ابو خدیجه گوید به امام صادق(علیه السلام) عرض کردم: چرا کعبه را «بیت العتیق»; (خانه آزاد) نام نهاده اند؟ فرمود: خدای متعال از بهشت، حجرالأسود را برای آدم فرود آورد. خانه کعبه دُرّی سفید بود. خداوند آن را به آسمان بالا برد و پایه اش باقی ماند. آن، در مقابل این خانه است. هر روز هفتاد هزار فرشته وارد آن می شوند که هرگز دوباره به سوی آن باز نمی گردند. خداوند به ابراهیم و اسماعیل(علیهما السلام) فرمان داد کعبه را بر همان پایه ها بنا نهند و از آن رو «بیت عتیق» نامیده شد که از غرق شدن رهایی یافت.(4)
ابوحمزه ثمالی گوید به امام باقر(علیه السلام) در مسجدالحرام گفتم: چرا خداوند این خانه را عتیق نامید؟ فرمود: هیچ خانه ای نیست که خدا بر روی زمین قرار داده، مگر آن که صاحب و ساکنانی دارد، جز این خانه که جز خدای متعال، صاحبی ندارد و آزاد است و فرمود: خداوند آن را پیش از مردم آفرید، سپس زمین را آفرید و آن را زیر آن گسترد.
ابان بن عثمان از کسی که به او خبر داد از امام باقر(علیه السلام) پرسیدم: چرا کعبه را بیت العتیق نامیده اند؟ فرمود: چون خانه ای است آزاد از مردم و هیچ کس مالک آن نیست.
سعید اعرج ، از حضرت امام صادق(علیه السلام) : کعبه را بیت العتیق نامیده اند، چون از غرق آزاد و رها گشته و حرم نیز با آن رها شد و آب از آن بازداشته شد.
محمدتقی مجلسی(رحمه الله) گوید : ممکن است عرش در اینجا به معنای علم باشد، بنابراین، محاذات معنوی می شود، همانطور که از گفته خداوند متعال معلوم می شود که می فرماید: «صار العرش تا این که می فرماید : اربع» ، چون کلمه «سبحان الله» دلالت بر صفات تنزیهیه جلالیه دارد ، و الحمدلله دلالت بر صفات جمالیه می کند ، چون دلالت می کند بر این که تمام حمدها و ثناها مختص خداوند است ، پس دلالت می کند بر این که همه کمالات برای اوست و اوست که شایسته است با همه گونه عبادات پرستیده شود ، و دلالت بر تمام تکالیف می کند و لفظ توحید دلالت بر واجب الوجود بالذات می کند، و دلالت بر وحدت باری تعالی بلکه بر جمیع صفات جلال و اکرام دارد .
و سزاوار است که به هیچ نوع شرکی به او شرک ورزیده نشود; نه خفی و نه جلی و همچنین تکبیر بر بلند مرتبه بودن خدا و عدم رسیدن عقل ها و فهم ها به او دلالت دارد پس معلوم می شود تمامی علوم مندرج در تسبیح چهارگانه است; بنابراین، محاذات با عرش که به معنای علم است، بر همین مطلب دلالت دارد .
صاحب بن عباد در المحیط فی اللغه گفته است: و کعبه گفته می شود چون بالای آن چهارگوش است .
و گفته شده است : دلیل احترام آن و حرمت جنگ در ماه های حرام به خاطر آن است .
و این در طوفان نوح بود و آب به آن نزدیک نشد ، همان گونه که در گودال مرقد امام حسین(علیه السلام) چنین بود .
