طبیعی، سزارین یا زایمان در آب؟

در سال های اخیر، برای تولد نوزادان، روش جدید “زایمان در آب” در تعدادی از بیمارستان های کشور به کار بسته شد. این روش داوطلبانه بوده و در صورت درخواست مادر، باید چند جلسه آموزشی برای شخص برگزار شود. در این مطلب قصد داریم نکاتی که مادران گرامی باید در مورد این روش زایمان بدانند را بیان کنیم…

‌

‌

‌

در سال های اخیر، برای تولد نوزادان، روش جدید “زایمان در آب” در تعدادی از بیمارستان های کشور به کار بسته شد. این روش داوطلبانه بوده و در صورت درخواست مادر، باید چند جلسه آموزشی برای شخص برگزار شود. در این مطلب قصد داریم مام نکاتی که مادران گرامی باید در مورد این روش زایمان بدانند را بیان کنیم.

‌

زایمان در آب در ایران

تاریخچه زایمان در آب
در قرن ششم ق.م ارسطو نتیجه گرفت که آب اولین مادة اصلی حیات است. وی معتقد بود که دانه هر چیزی «ذات مرطوب» دارد. به هر حال بعد از سدة ۱۷۰۰ بوده که دانشمندان به ارزش و خواص آب درمانی پی برده و آنرا بیان کردند. یک کتاب گمنام بنام ”درمان با آب که در سال ۱۷۲۳ در لندن چاپ شده است، فوائد استفاده از آب در انواع حالات، از جمله حمام کردن در طی بارداری و زایمان را توضیح می‌دهد. بطور حسی و غریزی انسان همیشه به سوی آرامش تسکین دهندة آب جذب شده است.

‌
از لحاظ تاریخی، شواهد قطعی کمی وجود دارد که در فرهنگهای قدیم، زایمان در آب انجام می‌شد ولی کما بیش در فرهنگ سراسر دنیا وجود داشته است. افسانه‌هائی وجود دارد که مصریهای قدیم بچه‌های خاصی را زیر آب بدنیا می‌آوردند. این بچه ها کشیش می‌شدند. گفته می‌شود در قدیم در جزیرة کریته (CreteCrete)، ”»مینوان«” MinoanMinoan ـ معبد مقدسی جهت زایمان در آب داشته‌اند. نقاشیهای روی ویرانه‌های MinoanMinoan دلفینها و ارتباط خاص انسان و آب را نشان می‌دهد. هندیهای ChumashChumash در کالیفرنیای مرکزی داستانهائی دربارة زایمان زنانشان در استخرهای مواج با ورودیهای کم عمق در ساحل تعریف می‌کنند. سمو (SemuSemu) جد بزرگتر ChumashChumash که در اواخر هشتاد سالگی به سر می‌برد، به خاطر می‌آورد که وقتی که یک پسر بچه بود زنان اغلب به ساحل می‌رفتند و در آب کم عمق زایمان می‌کردند. او همچنین به یاد می‌آورد که در خیلی از این موارد، دلفنیها نزدیک آب ظاهر می‌شدند و در کنار زن تا هنگامی که نوزاد بدنیا بیاید باقی می‌ماندند.

‌
آداب و رسومی از جزائر هاوائی بجا مانده است که دلیلی قطعی بر زایمان در آب نسلهای هزاران سال قبل بوده است. نظر می‌رسد که زایمان در آب قبل از ظهور پزشکان و بیمارستانها انجام می‌شده، اگر چه این موضوع با مدرک تائید نشده است هر کجا که آب وجود داشت، به خصوص آب گرم زنان از آن جهت تسکین دردهای زایمانی استفاده می‌کردند. اولین زایمان در آب مدرن ثبت شده، در سال ۱۸۰۳ در فرانسه انجام شد. این مورد که دریک مجلة انجمن پزشکی فرانسه تشریح شده است، گزارش می کند که یک خانم باردار که حدود ۴۸ ساعت درد کشیده و مستأصل شده بود، جهت بهبودی موقت به یک حمام آب گرم بعلت زایمان غیر پیشرونده اش پناه برد. جالب اینکه بعد از فقط چند لحظه نوزاد اینقدر سریع به دنیا آمد که مادر فرصت خروج از آب پیدا نکرد و بنابراین نوزاد متولد شد. بدنبال آن گزارشهای متعددی از زایمان در آب در نقاط مختلف دنیا پخش شد تا اینکه در سال ۱۹۶۰ تائید زایمان در آب با مدرک در اتحاد شوروی شروع شد.

