|
ortho به معنی راست و منظم و dontia به معنی دندان تشکیل شده است که در
انگلیسی Orthodontics خوانده می شود.
|
همچنین این واژه در نگارش های آکادمیک و بخش های مربوطه در دانشکده های دندان پزشکی دنیا با عبارتOrthodontics and Maxillofacial Orthopedics به معنی "ارتودنسی و ارتوپدی فک و صورت" خوانده می شود.
ارتودنسی، علم و تکنیک (مهارت) مرتب کردن دندان ها و رفع ناهنجاری های اسکلتی فک و صورت می باشد.
مرتب و هماهنگ بودن دندان ها و فکین نه تنها از جنبه زیبایی، بلکه از جهات دیگری مانند تکلم، تغذیه و تنفس طبیعی، سلامت لثه و مسایل روحی- روانی دارای اهمیت است.
ارتودنسی یا مرتب کردن دندان ها به دو روش عمده متحرک و ثابت انجام می شود. تغییر در الگوی رشدی تنها تا زمانی که کودک در دوره رشد قرار دارد امکان پذیر است. در حالی که مرتب کردن دندان ها را می توان در هر سنی، به شرط سالم بودن لثه ها انجام داد. گرچه با بالا رفتن سن بر پیچیدگی و دشواری آن افزوده می گردد.
دندان های انسان به طور طبیعی دردو قوس فک بالا و پایین بایستی به طور منظم و با ترتیب خاصی قرار گیرند. هر نوع انحراف از این موقعیت طبیعی دندان ها موجب مشکلاتی می شود که ردیف کردن و برگرداندن موقعیت مناسب دندان ها را ایجاب می کند.
مداخله در ناهماهنگی های رشدی فک و صورت به وسیله ارتودنسی، تنها در دوره رشد امکان پذیر است. هرچند رشد اجزای صورت تا 16 سالگی برای دختران و 18 سالگی برای پسران ادامه دارد، ولی بهترین نتیجه درمانی زمانی به دست می آید که این مداخله در "دوره جهش رشدی" انجام پذیرد. این دوره برای دختران معمولا در 9-10 سالگی و برای پسران معمولا در 12-11 سالگی است. بعد از این دوره درمان های ارتودنسی تاثیر کمی در اصلاح ناهنجاری های فکی دارند و در صورت وجود این موارد ممکن است روش های جراحی با یا بدون درمان ارتودنسی تکمیلی توصیه شود.
بر خلاف موارد فوق، درمان های ارتودنسی به قصد اصلاح نامرتبی دندان ها در هر سنی امکان پذیر است. هرچند با بالا رفتن سن ممکن است درمان پیچیده تر و عوارض آن مشهودتر گردد.
درمان های ارتودنسی به دو سیستم عمده دستگاه متحرک یا ثابت یا بعضا ترکیبی از هر دو روش انجام شوند.
سیستم ارتودنسی متحرک (پلاک ارتودنسی):
دلیل نام گذاری این سیستم این است که توسط بیمار قابل برداشتن و گذاشتن است. با وجود این، استفاده از این روش تنها زمانی موثر است که دستگاه های مربوطه، دست کم به مدت 18 ساعت و به طور پیوسته در شبانه روز در دهان قرارگیرند.
مزایای این سیستم عبارتند از :
- هزینه کمتر
- توانایی بیشتر در رعایت مراقبت های بهداشتی توسط بیمار.
معایب آن عبارتند از:
- محدودیت در استفاده تنها برای مشکلات جزیی و یا به عنوان پیشگیری.
- به دلیل توانایی بیمار در برداشتن و گذاشتن دستگاه، همکاری بیمار در استفاده از دستگاه به میزان توصیه شده در شبانه روز در نتیجه درمان تاثیر مستقیم داشته و عدم رعایت آن منجر به شکست درمان می گردد.
- به دلیل حجیم بودن، ممکن است موجب اختلال در تکلم فرد به هنگام استفاده از دستگاه گردد.
سیستم ارتودنسی ثابت:
همانطور که از نامش پیداست، در این روش دستگاه ارتودنسی بر خلاف سیستم قبلی قابل در آوردن و گذاشتن توسط بیمار نیست.
مزایا:
- قابلیت و توانایی بالا، به طوری که اغلب درمان های ارتودنسی با بهترین نتیجه این سیستم قابل انجام هستند.
معایب:
- هزینه نسبتا زیاد
- دشواری در رعایت مسایل بهداشتی توسط بیمار
- احتمال بیشتر در بروز عوارض درمانی ارتودنسی مانند مشکلات لثه و تحلیل ریشه دندان.
