هفته ششم: ----o-( ذوالکفــــــل " پرهیز از قضاوت عجولانه ")-o--- امتیاز ویژه

وقتی بدون دلیل و مدرک در مورد کسی قضاوت می کنیم در واقع حق او را برای اثبات واقعیت ضایع کرده ایم. گاهی در مورد افراد مهم به سرعت قضاوت غلط خود را نشر می دهیم و سپس از راهی، متوجه اشتباه خود می شویم و اگر کمی منصف باشیم ناچار به شرمندگی و عذرخواهی و جبران خواهیم شد. در حالی که از ابتدا می توانیم با قدری صبوری و بررسی و تحقیق بیشتر و حتی با یک سؤال صریح و مستقیم، از بروز چنین مشکلاتی جلوگیری کنیم. قضاوت فقط بر پایه خبر واصله از یک منبع اطلاعاتی سبب اشتباه می شود. هنگام مشاهده انتقال خبر و به خصوص نقل قول، نباید زیاد به آن اعتماد کنیم زیرا به خصوص در نقل قول کلمات و جملات تغییر می کنند و حتی با تغییر در لحن گفتار، معنی جمله و منظور گوینده می تواند عوض شود. شایسته تر است قبل از قضاوت در مورد کسی ابتدا به او فرصت آخرین دفاع را داده و حرف های او را هم بشنویم.
 

 این مواقع با این رفتار به طرف مقابل اجازه می دهیم تا هر قضاوتی به دلخواه خود کرده و هر تفسیری از جمله ما داشته باشد. یا مثلاً وقتی فکر و اندیشه ما درگیر یک مشکل یا مسئله مهم است و ناچاریم ساعتی را در کنار دوستی باشیم که در جریان مسئله ما نیست، طبیعی است که ما دچار رفتار و گفتار سرد و حواس پرتی و بی تمرکزی می شویم و تمام اینها طرف مقابل را آزرده می کند و حتماً برایش سؤال پیش می آید که مسئله چیست؟ و اگر ما مایل به توضیح نباشیم و حتی اشاره ای نکنیم که مسئله ای ذهن ما را مشغول کرده، فقط طفره برویم و بگوییم که هیچ مسئله ای نیست، بی شک، آن دوست با ذهنیت خود ما را قضاوت می کند و دلیل یا دلایلی مربوط یا نامربوط در فکر خود تجسم کرده و از ما انتقاد می کند. در چنین شرایطی احتمالاً ما دلخور می شویم اما در نظر نمی گیریم که خودمان باعث این قضاوت نادرست بوده ایم. چه بسیار مواقعی که دیگران با رفتار خود ما را به قضاوت نادرست وادار کرده اند یا ما خود دیگران را به قضاوت نادرست وادار کرده ایم.
صداقت و صراحت در این شرایط بهترین راه پیشگیری از این قضاوت های نادرست است. البته همه ما حق داریم مسائل خصوصی یا مصلحتی را به عنوان راز خود حفظ کنیم و دیگران را در جریان آن قرار ندهیم. اما لازم است این هنر را داشته باشیم که با رفتار خود تعادلی برقرار کنیم که هیچ گونه سؤال و شبهه ایجاد نکرده و اطرافیان ما را وادار به حدس و گمان و قضاوت نکند. خود ما نیز باید در مواقع برخورد با رفتارهای متفاوت دیگران به آنها فرصت روشنگری در مورد خود و رفتارشان بدهیم و قبل از بررسی و اثبات واقعیت بر پایه برداشت ذهنی خودمان آنها را قضاوت نکنیم.
 

