رییس انجمن علوم اعصاب ایران در گفت و گو با خبرنگار شبکه ایران درباره ظرفیت مغز انسان گفت: وزن مغز در یک فرد بالغ یک پنجاهم وزنش است این در صورتی است که یک ششم وزن نوزاد را مغز او تشکیل مید هدو این نشان دهنده رشد مغز درروزهای اولیه زندگی است.
دکتر محمد تقی جغتایی گفت: مغز انسان یکی از ساختارهایی است که 100 هزار نورون و هزار میلیارد سلول دارد.سیستم عصبی به صورتی است که وزن آن در هنگام تولد 400 گرم است؛ وقتی بچه به سه سالگی می رسد وزن آن به 1100 گرم می رسد. یعنی بچه ای که 2500 تا 3000 گرم وزن دارد 400 گرم آن را وزن مغزش تشکیل می دهد. یعنی یک ششم از وزن آن مربوط به مغزآن می شود که این میزان زیادی است ومفهوم آن این است که بیشترین میزان رشد کودک مربوط به مغز اواست .
وی افزود: بعد از سه سالگی رشد مغز بسیار کم است.تنها 300 گرم به وزن آن اضافه می شود.یعنی یک فرد بالغ که 74 هزار گرم وزن متوسط اوست ، 1500 تا 1600 گرم ازوزنش مربوط به مغزاو می شود؛ یعنی چیزی در حدود یک پنجاهم از وزن. مفهوم آن این است که یا وزن مغزقبل از تولد زیاد می شودو یا در سال های اول زندگی .
وی ادامه داد:اگر بخواهیم وزن مغززیاد شود باید کاری کرد تا این رشد درمراحل جنینی و سال های اولیه زندگی صورت بگیرد که اصطلاحا به این دوران، دوران حساس زندگی گفته می شود.
دکترجغتایی با اشاره به اینکه در سال های اولیه زندگی به طور طبیعی تعدادی ازسلول ها مغزی از بین می رود که به آن مرگ برنامه ریزی شده سلولی گفته می شود، خاطر نشان کرد: در حال حاضر دنیا به دنبال یافتن راهی برای جلوگیری از بین رفتن سلول های مغزی است تا ظرفیت مغززیادشود.
چه عواملی باعث می شود ظرف مغز بزرگ باقی بماند
رییس انجمن علوم اعصاب ایران گفت: بیشترین وزن مغز- یعنی در حدود یک پنجم وزن مغز- قبل از تولد و مابقی تا قبل ازسه سالگی تشکیل می شود. از آن جایی رشد مغز بعد از سه سالگی بسیارکاهش می یابد باید کارهای انجام داد تا ظرفیت آن زیاد شود. وی یکی ازعواملی که باعث می شود ظرف مغز بزرگ باقی بماند را تغذیه مناسب است دانست و گفت: تغذیه اثر زیادی در افزایش ظرف مغز دارد.پس باید ریز مغزها بیشتر مصرف شود.
دکتر محمد تقی جغتایی گفت: کارشناسان تغذیه تاکید می کنند که به کودکان چیبس ، پفلک و امثال این ندهند و به جای آن به منابعی که موجب رشد مغز می شود توجه کنند.
وی گفت: معده بچه کوچک است واگر خوراکی های مغذی به آن نرسد ازآنجایی که معده اش کوچک است کمتر می تواند چیزی بخورد و اگرمواد مغذی به مغزش نرسد ؛ رشدمغزی نیز نخواهد داشت.
وی با تاکید براینکه ریزمغزها ظرفیت مغزرا زیاد می کند افزود: بهتراست از دادن خوراکی های بدون خاصیت به کودکان جلوگیری کرد.
این متخصص مغز و اعصاب با اشاره به اینکه درحال حاضربا تاکید پزشکان بسیاری ازوالدین مصرف زینک را دردستور غذایی فرزندانشان قرار داده اند گفت: در خانواده هایی که به تغذیه اهمیت داده می شود کمتر مشکلات مغزی دیده می شود.
وی با بیان اینکه محیط یکی دیگر از عواملی است که موجب می شود؛ ظرف مغز بزرگ باقی بماند افزود: شاید بتوان گفت محیط مهمترازتغذیه است. محیط مناسب اثر زیادی درافزایش ظرفیت مغزدارد.
جغتایی با تاکید بر اینکه بچه ها باید بتوانند فعالیت کنند، ببینند، بشنوند وبا دیگران ارتباط برقرار کند افزود: مطالعات نشان داده است اگرکودکان در این دوران رنگ های بیشتری را ببینند قدرت تشخیص رنگ های آن ها بالا می رود. اگر بتواند با هم نوعانشان بازی کند، ارتباط برقرار کنند و فعالیت بدنی داشته باشد؛ مهارت های حرکتی آنان بالا خواهد رفت و بیشترخواهد شد.