‌

حمام لبویر (LeboyerLeboyer)
در طول دورة زمانی مشابه، همگام با تحقیقات در روسیه، دکتر فردریک لبویر (Dr. Feredrick LeboyerLeboyer) مفهوم حمام آب گرم برای نوزاد پس از تولد را توضیح داد. در طی تحقیق وی دربارة راههای آسانتر زایمان، لبویر تأثیر مفید آب گرم را بر روی نوزادان کشف کرد.

‌
حمام لبویر بطور ساده شامل قرار دادن نوزاد، بلافاصله پس از تولد در وان کوچک آب که به اندازة دمای بدن گرم شده است، می باشد . بنابراین نوزاد می‌تواند آرامش ناشی از رضایت دنیای آبی که تازه پشت سر گذاشته است را بدست آورد. در هنگام حمامهای لبویر، نوزادان اغلب چشمان باز دارند، آگاه هستند و با آرامش هنگامیکه دستها و پاهایشان را بطور شیطنت آمیز در آب حرکت می‌دهند، لبخند می‌زنند. آنها حتی می‌توانند در آب شنا کنند و خودشان را به جلو حرکت دهند.

‌
دکتر لبویر، دنیای نوزاد تازه متولد شده را طوری ارائه کرد که قبلاً هیچ وقت دیده نشده بود. مقاله وی یک گام بزرگ به سوی حساس کردن جهان نسبت به تجربة زایمان از نظر نوزاد بود. دیدگاه دکتر لبویر که حذف کردن سختی و ترومای زایمان بود، بیشتر از هر چیز دیگری روی تکنیکهای آغاز شده زایمان ملایم در سراسر دنیا تأثیر گذاشت. دکتر لبویر بطور قاطع به جهان، تأثیرات آرام کنندة غوطه وری نوزاد در آب گرم را نشان داد.

‌

زایمان در آب در کشور های توسعه یافته

‌
زایمان در آب در فرانسه
یکی از اولین افرادی که درباره زایمان در آب مطالعات و کار کلینیکی زیادی داشته، پزشک فرانسوی بنام دکتر مایکل ادنت ـ رئیس بخش جراحی در یک بیمارستان در پی تی ویرز فرانسه بود. با آماده کردن زنان در یک وان آب گرم جهت زایمان، ادنت به آنها راحتی و آرامشی بیشتر از آنچه قبلاً می شناختند، عطا کرد.

‌
بسیاری از زنانی که جهت زایمان به پی تی ویرز مراجعه می کردند درباره زایمان در آب چیزی نشنیده بودند، اما وقتی وان پر از آب گرم را می دیدند، تعداد زیادی از آنها تمایل به استفاده از آن پیدا می‌کردند. مایکل دانت در کتابش ”تولدی دوباره” می نویسد:
”بعضی از زنان که در طول بارداری تمایل زیادی به بودن در آب داشتند در طی زایمان بیشتر از قبل به سوی آب کشیده می‌شوند. و کسانی که با آب و شنا کردن مأنوس نیستند، با وجود این، به محض اینکه درد زایمان شروع می‌شود، این زنان نیز فوراً به سمت وان حرکت می‌کنند مشتاقانه داخل آن می‌شوند و نمی‌خواهند آنرا ترک کنند.” وان با آب شیر معمولی ۹۸ درجه فار نهایت پر می شد و هیچ نمک یا ماده شیمائی اضافی نداشت.

‌
دکتر ادنت دریافت که زمانیکه انقباضات یک زن دردناک تر می شود و کمتر مؤثر است، استراحت در یک وان آب گرم، اغلب باعث بهبود می‌شود، بخصوص در زمانی که دیلاتاسیون در حدود ۵ سانتی متر است، سیر لیبر در آب اغلب آسانتر، سریعتر و مؤثرتر پیش می‌رود در حالیکه در یک موقعیت مشابه در زایمان کلاسیک، پزشکان بدون تردید، به مداخله کردن شامل استفاده از داروها روی می‌آورند.