چه بسیار زمان هایی که در مورد شخصی قضاوتی عجولانه می کنیم و پس از مدتی واقعیت روش و رفتارش برای ما روشن می شود و متوجه می شویم که تا چه حد بی انصافی کرده ایم! از آنجا که همه ما انسانیم و همه در شرایط متفاوت، احتمال انجام واکنش ها و عکس العمل های متفاوت غلط یا درست را داریم پس هر آن ممکن است کاری را که در شرایط محیطی عادی نادرست می دانیم و از انجام آن پرهیز می کنیم، به دلیل قرار گرفتن در شرایط متفاوتی، همان کار را مجاز دانسته یا حتی مجبور به انجام آن شویم. هنگام تفکر به قضاوت در مورد دیگران برای پرهیز از شتابزدگی و احتمالاً اشتباه در قضاوت و پشیمانی بعد از آن، لازم نیست به خودمان تلقین کنیم که ما نباید قضاوت کنیم، شایستگی قضاوت نداریم، یا آگاهی و علم ما برای قضاوت کافی نیست. تنها اگر به این مسئله اذعان کنیم که شاید تحت آن شرایط خود ما هم همین رفتار را داشتیم، دیگر به خودی خود ذهن ما از آن قضاوت عجولانه دور می شود و کمی منطقی تر قضاوت می کند.
بسیار بوده اند دوستی هایی که می توانسته اند منشأ ایجاد زیباترین تحولات و دستیابی طرفین به کمال انسانی باشند اما ناگهان در اثر یک قضاوت عجولانه، از هم پاشیده و به دشمنی و کینه تبدیل شده اند، در حالی که همین اتفاقات با قدری تأمل منصفانه و گفت وگوهای طولانی و نتیجه بخش، می توانست تبدیل به شیرین ترین تجربیات عمر این دوستان باشند.

همان توصیه پیامبر(ص) که آنچه برای خود دوست داری برای دیگران هم دوست بدار و آنچه برای خود نمی پسندی برای دیگران هم نپسند.

قضاوت عجولانه ممکن است انسان را جهنمی کند یا اینکه از بهشت دور بگرداند زیرا وقتی انسان بدون واقعیت ها و حقایق درباره حیثیت و شخصیت افراد داوری می کند آرام آرام آن شقاوت در نفس انسان قوت پیدا می کند و حالت اشقیا می گیرد و اشقیا از رحمت و بهشت خدا دور هستند. ممکن است کار به جایی رسد که انسان راه نجاتی نیابد زیرا قضاوت عجولانه روحیه نصیحت پذیری را در انسان از بین می برد. لذا از این جهت شاید شنیع ترین گناهی باشد که یک مؤمن مرتکب می شود.

 امام صادق علیه السلام براى مهمان خود خرماى مرغوبى آورد.

مهمان آیه ‏اى از قرآن خواند كه مفهومش این بود: از این نعمت‏ها در قیامت، مورد بازخواست قرار خواهید گرفت.
 گویا به نظرش آمد كه خرماى به این خوبى، چرا در منزل امام است.

امام فرمود: مراد از نعمتى كه در قیامت مورد بازخواست قرار گرفته مى‏شود، نعمت رهبرى و ولایت است و نه خرما.
 این مهمان به خیال خود، خرماى عالى را خلاف زهد و مقام امامت دانست و خواست به امام تذكرى بدهد. غافل از آنكه،

امر و نهى و تذكر نیاز به شناخت معروف و منكر دارد و با قضاوت عجولانه نمى‏توان هر كلامى را گفت. در حدیث مى‏خوانیم:

خداوند منزه است از آنكه از نعمتهاى مادى سوال كند زیرا انسان‏هاى معمولى از آب و نانى كه به شخصى مى‏دهند،

بازخواست نمى‏كنند؛ تا چه رسد به خداى رحمان.

کنترل ذهن درباره قضاوت درباره افراد خیلی مهم وکارسازه تاجایی که بتونیم با ذهنمون کار کنیم که حتی براساس چیزهایی که همیشه شنیدیم یا در دیگران دیدیم اجازه تفکر درباره اون مسئله رو بدون صرف وقت و بررسی درست و مناسب ندیم این تلاش برای جلوگیری از یکی از ناشایست ترین رفتارههای غیر اخلاقی و حتی گناهی نابخشودنیست است که بخواهیم درباره افراد بدون تامل و بررسی و آگاهی کافی قضاوت کنیمو مدیونیت بزرگی رو متحمل میشیم

ما انسانها بر اساس فطرت یا ذات خود عادت داریم پدیدهای اتفاق افتاده اطرافمان راموردقضاوت قرار دهیم-این قضاوت میتواند یک حرف باشد یا یک عمل یایک پیامک-اما نکته اساسی در قضاوت چیست؟ایا نگرش و قضاوت تمام افراد بر اساس خلقت وافرینش یکسان است؟ایا در قضاوت نیازی به تحقیق وپرسش وپاسخ نداریم؟ایا ملاک ما درقضاوت فقط صرفا ارایه نظر دیگران است؟اگر این نظر ناشی از تقابل وزاویه باشدچگونه میتواند ملاک عمل وقضاوت قرار گیرد؟ قضاوت وتصمیمی که بر اساس یکسری نظرات بدون توجه به تحقیق وبرسی کامل وحتی در یافت نظر قضاوت شونده صورت گیرد نه تنها مردود است بلکه نا عادلانه وظالمانه هم خواهد بود.

