روزه در کلام مقام معظم رهبری

روزه در كلام مقام معظم رهبری:

 یا ایها الذین امنوا كتب علیكم الصیام كما كتب على الذین من قبلكم
از خداى متعال مسالت مى‏كنیم كه این ماه را كه ماه ضیافت الهى است‏بر همه‏ى امت اسلامى، بخصوص بر ملت عزیز ایران، و بالاخص بر شما نمازگزاران عزیز، مبارك فرماید
 
در این آیه‏ى شریفه، مساله‏ى روزه و این كه این فریضه‏ى الهى بر امتهاى قبل از امت اسلام هم قرار داده شده بود، مطرح شده است.از جمله‏ى فرایض و واجباتى كه بشر در طول ادوار گوناگون به آن نیازمند است، یكى همین روزه گرفتن است; همچنان كه نماز خواندن و ذكر الهى چنین است.در همه‏ى ادوار، در همه‏ى احوال، در همه‏ى تمدنها، در همه‏ى دوره‏هاى حیات بشرى، در هر حالى كه بشر باشد، به خاطر خاصیت‏بشرى خود، به بعضى از این اعمال و فرایض نیازمند است، یكى هم همین روزه است.امروز در خطبه‏ى اول، چند جمله‏یى در باب روزه عرض مى‏كنیم، در خطبه‏ى دوم هم ان شاء الله به بعضى از مسائل جارى كشور و جامعه‏مان خواهیم پرداخت.
 
این روزه كه از آن به عنوان تكلیف الهى یاد مى‏كنیم، در حقیقت‏یك تشریف الهى است; یك نعمت‏خداست; یك فرصت‏بسیار ذى‏قیمت‏براى كسانى است كه موفق مى‏شوند روزه بگیرند; البته سختیهایى هم دارد.همه‏ى كارهاى مبارك و مفید، از سختى خالى نیست.بشر بدون تحمل سختیها به جایى نمى‏رسد.این مقدار سختى كه در تحمل روزه‏گیرى وجود دارد.در مقابل آنچه كه از روزه عاید انسان مى‏شود، چیز گم و سرمایه‏ى اندكى است كه انسان مصرف مى‏كند و سود بسیارى را مى‏برد.
 
سه مرحله براى روزه ذكر كرده‏اند، هر سه مرحله هم براى كسانى كه اهل آنها هستند، مفید است.یك مرحله، همین مرحله‏ى عمومى روزه است; یعنى پرهیز از خوردن و از نوشیدن و از سایر محرمات.اگر تنها محتواى روزه‏ى ما همین امساك باشد، این منافع زیادى دارد; هم ما را مى‏آزماید و هم به ما مى‏آموزد; هم درس هست، هم آزمایش براى زندگى است; تمرین و ورزش است; یك ورزش بسیار با اهمیت‏تر از ورزش جسمانى در این كار وجود دارد.
 
روایاتى از ائمه (علیهم‏السلام) وارد شده است كه به همین مرحله‏ى از روزه توجه دارد.
 
یك روایت از امام صادق (علیه الصلاه و السلام) است كه مى‏فرماید: «لیستوى به الغنى و الفقیر»;خداى متعال روزه را واجب كرده است، تا در این ساعات و روزها، فقیر و غنى با یكدیگر برابر بشوند انسانى كه تهیدست و فقیر است، نمى‏تواند در طول روز هر چه هوس كرد، بخرد و بخورد و بیاشامد; اما آدمهاى غنى، در طول روز، هر چه كه هوس مى‏كنند و هرچه كه مى‏خواهند، برایشان فراهم است. غنى، حال فقیر و گرسنگى فقیر و تهیدستى او را از بدست آوردن چیزهایى كه مورد اشتهاى اوست، درك نمى‏كنند; اما در روزى كه روزه مى‏گیرد، همه یكسانند و با اختیار خودشان، از مشتهبات نفسانى محرومند.
 
یك روایت دیگر از امام رضا (علیه‏السلام) نقل شده است كه به نكته‏ى دیگرى اشاره دارد.مى‏فرماید:«لكى یعرفوا الم الجوع و العطش فیستدلوا على فقر الاخره‏».در این روایت، به تهیدستى و گرسنگى و تشنگى روز قیامت اشاره مى‏شود.در روز قیامت، یكى از ابتلائات انسان، تشنگى و گرسنگى است; كه در آن حالت، انسان در مقابل مواخذه و سئوال و جواب الهى قرار مى‏گیرد. انسان باید در گرسنگى و تشنگى روز ماه رمضان، به آن حالت روز قیامت توجه كند و به آن لحظه‏ى بسیار سخت و دشوار متنبه شود.
 
