها و مجبيها عن النار[48]». او را فاطمه ناميدند چون كه خداوند او و محبانش را از دوزخ باز داشته است. ذهبي از علماي اهل سنت از پيامبر اکرم روايت کرده است: فاطمه نخستين كسي است كه وارد بهشت مي‌شود.
« اول شخص يدخل الجنه فاطمه بنت محمد[49]»
نخستين كسي كه وارد بهشت مي‌شود فاطمه(س) دختر رسول خداست.
پروردگار عالم در قرآن كريم شيوه‌هاي متفاوتي را براي تربيت انسان ارائه فرموده است. يكـي از مـؤثرترين و كارآمد ترين شيـوه‌هاي تـربيتي كه در قرآن به كـرات بطور مستـقيم و
غيرمستقيم مورد توجه قرار گرفته، ارايه الگوهاي شايسته مي‌باشد.
قدكانت لكم اسوه حسنه في ابراهيم والذين معه[50]در ابراهيم و كساني كه با او بودند براي شما الگويي نيكوست.
ضرب الله مثلاً للذين امنوا امراه فرعون[51]. خداوند براي مؤمنين، همسر فرعون را مثل زده است. و در جايي ديگر نبي مکرم اسلام را به عنوان الگويي شايسته براي جوامع بشري معرفي مي نمايد . لقد كان في رسول الله اسوه حسنه[52]. در پيامبر خدا براي شما الگويي نيكو وجود دارد.
از آنجائيكه حضرت زهرا (س) استمرار اسوه حسنه پدر است، او ميوه قلب رسول الله و روح و نور چشم و پاره تن رسول خدا است[53]. او مظهر رضاي الهي و غضب ربوبي و سيده بانوان جهان به شمار مي‌آيد، لذا به عنوان الگوي جامع و برتر براي نسل ديروز و امروز و فردا معرفي شده است. و شايد همين رمز و راز آن روايتي باشد كه پيامبر خدا فرمودند: ان الله جعل عليا و زوجته و ابنائه حجج الله علي خلقه[54] همانا خداوند علي و فاطمه و فرزندان آنها را حجت‌هاي خودش براي مردم قرار داد.
امام زمان(عج) بهترين خلق روي زمين، الگوي همگان، در تمام ابعاد وجودي انسان، هم فاطمه زهرا(س) را اسوه شايسته زندگاني خويش معرفي مي‌فرمايد.
و في ابنه رسول الله لي اسوه حسنه[55]دختر رسول خدا براي من الگوي شايسته است.
فاطمه الگوي من است نه از آن جهت كه مادر من است بلكه بدين جهت كه دختر رسول الله و استمرار رسالت و آئين پدر و تداوم بخش امامت و ولايت است.
آري فاطمه نه تنها الگوي بانوان جهان بلكه اسوه تمام جهانيان در ابعاد مختلف زندگي است در سجاده بندگي، در جلوه گاه وارستگي، در اوج ايثار و انفاق، در زهد و ساده زيستي، در حياء و حجاب و عفاف، در عرصه وظايف خانوادگي، در ميدان صبر و بردباري، در جبهه فرهنگي، اجتماعي و سياسي و...
مقام معظم رهبري فرمود: شخصيت زهراي اطهر در ابعاد سياسي، اجتماعي و جهادي شخصيت ممتاز و برجسته‌اي است، به طوري كه همه زنان مبارز و انقلابي و برجسته و سياسي عالم مي‌توانند از زندگي كوتاه و پر مغز او درس بگيرند[56]. لذا به تمام دنيا و همه مجامع علمي و فرهنگي با قاطعيت اعلام مي كنيم كه اگر همانند زهرا داريد معرفي كنيد. و با تمسك به آيات و روايات با صراحت مي‌گوييم كه همانند آن حضرت وجود نداشته و نخواهد داشت و بهترين الگودر همه ابعاد زندگي براي همه عصرها و نسل‌ها مي‌باشد.
حضرت آيه الله جوادي آملي فرمود: آنچه در پايان اين خطوط و خاتمه اين سطور مي‌توان به يادگار نوشت و در جان سرشت، اعتقاد به كوثر بودن زهرا(س) و الگو بودن دختر بطحاء است. او نه تنها اسوه زنان و رهبر نسوان است بلكه امام مردان و زعيم قاطبه نيكان است[57].
فهرست منابع و مأخذ
1- قرآن كريم
2- نهج البلاغه
3- تفسيرمجمع‌البيان-علامه طبرسي منشورات مكتبه آيه-العظمي مرعشي نجفي قم- 1403هـ.ش
4- تفسير الميزان - علامه طباطبائي- انتشارات جامعه مدرسين قم.