این یک ضعف بزرگ است که دیگران بخاطر یک حرف وعمل بدون ارز یابی دقیق مورد محاکمه غیابی قرار داده .برای او رای صادر نماییم به فرض که نه حتی واقعا اگر سخن وعملی گفته ورانده شده باشداز خود قضاوت شونده علت وچرایی انرا سوال نکردن جای بسی تامل دارد نا عادلانه تر اینکه انرا تعمیم دادن وتسری بخشیدن به دیگران کاری بس ناپسندیده ونارواست -هیچگاه بجای قلت کثرت بکار نمی بریم-وتهمت بدبینانه به دیگران زدن ظلم مظاعف است که خداوند ببخشاید.

به نام خالق بی همتا 

گاهی ناخواسته  برای ما هم اتفاق میفته که قضاوت عجولانه میکنیم 

از خدا میخوام کمکم کنه هرگز در مورد کسی قضاوت اشتباه نکنم

سخنانی از بزرگان :

اگر نمي خواهي در حق تو داوري شود، درباره ديگران داوري نكن.((آبراهام لينكلن))

از روي سوالهاي فرد، بهتر از جوابهاي او مي توانيد درباره اش قضاوت كنيد.((فرانسوا ولتر))

اگر يك مقصر، بيگناه دانسته شود بهتر از اين است كه يك بيگناه، محكوم گردد.((مثل فرانسوي))

نبايد از ظاهر امور قضاوت كرد.((مثل آلماني))

 توی قصابی بودم که یه پیرزن اومد تو و یه گوشه وایستاد،
یه آقای خوش تیپی هم اومد تو گفت: ابرام آقا قربون دستت پنج کیلو فیله گوساله بکش عجله دارم …
آقای قصاب شروع کرد به بریدن فیله و جدا کردن اضافه‌هاش …

همینجور که داشت کارشو می‌کرد رو به پیرزن کرد گفت: چی مِخی نِنه ؟
پیرزن اومد جلو یک پونصد تومنی مچاله گذاشت تو ترازو گفت: هَمینو گُوشت بده نِنه …
قصاب یه نگاهی به پونصد تومنی کرد گفت: پُونصَد تُومَن فَقَط آشغال گوشت مِشِه نِنه بدم؟
پیرزن یه فکری کرد گفت بده نِنه!

قصاب اشغال گوشت‌های اون جوون رو می‌کند می‌ذاشت برای پیره زن …
اون جوونی که فیله سفارش داده بود همین جور که با موبایلش بازی می‌کرد گفت: اینارو واسه سگت می‌خوای مادر؟
پیرزن نگاهی به جوون کرد گفت: سَگ؟
جوون گفت آره … سگ من این فیله‌ها رو هم با ناز می‌خوره … سگ شما چجوری اینا رو می‌خوره؟
پیرزن گفت: مُخُوره دیگه نِنه … شیکم گشنه سَنگم مُخُوره …
جوون گفت نژادش چیه مادر؟ پیرزنه گفت بهش مِگن تُوله سَگِ دوپا نِنه … اینا رو برا بچه‌هام می‌خام اّبگوشت بار بیذارم!
جوونه رنگش عوض شد … یه تیکه از گوشتای فیله رو برداشت گذاشت رو اشغال گوشتای پیرزن …
پیرزن بهش گفت: تُو مَگه ایناره بره سَگِت نگرفته بُودی؟
جوون گفت: چرا
پیرزن گفت ما غِذای سَگ نِمُخُوریم نِنه …
بعد گوشت فیله رو گذاشت اون طرف و اشغال گوشتاش رو برداشت و رفت.

.

” لطفاً سعی کنید بیشتر مواظب نحوه صحبت کردن و قضاوت های سریع خود باشید “

1- درچه بستر اجتماعي قضاوت عجولانه شکل مي گيرد و نهادينه مي شود؟

داوري يا برپايه عقل صورت مي گيرد، يا برپايه جهل. داوري برپايه عقل نتيجه روند تعقل و خردورزي است، بنابراين نمي تواندعجولانه باشد؛ بلکه نيازمند مطالعه، تحقيق و تفکر است. اما داوري برپايه جهل بر مقدماتي مثل تفکر، مطالعه و تحقيق مبتني نيست، از اين رو عجولانه است. بسياري از داوري ها برپايه احساس مثبت يا منفي است، که آن هم ريشه در جهل دارد نه عقل. داوري احساسي منفعلانه و بدون تمهيدات و در نتيجه شتابزده است.