باز روایت دیگرى از امام رضا (علیه‏السلام) است كه به بعد دیگرى از ابعاد روزه در همین مرحله‏ى گرسنگى و تشنگى كشیدن توجه مى‏كند، و آن این است كه مى‏فرماید:«صابرا لما اصابه من الجوع و العطش‏»; قدرت صبر به انسان داده مى‏شود كه بتواند گرسنگى و تشنگى را تحمل كند.انسانهاى نازپرورده كسانى كه معناى گرسنگى و تشنگى را نچشیده‏اند و نفهمیده‏اند قدرت صبر و تحمل هم ندارند; در بسیارى از میدانها، خیلى زود از پا در مى‏آیند و امتحانهاى گوناگون زندگى، آنها را در هم مى‏فشرد و له مى‏كند.انسانى كه گرسنگى و تشنگى را چشیده است، معناى اینها را مى‏داند; در مقابل دشواریهایى كه از این راه ممكن است پیش بیاید، قدرت تحمل دارد.ماه رمضان، این قدرت تحمل و این صبر را به همه مى‏دهد.
 
یك روایت دیگر هم در همین زمینه عرض مى‏كنم كه آن هم از امام رضا (علیه الصلاه و السلام) است; حالا شاید این یكى، دو مورد، فقره‏هاى یك حدیث‏باشد.«و رائضا لهم على اداء ما كلفهم‏»; یعنى تحمل گرسنگى و تشنگى و اجتناب از مشتهیات نفسانى در روز ماه رمضان، یك نوع ریاضت است كه انسان را بر ادا تكالیف گوناگون زندگى قادر مى‏سازد.البته منظور، ریاضتهاى شرعى و ریاضتهاى الهى و ریاضتهاى اختیارى است.
 
یكى از چیزهایى كه انسان را قدرتمند مى‏كند و بر پیمودن راههاى دشوار زندگى توانا مى‏سازد، ریاضت كشیدن است كه خیلیها به آن پناه مى‏برند; این یك یاضت‏شرعى است.بنابراین، در همین چند حدیثى كه خوانده شد، مى‏بینید كه همین مرحله‏ى از روزه یعنى مرحله تحمل گرسنگى و تشنگى در اغنیا احساس همسانى با فقرا ایجاد مى‏كند; احساس گرسنگى روز قیامت را به انسان منتقل مى‏كند; صبر وتحمل در مقابل شدائد را به انسان مى‏بخشد، صبر بر ادا تكلیف را به عنوان یك ریاضت الهى به انسان اهدا مى‏كند; یعنى این همه فواید در همین مرحله است.علاوه بر خالى بودن شكم از غذا و اجتناب از این كارهایى كه در حال عادى براى انسان مباح است، یك نورانیت وصفا و لطفاتى هم به انسان مى‏دهد كه بسیار مغتنم است.
 
مرحله‏ى دوم روزه، پرهیز از گناه است; یعنى نگاهدارى گوش و چشم و زبان و دل; حتى طبق بعضى از روایات، نگاهدارى بشره‏ى انسان، پوست‏بدن و موى بدن انسان از گناه.
 
از امیرالمومنین (علیه‏السلام) نقل شده است كه «الصیام اجتناب المحارم كما یمتنع الرجل من الطعام و الشراب); همان طورى كه از غذا و از آشامیدنى و از مشتهیات نفسانى اجتناب مى‏كنید، از گناه هم اجتناب بكنید; این یك مرحله‏ى بالاتر از روزه است.این فرصت ماه رمضان، فرصت مغتنمى است كه انسان تمرین اجتناب از گناه كند.بعضى از جوانان در مراجعاتى كه دارند، به بنده التماس دعا كه مى‏كنند، از جمله مكرر مى‏گویند كه شما دعا كنید كه ما بتوانیم گناه نكنیم.البته دعا كردن خوب است و لازم است و مى‏كنیم; اما گناه نكردن، به اراده‏ى انسان احتیاج دارد.باید تصمیم بگیرید كه گناه نكنید; و وقتى تصمیم گرفتید، این كار بسیار آسانى خواهد شد.اجتناب از گناه، چیزى است كه مثل یك كوه در چشم انسان جلوه مى‏كند اما با تصمیم، مثل یك زمین هموار مى‏شود.در ماه رمضان، بهترین فرصت است كه همه این را تمرین بكنند.

