کلاس‌های درس مجازی
تماشای فیلم‌های خارجی که در آن کودکان و نوجوانان به جای حاضر شدن در کلاس‌های درس در خانه و از طریق کامیپوتر به یادگیری برخی از دروس خود می‌پردازند، بارها این سؤال را ایجاد کرده است که این چه روش آموزشی است و بدون مطالب جدید را آموخت. برای پاسخ به، این سؤال به بررسی کلاس‌های درس مجازی که بیانگر این سیستم آموزشی است می‌پردازیم.افزایش استفاده از شبکه‌های رایانه‌ای جهانی، منجر به ارائه خدمات جدید و گوناگونی شده که از جمله آنها می‌توان به کلاس‌های آموزشی در شبکه یا اصطلاحاً کلاس درس مجازی اشاره نمود. کلاس درس مجازی ابزاری آموزشی مبتنی بر رایانه و شبکه‌های ارتباطی است که می‌تواند جایگزین کلاس درس سنتی شود و برای مؤسسات آموزشی و در بعد وسیع آن برای آموزش عالی که دچار کمبود فضا، استاد و امکانات جانبی آموزشی هستند محیط مناسبی ایجاد کند.کلاس‌های درس مجازی علاوه بر افزایش کیفیت آموزشی منجر به کاهش هزینه‌های آن نیز می‌شود همچنین می‌تواند از بعد کمی تعداد بی‌شماری از فراگیران را در دوره‌های آموزشی مختلف پاسخگو باشد.
●چگونگی ایجاد کلاس درس مجازی
کلاس درس مجازی بر پایه تشکیل سرویس گروه‌های گفتگو در شبکه و بهره‌گیری از پست الکترونیک شکل می‌گیرد. گروه گفتگو شامل تعدادی از کابران شبکه است که علاقه دارند در مورد موضاعات خاص با یکدیگر گفتگو کنند. ویژگی گروه گفتگو این است که هر پیامی به آن ارسال شود یک نسخه از آن به‌طور خودکار در اختیار تمام اعضاء گروه که ممکن است از نظر مکانی بسیار دور از یکدیگر نیز باشند قرار می‌گیرد. استاد نیز یکی از اعضاء گروه است و به فواصل زمانی معین مطالب درس مربوط به آن جلسه را مانند یک پیام به گروه ارسال می‌کند. هر دانشجو در صورت داشتن سؤال آن را به‌صورت پیامی به گروه ارسال می‌کند و تمام اعضاء کلاس از سؤال او آگاه می‌شوند.
برخی از دلایل توجه به کلاس مجازی در اجراء سیاست‌های آموزشی عبارت است از:
الف) عدم نیاز به جابه‌جائی استادان، معلمان و مربیان از یک منطقه به منطقه دیگر و امکان بهره‌گیری از اساتید به‌نام بدون توجه به موقعیت مکانی
ب) کاهش هزینه‌های پشتیبانی
ج) حذف تأثیر منفی عواملی همچون دوری، وضعیت بد جغرافیائی و امنیت کم
د) افزایش کیفیت آموزشی از طریق بهره‌مندی از اساتید، معلمان و مربیان باسابقه و مجرب مناطق دیگر.
در کشورهای پیشرفته برای استفاده از این فن‌آوری در آموزش گام‌های مختلفی برداشته شده که نتایج آن به‌صورت نرم‌افزار، برنامه‌های تحت وب و غیره در اختیار کاربران قرار گرفته است.
نیازمندی‌های کلاس مجازی
۱) سیستم آموزش
سیستم آموزش از راه دور به دو دسته سیستم آموزش همزمان و سیستم آموزش غیرهمزمان تقسیم می‌شود:
الف) سیستم آموزش همزمان این روش شامل یکی از حالت‌های زیر می‌شود:
- کنفرانس ویدئوئی دو طرفه
در این روش استاد و دانشجو همدیگر را می‌بینند و می‌توانند با هم به گفتگو بپردازند. تنها تفاوت این روش با سیستم قدیمی آموزش عدم نیاز به حضور فیزیکی استاد در کلاس درس است.