2- در جامعه ما به لحاظ فردي اين ويژگي تا چه ميزان در ميان افراد وجود دارد و چگونه مي توان آن را اصلاح کرد؟

از ميزان آن خبر ندارم، چون در اين زمينه مطالعه ميداني و آماري نکرده ام. اما داوري و حکم برپايه شايعات، سوء ظن، خيال و پندار و تقليد و تأثر از رسانه هاي دروغ پرداز کم نيست و اين امر متاسفانه در بين تحصيل کردگان و اصحاب سخن و قلم هم ديده مي شود. راهي جز تعليم و تربيت خرد محور که کار دشوار و ديربازدهي است سراغ ندارم.      

3- در دين اسلام چه رهنمودهايي براي پرهيز از اين خصلت بيان شده است؟

دعوت مکرر و مؤکد قرآن کريم به تفکر و تعقل و تدبر و محکوم کردن سوء ظن و تقليد و تعصب و دنباله روي بدون خردورزي بهترين رهنمود براي اجتناب از شتابزدگي در داوري است.  قرآن مي گويد اگر از  فاسقي (مثل بي بي سي، و سي ان ان و فاکس نيوز) خبري شنيديد بدون تحقيق آن را تلقي به قول نکنيد. گاهي يک شايعه در بين يک ملت ممکن است منتشر شود و بر اثر تکار زياد يقيني تلقي شود، اما در واقع هيچ اساسي نداشته باشد و منشأش کينه توزي و تهمت يک فرد تربيت نشده باشد. شايعاتي که معاويه عليه اهل بيت بويژه امام علي و امام حسن عليهما السلام منتشر کرد هنوز پس از پانزده قرن در بين بسياري رواج دارد. البته تنها بي خردانند که قضاوت هايشان را بر شايعات بنا مي کنند. برپايه ظن، سوء ظن، بدون برهان، بدون بينه، براساس شايعات داوري کردن همان چيزي است که قرآن کريم مکرر و مؤکد رد مي کند. قرآن کريم درباره قضاوت هاي شتابزده غير مبتني بر تعقل با لحن خاصي مي فرمايد: مالکم کيف تحکمون! خردمند و مؤمن جز برپايه علم سخن نمي گويد. امير المؤمنين در اينجا مي گويد: أقولا بغير علم؟ آيا بدون علم يقيني لب به سخن مي گشايند!  

مصاحبه خبرگزاری مهر با دکتر فنایی اشکوری.

قضاوت عجولانه اکثر اوقات آدمو پشیمون می کنه جون اکثرا غلط از آب در میاد .از طرفی بد گمانی رو هم تو آدم تقویت می کنه

و البته انجام ندادنش صبر و خوش بینی رو تو آدم زیاد می کنه!

قضاوت عجولانه ممکنه در ظاهر فقط یک فعل باشد ولی می تواند باعث گناهان دیگری از جمله تهمت ، دل شکستن و .... باشه

این قضاوت عجولانه ما هم به خاطر اینه که صبـر نداریم و خدا رو فراموش می کنیم

من خیلی سعی کردم که دیگه عجولانه قضاوت نکنم و تا حدود بسیار زیادی هم موفق  شدم

حالا که فکر می کنم می بینم با ترک این گناه، خود آدم خیلی احساس راحتی کرده و فکرش را بی خودی مشغول چیزهایی نمی کند که هیچ فایده ای ندارد

بسم الله الرحمن الرحیم

با سلام

قضیه ای که تعریف میکنم به تازگی راجع به خودم اتفاق افتاده

من در سایت .... عضو بودم، یک نظر سنجی در اون سایت قرار داده شد و از اونجا که این سایت، سایت پر حاشیه ای بود، ادمین سایت تصمیم گرفته بود هر یک از اعضا که از سایت بازدید میکنن و برای شرکت در نظرسنجی لاگین نمیکنن رو شناسایی کنه و .....

