در همین نزدیکی

پرسش از مکان و محل زندگی امام عصر علیه السلام در دوران غیبت، پرسشی است که در ذهن همه ی معتقدان به وجود پنهان ایشان، وجود دارد.

برای پیدا کردن پاسخ این سوال ابتدا باید معنی غیبت را یادآوری کنیم. غیبت می تواند به معنی ناشناس بودن ایشان در بین مردم باشد و یا ناپیدا بودن وجود مبارکشان.

در معنی اول وقتی وجود حضرت ناشناخته باشند، هرکجا که بخواهند می توانند زندگی کنند.

اما در معنی دوم برای پیدا کردن محل زندگی امام باید به کلام معصومین مراجعه کنیم.

1ـ محل های دوردست و نا آشنا:

"ای پسر مهزیار! پدرم، ابومحمد از من پیمان گرفت که هرگز با قومی که با خداوند بر آن ها خشم گرفته، آن ها را لعنت کرده، برای آن ها در دنیا و آخرت بیچارگی رقم خورده و عذابی دردناک در انتظار آن هاست، هم نشین نباشم و به من دستور داد که برای اقامت کوه های سخت و سرزمین های خشک و دوردست را برگزینم(1)."

دراینگونه احادیث که یک نمونه از آن ها را خواندیم، برای حضرت جایگاه خاصی تعیین نمی شود بلکه فقط به دوردست و خشک بودن محل زندگی ایشان اشاره شده است.

امام صادق علیه السلام هم اشاراتی به این موضوع داشته اند:

"و هیچ کس از دوست و بیگانه از جایگاهش آگاهی نمی یابد، مگر همان خدمتگزاری که به کارهای او می رسد(2)."

2ـ محل های خاص:

اما در برخی از روایات زندگی در مکان های خاص به حضرت نسبت داده شده است:

الف) مدینه: امام باقر علیه السلام، طی حدیثی این موضوع را بیان نموده اند، ایشان می فرمایند: "صاحب این امر ناگزیر از کناره گیری است و او در کناره گیری خود ناگزیر از نیرو و توانی است. او با وجود آن 30 نفر هیچ هراسی ندارد. چه خوب جایگاهی است، طیبه(3)."

لازم به ذکر است که علامه مجلسی در توضیح این حدیث فرموده اند که طیبه یکی از نام های شهر مدینه است.

ب) کوه رضوی: امام صادق علیه السلام خطاب به عبدالاعلی مولی آل سام می فرمایند: "این کوه را می بینی؟ این کوه «رضوی» نام دارد و از کوه های فارس است. چون ما را دوست داشت، خداوند آن را به سوی ما منتقل کرد. در آن، همه ی درخت های میوه دار وجود دارد و در دو مرحله پناه گاهی خوب برای خائف است...(4)"

این کوه که در فاصله ی مکه و مدینه قرار دارد، کوهی است خوش آب و هوا.

ج) کوه ذی طوی: امام باقر علیه السلام در مورد این کوه که در اطراف مکه واقع شده است، فرمودند: "صاحب این امر را در یکی از این دره ها غیبتی است{در این حال، آن حضرت} با دست خود به ناحیه ی ذی طوی اشاره کرد(5)."  

3ـ در میان مردم:

دسته ای از روایات هست که فقط بیان می کند، حضرت موعود علیه السلام در میان مردم زندگی می کنند. در این باره از زبان مبارک امام صادق علیه السلام چنین می شنویم: "چگونه این مردم، این موضوع را انکار می کنند که خداوند با حجتش همان گونه رفتار می کند که با یوسف رفتار کرد؟ هم چنین چگونه انکار می کنند که صاحب مظلوم شما ـ همان که از حقش محروم شده و صاحب این امر است ـ در میان ایشان رفت و آمد می کند، در بازارهایشان راه می رود و بر فرش های آن ها قدم می نهد  ولی او را نمی شناسند، تا آن زمان که خداوند به او اجازه دهد که خودش را معرفی کند، چنان که به یوسف اجازه داد، آن زمان که برادرانش از او پرسیدند: «آیا تو یوسف هستی؟» پاسخ دهد که «آری، من یوسف هستم»(6)."

در آخر شاید این سوال پیش بیاید که بالاخره مکان زندگی امام کدام یک از مکان های زیر است!

پاسخ این سوال این است که بودن در این مکان ها هیچ تعارضی با هم ندارد و حضرت با توجه به شرایط و موقعیت های مختلفی که پیش می آید ممکن است گاهی در مدینه باشند و گاهی در بیابان، گاهی در بین مردم و گاهی در دور دست ها...

پی نوشت:

1ـ الغیبة، شیخ طوسی، ص161؛

2ـ الغیبة، النعمانی، ص172؛

3ـ بحارالانوار، ج52، ص153؛

4ـ الغیبة، شیخ طوسی، ص 103؛

5ـ الغیبة، النعمانی، ص 182؛

6ـ الغیبة، النعمانی، ص 164.