5- تفسير كبير- فخر رازي - نشر مكتب الاعلام الاسلامي - چهارم 1413 هـ. ق
6- تفسير كشاف - محمود زمخشري - انتشارات دارالفکر - بيروت - اول -1397هـ ق
7- تفسير روح المعاني - سيدمحمود آلوسي - دار احيا التراث العربي - بيروت
8- الجامع لاحکام القرآن - محمد قرطبي - دار احيا التراث العربي - بيروت - 1405 هـ ق
9- تفسير نمونه - ناصر مكارم شيرازي- دارالكتب الاسلاميه تهران هشتم- 1369 هـ .ش
10- درالمنثور-جلال الدين سيوطي-منشورات آيت الله العظمي مرعشي نجفي-قم-04 هـ ق
11- بحارالانوار- محمدباقر مجلسي- مؤسسه الوفاء بيروت، لبنان 1404 هـ.ق
12- الغدير- علامه اميني - دارالكتب الاسلاميه - تهران - پنجم 1371 هـ. ش
13- مستدرك الصحيحين - الحاکم النيشابوري - بيروت - دارالمعرفه
14- زهرابرترين بانوي جهان- ناصر مكارم شيرازي-انتشارات سرور- قم-ششم-1380-هـ. ش
15- سرچشمه انديشه، عبدالله جوادي آملي- مركز نشر اسراء قم- اول- 1382 هـ. ش
16- صحيفه امام خميني- مؤسسه تنظيم ونشرآثارامام خميني - تهران اول 1378 هـ. ش
17- حديث ولايت - سيد علي خامنه‌اي- انتشارات امير كبير- تهران - سوم- 1377 هـ. ش
[1] - بحارالانوار، ج43،ص5- درالمنثور ذيل آيه 1، اسراء
[2] - زهرا برترين بانوي جهان، ص 20 و درالمنثور ذيل آيه 1، اسراء
[3] - آيه تطهير- علامه حسن‌زاده آملي در هزار و يك نكته فرمود: امام فخر رازي كه مشهور به امام‌المشككين است و در هر مسأله شك كرده در مورد عصمت فاطمه زهرا (س) تسليم محض است.(نكته 748)
[4] - قل لا اسئلكم عليه اجراً الا الموده في القربي- شوري آيه 23- امام شافعي پيشواي فرقه شافعيان در اين باره چنين سروده است: يا اهل بيت رسول الله حبكم فرض من الله في القرآن انزله ( اي اهل بيت رسول خدا دوستي شما واجبي است كه در قرآن نازل شده است.
[5] - ان الله يغضب لغضب فاطمه و يرضي لرضاه. بحارالانوار ج 43 ص 19- و مستدرك الصحيحين ج3 ص 153
[6] -زهرا برترين بانوي جهان ص 78- الدر المنثور ذيل آيه 42 آل عمران
[7] - سرچشمه انديشه، ج 2، ص 99
[8] - صحفيه نور ج 12 ص 72 قسمتي از پيام امام خميني ره در تاريخ 15/2/59
[9] - صحيفه امام ج 20 ص 4
[10] -صحيفه امام ج 7 ص 337-338
[11] - مناقب فاطمي ص 78
[12] - حديث ولايت ج 3 ص 167
[13] - الميزان - ج 20- ص 120
14 - مجمع‌البيان - ذيل سوره دهر
[15] - مجمع‌البيان - همان
[16] - الميزان ج 20 ص 120
[17] - تفسير قرطبي ج 10 ص 909
[18] - تفسير نمونه ج25 ص330
[19] - كشاف ج 4 ص 670
[20] - تفسير نمونه ج25 ص330
[21] - مجمع‌البيان ج 5 ص 404
[22] - مجمع‌البيان ج 5 ص 404 و احقاق الحق ج 3 ص 157 شأن نزول فوق را از 36 نفر از دانشمندان و علماء اهل سنت با او ذكر مأخذ نقل كرد. علامه اميني نيز در الغدير ج3 ص 107 از 34 نفر از علماء معروف اهل سنت اين حديث رانقل كرد.
[23] - روح المعاني ج 29 ص 158
[24] - الميزان ج 20 ص 131
[25] - آل عمران - 92
[26] - الصواعق المحرقه ص 109
[27] - اصول كافي ج 2 باب اطعام المؤمنين
[28] - بقره 261
[29] - نهج البلاغه خطبه 129
[30] - بحارالانوار ج 74 ص 369
[31] - بقره 262
[32] - آل عمران 124
[33] - اعراف - 179
[34] - مستدرك الصحيحين- ج 2- ص 495
[35] - زهرا برترين بانوي جهان ص28
[36] - درالمنثور - ذيل آيه 142 آل عمران
[37] - آل عمران- 42 و 43 سوره مريم (س) آيات 16 تا 21
[38] - آل عمران - 37
[39] - مائده - 75
[40] - مستدرك الصحيحين - ج 3- ص 156
41 - مانند زمخشري و سيوطي در ذيل آيه : کلما دخل عليها زکريا المحراب وجد عندها رزقا... ."هر زمان زکريا وارد محراب مريم مي شد غذاي مخصوص در آنجا مي ديد".
[42] - كشاف- ذيل آيه 37 آل عمران
[43] - ذخائر العقبي- ص 36 به نقل از کتاب زهرا برترين بانوي جهان
[44] - درالمنثور - ذيل آيه اول سوره اسراء
45 - درالمنثور - همان و زهرا برترين بانوي جهان ص20
[46] - مستدرك الصحيحين- ج 3- ص 153
47 - صحيح بخاري - باب منابب قرابه رسول الله به نقل از کتاب زهرا برترين بانوي جهان
[48] - تفسير نمونه ج25 ص330
[49] - کنز العمال ج6 ص219 به نقل از کتاب زهرا برترين بانوي جهان
[50] - ممتحنه 6
[51] - تحريم 11
[52] - احزاب 21
[53] - امالي صدوق- ص 99
[54] - شواهد التـنزيل ج1 ص76 به نقل از کتاب زهرا برترين بانوي جهان
[55] -بحارالانوار ج 53 ص 178
[56] - حديث ولايت - ج 3- ص 156
[57] - سرچشمه انديشه، ج 2، ص 106