- کنفرانس صوتی دو طرفه
استفاده از صوت به همراه تصاویر جانبی برای آموزش از راه دور کارآئی بالائی دارد چرا که توجه دانشجو بیش از معلم به محتوای درس جلب می‌شود. در این سیستم استاد و دانشجویان تصاویر یکدیگر را نمی‌بینند بلکه فقط اسلایدها را می‌بینند و صدای همدیگر را می‌شنوند.
- روش دیداری ـ شنیداری
در این روش از ترکیب دو روش قبل استفاده می‌شود. در صورت عدم استفاده استاد از اسلاید، تصویر او نمایش داده می‌شود و هرگاه مطلبی با اسلاید بیان شود فقط اسلاید و صدای او دیده و شنیده می‌شود.
ب) سیستم‌های آموزشی ناهمزمان
در این شیوه دروس آموزشی از قبل تهیه و به‌صورت نوار ویدئو یا CD آموزشی ذخیره می‌شود و دانشجویان می‌توانند به آن گوش دهند. از دیگر روش‌ها در این سیستم، استفاده از شبکه وب است.
در این شیوه، درس با روش‌های مختلف برنامه‌نویسی روی یک سایت قرار می‌گیرد و دانشجویان با استفاده از خطوط اینترنت، درس موردنظرشان را فرامی‌گیرند. هزینه این روش بیش از دو روش گذشته است اما حسن آن این است که دانشجویان در هر جا و هر زمان می‌توانند از آن استفاده کنند.
۲. بستر ارتباطی
بستر ارتباطی محیطی است که در آن داده‌ها بین دو منطقه منتقل می‌شود. بستر ارتباطی براساس حداقل نیاز انتخاب می‌شود. این بستر می‌تواند خطوط اجاره‌ای مخابرات، اتصال ماهواره‌ای به اینترنت، استفاده از Vsat و حتی خطوط تلفن باشد.
۳. اتاق تدریس
تقریباً در تمام روش‌های مجازی، اتاقی برای تدریس با امکاناتی از قبیل عایق‌های صوتی، دوربین فیلمبرداری، وایت‌برد الکترونیکی یا معمولی، میکروفن و ادوات ضبط دیجیتالی درس موردنیاز است.
۴. کلاس اتاق دانشجویان
برای پخش وب، وجود یک رایانه متصل به اینترنت کافی است تا دانشجویان در هر زمان یا مکانی از آموزش استفاه کنند.
۵. امنیت
شبکه‌های رایانه‌ای معایبی دارند چرا که اطلاعات در شبکه‌های کامپیوتری در محیط انتقال به اشتراک گذاشته می‌شود و امکان استفاده بالقوه آن برای دیگران مهیا خواهد شد این موضوع در سیستم‌های امنیتی تجاری خطر بزرگی است. اما در آموزش الکترونیکی خطرهای دیگری نیز وجود دارد و آن اینکه یک اخلال‌گر می‌تواند در محتوا تغییر داده یا سرویس را از کار بیندازد.برای اجتناب از موارد یاد شده باید تمهیداتی در نظر گرفته شود که از مهمترین راهکارهای آنها می‌توان به روش رمزگذاری داده‌ها و احراز هویت و استفاده از خطوط اختصاصی اشاره کرد.
●نتیجه‌گیری
فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات و حرکت از جوامع سنتی به جوامع اطلاعاتی، تمام ابعاد نیازمندی‌های بشری را تحت‌تأثیر قرار داده است. روش‌های آموزشی نیز تابع چنین تغییر و تحولاتی بوده‌اند.مسلماً بهره‌گیری از آموزش مجازی با استفاده از روش‌های دید موجب افزایش کارآئی و اثربخشی بیشتر نظام‌های آموزشی کارآئی و اثربخشی بیشتر نظام‌های آموزشی می‌شود. در کشور ما نیز برنامه‌ریزی به‌منظور بهره‌گیری از چنین روش‌هائی در ارائه آموزش‌ها، اعم از آموزش‌ها مدرسه‌ای، حرفه‌ای و تخصصی ضروری است. استفاده از چنین فنونی امکان افزایش کیفت و بهره‌وری آموزشی را در کلیه سازمان‌ها پدید می‌آورد.
