آفات اخلاص
اخلاص , درختی است که میکربهای خطرناکی در کمین اوست و عدم آشنایی با آنها به ریشه و شاخه و مالاز به آثار و ثمرات آن آسیب جبران ناپذیری خواهد زد.این آفتها, ممکن است پیش از آغاز عمل و یا در حین انجام آن و یا پس از پایان کار خود را نشان دهند.
1. آفت قبل از عمل : روشن است که اگرانگیزه انسان در آغاز یک عمل , نمایاندن آن به دیگران (ریاء) و یا فهماندن آن به آنان (سمعه )بوده باشد,این عمل , آفت زده است و در نتیجه زمینه رشد و شکوفاهیی آن از بین خواهد رفت ازاینروست که در روایات و معارف دینی از ریاء بعنوان یک خطر که همردیف شرک است , یاد شده است .
پیامبراسلام فرمود:
ان اخوف مااخاف علیکم الشرک الاصغر, قالوا: و ماالشرک الاصغر
یا رسول الله قال : هوالریاء, یقول الله تعالی یوم القیامه اذا جازی العباد باعمالهم ,اذهبواالی ابذین کنتم تراوون فی الدنیا فانظروا هل تجدون عندهم الجزاء 25 .
از شرک کوچک بر پیروانم بسیار بیمناکم . سوال شد: شرک اصغر چیست ؟ فرمود: ریاء و خودنمایی . خداوند در روز پاداش اعمال به ریاکاران گوید: بروید پاداش خویش رااز کسانی که برای آنان عملتان راانجام داده اید پاداش گیرید...
اصولاانگیزه و هدف انسان از عمل ریایی یکی ازاین اموراست :
ممکن است یکی ازامور ترس از نکوهش دیگران باشد. برای این که او را سرزنش نکنند عملی راانجام می دهد تا ذهنیت مردم را نسبت به خویش عوض کند لیکن انسانی که قدم در وادی اخلاص نهاده است , همواره خود را شامل این آیه می داند که:[ ان الله یدافع عن الذین آمنوا] 26 . خدا مدافع مومنان است . و لذا فرد مخلص در راه هدفش از هیچ ملامتی نمی هراسد[ ولایخافون لومه لائم] 27 و ممکن است عمل ریایی , بخاطر عشق به ستایش و تعریف از ناحیه دیگران باشد که این نیز, آفتی است مهلک و دردناک .امام صادق[ ع] فرمود:
الرجل یعمل شیئا من الثواب لایطلب به وجه الله ,انما یطلب تزکیه
الناس , یشتهی ان یسمع به الناس فهوالذی اشرک بعباده ربه .
کسی که عمل نیکی را بخاطر تعریف و توصیف دیگران انجام دهد بی شک در آن عمل و عبادتش مشرک است .
ولی انسان مخلص به فکرانجام وظیفه است و خداوند هم وعده داده است که به انسانهای مومن و مخلص موقعیت و محبت مردمی واجتماعی عنایت کند:[ سیجعل لهم الرحمن ودا] شاید هم در نظر برخی از مردم طمع و چشم داشت به آنچه دیگران دارند واو ندارد باعث ریاء آنها می شود که دراین زمینه قرآن هشدار می دهد:
مالکم لاترجون لله وقارا29 .
چرا توجه به خدا و عظمت و بزرگی آن ندارید و چراارزش و بهاء را به خدا نمی دهید.
2. آفت هنگام عمل : ممکن است در نیت وانگیزه خالص باشد, لکن در حین عمل آفت دمنگیرش شود.از جمله آفات[ عجب و غرور]است .امام باقر[ ع] فرمود:
ثلاث هن قاصمات الظهر: رجال استکثر عمله و نسی ذنوبه , واعجب
برایه 30 .
سه چیز برای انسان کمرشکن است : 1. عملش را زیاد پندارد. 2. گناهاش رااز یاد ببرد. 3. عجب و خودبینی دراو باشد.
درباره این آفت زشت امام علی[ ع] می فرماید:
سیئه تسوک خیر عندالله من حسنه تعجبک 31 .
کار بدی که ترا ناراحت و پشیمان می سازد, نزد خدا بهتراست از نیکی که تو را مغرور سازد.
امام سجاد[ ع] از شراین آفت به خدا پناه برده و می فرماید:
و عبدنی و لاتفسد عبادتی باالعجب 32 .
خدایا, توفیق عبودیت و بندگی ام ده و آن را با عجب و خودپسندی من تباه نکن .
3. آفت پس از عمل : چه بساانسان , کار را خالصانه شروع می کند و با اخلاص هم به پایان می رساند, ولی پس ازاتمام عمل , آن را تباه می سازد. از آنجمله است منت نهادن . قرآن کریم می گوید:
یاایهاالذین آمنوا لاتبطلوا صدقاتکم بالمن وللاذی
ای کسانی که ایمان آورده اید, صدقاتتان را با منت نهادن تباه نسازید.
وامام زین العابدین[ ع] می فرماید:
واجر علی یدی الخیر ولاتمحقه باالمن 34 .
خدایا, به انجام کار نیک موفقم بدار و آن را با منت گذاری ناحیه من تباه نکن .
آری عمل نیک کردن آسان , آن را حفظ و حراست نمودن مشکل . عمل خالص انجام دادن دشوار و آن را باقی گذاردن دشوارتر.