البته قبل از این موضوع، بنا به دلایلی تصمیم گرفته بودم که برای همیشه به این سایت به عنوان یک عضو مراجعه نکنم و با یکی از معاونین ادمین راجع به مسئله ای صحبت کردم که اتفاقا در ارتباط با طرز برخورد ادمین اون سایت با خودم بود که در قضیه ای  از وی حمایت کرده بودم و ادمین، در ارسالی که زده بود عنوان کرده بود که  به بنده تشکری بابت این موضوع نخواهد رسید!!! و همچنین اضافه کرده بود "وقتی از من تعریف و تمجید میکنن حالمم از خودم بهم میخوره" و کلی صحبتهایی از این دست کرده بود و متاسفانه بین صحبتهاشون از من هم اسم برده بودند.  در صورتی که من در حالی به زدن این ارسال و حمایت از ایشون [و واضح تر بگم : درک ایشون بابت حواشی ای که داشتند]  پرداختم که خودم دارای مسئله حادی در زندگی شده بودم و میبایست همه انرژی و دل مشغولیَم، معطوف آن مسئله می بود و درآن لحظات، به هیچ عنوان به فکر دریافت تشکر از کسی نبودم و تنها، روشنگری و ارائه مطلب حق، مدنظر بود و شرایط و مشکلی که داشتمو در اون ارسال نیز قید کرده بودم. نتیجه این شد که به خاطر حرفهای ادمین، کاربران فکر کردند من به نوعی به تملق و چاپلوسی از ادمین پرداختم و شروع کردند به زدن ارسالهای مضحک و طنز درباره این قضیه. و حتی یک از کاربران، اشاره به حدیثی از امام صادق(ع) در این باره کرده بود که " تعریف در جلوی اشخاص، مثل آنست که بر سر طرف، زباله خالی کنی!". خلاصه برای برخی هم این قضیه، شبهه شد که نیت من از این حرکت چی بوده و انجام همچین حرکتی رو از بنده، بعید دونستند. نهایتاً تصمیم گرفتم که نمیتوان روی چنین کسی که موقعیت اشخاص رو تشخیص نمیده و هر حرف زننده ای از دهنش بیرون میپره، حساب کرد و از اونجا بیرون اومدم. قبل از رفتن از اونجا، همین طور که گفتم این موضوع رو با معاون ادمین در میون گذاشتم و به بیان معضلات سایت [که متاسفانه یک سایت مهدوی هم بود] به عنوان درددل، پرداختم... بگذریم.... در اثر صحبتهای بنده و همین طور نکاتی که در سخنرانی یکی از اساتید درباره فعالیتهای مهدوی سایتها، عنوان شده بود، مسئولین اون سایت تصمیم گرفتند تا رویکرد تالار گفتمان رو تغییر بدن و به همین منظور، یک نظرسنجی به طریقی که در ابتدای ارسال گفتم برای کاربران قرار دادند که با توجه به روشی که ادمین [=مدیر ارشد سایت] برای شناسایی مخالفین خودش در نظر گرفته بود، باز هم بنده ضربه ـَشو خوردم و به عنوان شخصی که از سایت بازدید کرده اما لاگین نکرده و در نظرسنجی شرکت ننموده، "جاهلی که میبایست جهل خودشو فریاد کنه" و "دوست نما!" لقب گرفتم. البته خدا رو شکر این بار ادمین، اسمی از من نیاورده بود و به طور کلی همه کسانی که در نظرسنجی شرکت نکردند رو این چنین مخاطب قرار داد. البته، با توجه به صحبتهایی که کرده بودم و همین طور دفاعی که در اون ارسال، از ایشون داشتم، دوست نما! مطرح کردشون، خاص من بود و به من اشاره داشت...

در شرایطی با بنده به این نحو، برخورد شد که درگیر مسئله مهمی بودم.... اگر جام راحت بود و دلم خوش!، ناراحت نمیشدم اما..... بمانَد.

با توجه به اینکه قبلا تصمیم گرفته بودم اونجا رو برای همیشه ترک کنم، به این نتیجه رسیدم که واقعا تصمیمم به جا و درست بوده و براشون واقعا متاسف شدم و البته، هیچ وقت پاسخی به اونها ندادم و سکوت اختیار کردم و به این سایت [ =راسخون، با عنایت به فعالیتهای مفیدی که داره، مخصوصاً کلیپهای با کیفیت و پرمحتوا ] که در اثنای این قضایا، تصمیم به عضویت در آن گرفته بودم، مراجعه کردم

خب، حالا شما بگید جای من بودید چی کار میکردید؟؟؟