وی درمثالی این موضوع را کامل تر می کند و می گوید: درمهد کودک های ژاپن وقتی اسباب بازی دراختیار کودکان قرار می دهند ؛ به آن ها اجازه می دهند تا بارها آن را خراب کنند و سپس درست کنند. آن ها می خواهند با این کارظرفیت ذهنی کودکان را افزایش دهند.
وی افزود: بنابراین محیط ، تحریکات محیطی و شرایط اجتماعی که در آن زندگی می کنیم در افزایش این ظرفیت مغزی بسیارموثر است و بر خلاف تصورمیزان تاثیری که نوزاد از محیط می گیرد بسیار زیاد است .
دکترجغتایی می گوید: وقتی گفته می شود اگرمحیط خانواده سالم باشد؛ رشد نیز بهتر صورت می گیرد؛ این کاملا درست وعین واقعیت است .
وی با اشاره به اینکه در مسائل شرعی و مذهبی ما به محیط خانه و خانواده بسیار تاکید شده است به خانواده ها توصیه کرد: در این زمینه کمی بیشتر تلاش کرده و محیط خانه را شاد و آرام نگه دارند.
وی گفت: جنینی تا سه سالگی یکی از دوران های بسیار حساس برای افزایش ظرفیت مغز است و بعد از سن 3 تا 10 سالگی یک مرحله حساس دیگردرمغزبوجود می آید که آن از نظر یادگیری است.
وی اضافه کرد: حالا ظرف مغزتشکیل شده و اینکه مظروف اش چه خواهد بود بسیار مهم است. مثلا یادگیری زبان یکی از مظروف های ظرف است و اینکه بچه چه یاد بگیرد. یعنی سلول ها، شبکه ها در مغز بوجود آمده، توانایی در این شبکه ها شکل گرفته و حالا بر اساس یادگیری محیطی این ظرف پرخواهد شد.
رییس انجمن علوم اعصاب ایران با بیان اینکه مغز اولین بخشی است که در بدن رشد خود را آغاز می کند و آخرین ارگانی است که رشد آن پایان می پذیرد گفت: یکی ازخصوصیات دیگر مغز این است که رشد در آن تا 20 سالگی هم وجود دارد . اوافزود: به همین دلیل است، فردی که به سن 20 سالگی می رسد گفته می شود که بلوغ پیدا کرده . یعنی در این سن قوه عقلانی فرد کامل می شود.
محمد تقی جغتایی با بیان اینکه حالا که ظرف درست شده باید توجه شود در این ظرف چیزهایی درستی پر شود خاطر نشان کرد: رشته ای وجود دارد به نام علوم اعصاب آموزشی که کاربرد آن در آموزش و پرورش باید صورت بگیرد و معلمین آموزش و پرورش باید با این فنون آشنا شوند.
دکتر جغتایی با اشاره به اینکه مغز یک پتانسیل و حالت داینامیک دارد و به همین دلیل انعطاف پذیری مغزدرسال های اولیه زندگی بیشتر است افزود: دراین مرحله حساس مغز است که اگردرسیستم مغزی نوزاد مشکلی به موقع تشخیص داده شود؛ درمان آن آسان تر خواهد بود.
وی افزود: مثلا اختلال گفتاری به این صورت است که اگر فردی آسیب مغزی ببیند و گفتارش مشکل پیدا کند این مربوط به نیم کره چپ مغزش می شود که البته در برخی متفاوت است و ممکن است این در نیم کره راست مغزشان باشد.
وی ادامه داد: این خاصیت داینامیک مغز است که می تواند در قسمتی که اختلالی بوجود آمده آن را در قسمت دیگر جبران کرد.
رییس انجمن علوم اعصاب ایران با تاکید بر" تشخیص به موقع اقدام به موقع" گفت: درحال حاضر در برخی کشورها نوزادان را مورد بررسی قرارمی دهند و اگر متوجه شوند فرد اختلال حرکتی و ذهنی دارد و تاخیر در رشد آن صورت گرفته با کمک علوم اعصاب تکاملی مداخله می کنند و درمان را پیش می گیرند.
وی ادامه داد: آنان حتی در اختلالات رشد حرکتی و ذهنی دوره جنینی نیز به نتایجی رسیده اند . در این زمینه تکنیک هایی به نام تصویر برداری های مغزی وجوددارد که به کمک آن این اختلال را تشخیص داد ودرهمان دوره نیز درمان می کنند و این تا جایی ادامه پیدا می کند که حتی جراحی نیز می کنند که در این مورد در مرحله تحقیق هستند و یا گاهی با مداخلات دارویی به نتیجه می رسند.