 
روایت دیگرى از فاطمه‏ى زهرا (سلام‏الله علیها) نقل شده است كه فرمود: «ما یصنع الصائم بصیامه اذا لم یصن لسانه و سمعه و بصره و جوارحه‏»، انسان از روزه چه بهره‏یى خواهد برد، اگر زبان و گوش و چشم و جوارح خود را از گناه باز ندارد؟
 
در یك روایت نقل شده است كه زنى به خدمتكار خود اهانت كرد. ظاهرا آنها در همسایگى پیامبر، یا مثلا در سفرى همراه آن حضرت بودند. پیامبر اكرم طعامى در دستشان بود، به او تعارف كردند و فرمودند كه از این بخور.آن زن گفت من روزه هستم.نقل شده است كه پیامبر به او این‏طور فرمودند:«كیف تكونین صائمه و قد سببت جاریتك‏»: چه طور تو روزه‏اى، در حالى كه به خدمتكار خودت دشنام داده‏اى؟ «ان الصوم لیس من الطعام و الشراب‏»; روزه فقط این نیست كه از خوراك و نوشیدنى اجتناب بكنید; «و انما جعل الله ذلك حجابا عن سواهما من الفواحش من الفعل و القول‏»; خدا خواست كه انسان روزه‏دار به سراغ گناهان و آلودگیها نرود، و از جمله‏ى این گناهان، گناهان زبان است؟ بدگویى و اهانت‏به دیگران است از جمله‏ى این گناها، گناهان دل است; دشمنى و كینه‏ى دیگران را در دل پرواندن است.بعضى گناهان به معناى اصطلاح شرعى است; بعضى گناهان اخلاقى است، مراتب گوناگونى دارد.پس، مرحله‏ى دوم روزه‏دارى این است كه انسان بتواند از گناهان خود را جدا كند و بخصوص شما جوانان عزیز از این فرصت استفاده كنید.شما جوانید. جوان، هم قدرت و توانایى دارد، و هم صافى دل و نورانیت دل براى او یك فرصت است.در طول ماه رمضان، از این فرصت استفاده كنید و اجتناب از گناهان را كه مرحله‏ى دوم روزه‏دارى است تمرین كنید.
 
مرحله‏ى سوم از روزه‏دارى، پرهیز از هر چیزى است كه ذهن و ضمیر انسان را از یاد خدا غافل كند; این، آن مرحله‏ى بالاى روزه‏دارى است كه در حدیث معراج آن طور كه وارد شده است پیامبر به حضرت پروردگار (جلت عظمته) عرض مى‏كند:«یا رب و ما میراث الصوم‏»; دستاورد روزه چیست؟ ذات اقدس ربوبى فرمود:«الصوم یورث الحكمه و الحكمه تورث المعرفه و المعرفه تورث الیقین فاذا استیقن العبد لا یبالى كیف اصبح بعسر ام بیسر»; روزه سرچشمه‏هاى حكمت را در دل مى‏جوشاند. وقتى كه حكمت‏بر دل حاكم شد، آن معرفت نورانى و روشن به وجود مى‏آید; معرفت كه به وجود آمد، همان یقینى به وجود مى‏آيد كه حضرت ابراهيم از خداى متعال آن را مى‏خواست و در دعاهاى این ماه مرتب درخواست‏شده است.وقتى كسى داراى یقین بود، همه‏ى دشواریهاى زندگى بر او آسان مى‏شود; انسان شكست‏ناپذیر از حوادث مى‏شود، ببینید چه‏قدر اهمیت دارد; این انسانى كه مى‏خواهد در مدت سالهاى عمر خود، یك راه‏تعالى و تكامل را بپیماید، در مقابل مشكلات و حوادث زندگى و موانع راه، شكست‏ناپذیر مى‏شود; یقین، چنین حالتى به انسان مى‏دهد; اینها ناشى از روزه است.
 
وقتى كه روزه یاد خدا را در دل زنده كرد و فروغ معرفت‏خدا را در دل به وجود آورد و دل را روشن كرد، اینها به دنبالش مى‏آيد.هر چیزى كه انسان را از یاد خدا غافل كند، به روزه‏ى براى این مرحله مضر است.خوشحال به حال كسانى كه مى‏توانند خود را به این مرحله برسانند.البته ما بايد آرزو كنيم و از خدا بخواهيم و همت كنيم كه خودمان را به این مرحله برسانيم.
 
پروردگارا! به محمد و آل محمد، ما را از روزه‏داران واقعى قرار بده.
 
پروردگارا! توفيق رسيدن به درجات عالى روزه‏دارى را به ما عنايت كن و همه‏ى این بركاتى را كه براى این فريضه‏ى الهى ذكر شده است، به ما متوجه بفرما.