مشکلات ناشی از نامرتبی دندان ها و ناهنجاری های فک و صورت
مشکلات تغذیه ای
برای یک تغذیه مناسب علاوه بر دندان های سالم، لازم است که این دندان ها در سر جای خود به شکل مرتبی قرار گیرند تا از عهده جویدن غذا به خوبی برآیند. برای جویدن غذا دندان های فک پایین و بالا بایستی درموقعیتی قرار گیرند که در یک هماهنگی با عضلات، عمل جویدن ممکن گردد. هر نوع عدم تعادل و یا جابجایی دندان ها به صورتی که یک دوره کامل جویدن را به هم بزند، موجب اختلال در عمل جویدن می شود.
این نکته به ویژه در کودکان در حال رشد می تواند عوارض جبران ناپذیری را برای تمام عمر در ایشان بر جا گذارد.
زیبایی
زیبایی چهره می تواند در کارایی فرد و مسایل رفتاری وی تاثیر گذار باشد.
داشتن یک چهره دارای اجزای هماهنگ و برخورداری از یک لبخند زیبا در تقویت اعتماد به نفس فرد بسیار موثر است. به همین طریق، ناهماهنگی صورت یا نامرتبی دندان ها می تواند موجب عوارضی چون گوشه گیری، افسردگی و تضعیف موقعیت اجتماعی فرد گردد.
یک لبخند زیبا اولین و به یاد ماندنی خاطره مثبت دیگران از شما خواهد بود.
مسایل بهداشتی
یکی از مشکلاتی که ردیف نبودن دندان ها ایجاد می کند، عدم توانایی در تمیز کردن مناسب آن ها است.
گرچه در برخی متون دندان پزشکی، ارتباط بین نامرتبی دندان ها و بهداشت دهان رد شده است، با این وجود اغلب دندان پزشکان در تجربه کلینیکی خود مشکلات بهداشتی مرتبط با نامرتبی دندان ها را مشاهده کرده اند.
تکلم
یکی از کارکرد های دهان، ایفای نقش اساسی در تکلم است و بد شکلی های فک و دندان ها ممکن است موجب موجب اختلال در این کارکرد شوند.
نمونه بارز این عارضه را در بیماران مبتلا به شکاف لب و کام مشاهده نمود.
تنفس
تنفس، یکی دیگر از کارکرد های دهان است که ممکن است در نتیجه بدشکلی فک و دندان ها مختل شود. برای نمونه افرادی که دچار تنگی فک بالا هستند، اغلب دچار مشکلات تنفسی مثل انسداد راه های هوایی و تنفس دهانی هستند.
مراقبتهای دندانپزشکی در ارتودنسی ثابت و متحرک :
1-برای آنکه در ارتودنسی ثابت یا متحرک نتیجه درمانی مطلوب حاصل شود همکاری و مراجعات .منظم بیمار به مطب دندانپزشکی جهت فعال کردن سیم و فنرهای ارتودنسی الزامیست.
2-در ارتودنسی متحرک ، پلاکهای ارتودنسی غیر از هنگام خوردن غذا و آشامیدن باید از دهان خارج شود و پس از صرف غذا و تمیز کردن دندانها و پلاکهای ارتودنسی مجدداً در دهان گذاشته شود.
3-تمیز کردن براکتها و سیمهای ثابت ارتودنسی بعلت غیر متحرک بودن و جلوگیری از گیر غذایی و پوسیدگی دندانها می بایست توسط مسواکهای مخصوص انجام گیرد تا از بو .گرفتن و تغییر رنگ آن جلوگیری شود.
4-با مشاهده هر گونه زخم و ممانعت در غذا خوردن و صحبت کردن توسط وسایل ارتودنسی .هرگز آن را دستکاری نکنید و جهت رفع مشکل به مطب مراجعه کنید.
5-پس از تحویل پلاکهای متحرک یا چسباندن سیمهای ثابت در دهان ، چند روز اول صحبت کردن ، غذا خوردن بعلت وجود جسم خارجی در دهان دچار مشکل می شود اما بمرور زمان به آن عادت خواهید کرد.
6- هزینه درمان و مدت درمان در ارتودنسی ثابت بیشتر از ارتودنسی متحرک بوده و در سنین بالاتر انجام می گیرد جهت پیشگیری با مشاهدۀ هر گونه اختلال و ناهنجاری دندانی و فکی در .کودکتان در سنین پایین تر اقدام کنید.
7-دندانپزشک شما مراحل کار و نوع درمان را برای شما شرح میدهد چون ممکنست برای ایجاد .فضا و ردیف کردن دندانها نیاز به کشیدن دندانهای دائمی باشد.
8- در ارتودنسی ثابت از جویدن آدامس و خوردن غذاهای سفت و شکننده و چسبنده با هدف .جلوگیر ی از شکسته شدن و کج شدن سیمهای ارتودنسی شدیداً اجتناب کنید.
9-هنگام فعالیتهای شدید و ورزشهای سنگین که با ضربه به سرو صورت ممکنست همراه باشد و یا هنگام شنا مراقب سیمهای ارتودنسی ثابت خود باشید و در صورت داشتن پلاکهای .متحرک آن را قبلاً از دهان خارج کر ده و در محفظه ای تمیز نگهدار ی کنید