‌
زنانی که می‌خواهند آب را قبل از زایمان ترک کنند، متوجه چیزی که ادنت آنرا ”پاسخ خروجی جنین” می‌نامد، می‌شوند. به محض اینکه آنها وارد دمای کمتر هوا می‌شوند، تغییر محیط باعث یک ترشح ناگهانی آدرنالین می‌شود و نوزاد به سرعت خارج می‌شود.

‌
دکتر ادنت به مناسب صدمین زایمانش در آب، در یک مقاله، خلاصه تجربیات زایمان در آب خود را در مجله پزشکی انگلیسی، لنست(lancetLancet) چاپ کرد. وی در این مقاله بیان می کند: ”ما هیچ خطری درباره زایمان یا تولد زیر آب پیدا نکردیم. استفاده از آب گرم در طی زایمان نیاز به تحقیقات بیشتری دارد ولی ما امیدواریم که تجربیات دیگر تأیید کنند که زایمان در آب گرم یک روش مؤثر، آسان و اقتصادی جهت کاهش استفاده از دارو و میزان دخالت در هنگام زایمان می باشد.

‌
زایمان در آب در آمریکا
در سال ۱۹۸۱ گروه کوچکی از ماماها درباره موفقیت دکتر ادنت و تحقیقات پیشتاز ایگورشارکوفسکی در اتحاد شوری اطلاع پیدا کردند.
از طرف دیگر بسیاری از والدین خواستار آن بودند که نوزادشان بصورتی کاملاً متمایز به دنیا بیایند ـ زایمانی که متفاوت از دیگر زایمانهای آنها باشد ـ چرا که برخی از روانشناسان معتقدند که خاطرات شخصی تولد شما روی زندگی کنونی شما و تولد فرزندان شما تاثیر می‌گذارد.
در اوائل سال ۱۹۸۰، هنگامی که این والدین شروع به زایمان بچه‌هایشان در آب کردند، اکثر زایمانها بدون عارضه و ارضا کننده بود. متأسفانه برخی والدین بدون اطلاع پزشک و بطور اغراق آمیز نوزاد تازه متولد شدة خود را بمدت ۲۰ دقیقه در زیر آب غوطه‌ور می‌گذاشتند، با این اعتقاد که به نوزادان فرصت می‌دهند تا کاملاً از استرس زایمان رها شوند، آرامش پیدا کنند و نیرویی تازه بگیرند.

‌
تعداد کمی مرگ تصادفی نوزاد قاعدتاً بعلت رها کردن نوزاد بمدت طولانی در زیر آب، رخ داد. این موضوع والدین و پزشکان و ماماهائی را که اعتقاد قوی به زایمان در آب داشتند، نگران کرد و آنها در بی‌خطر بودن این روش دچار تردید شدند. والدینی که نوزادانشان مرده بودند متوجه شدند که جفت می تواند قبل از اینکه بند ناف از خونرسانی بایستد، جدا شود و بنابراین نوزاد بدون هیچ گونه منبع اکسیژن رسانی باقی می‌ماند. امروزه هر عامل زایمان در آبی می داند که یک نوزاد تازه متولد شده باید به سرعت بعد از تولد به سطح آب آورده شود.

‌
همانطور که پزشکان و ماماهای بیشتری تمایل به کار کردن با زنانی که می‌خواستند زایمان در آب داشته باشند، پیدا کردند، اطلاعات بیشتری نیز دربارة زایمان در آب در دسترس قرار گرفت. در اوائل سال ۱۹۸۹ پروژة ملی زایمان در آب انجمن سلامت مادر / کودک (GMCHA) شروع به تهیة اطلاعات صحیح دربارة استفاده از آب جهت لیبر و زایمان نوزاد کرد. کتاب دکتر مایکل ادنت تولد دوباره، در ایالات متحده در سال ۱۹۸۴ چاپ شده و سال بعد از آن اولین مرکز زایمان در آب در ایالات متحده که این روش را بعنوان یکی از روشها در اختیار زنان قرار می‌داد توسط یک متخصص زنان و زایمان ـ دکتر مایکل رزنتال ـ افتتاح شد.

‌
این مرکز زایمانی در ایالات متحده (مرکز زایمان خانواده، آپلند در کالیفرنیای جنوبی) زایمان در آب را با شرایطی که مایکل ادنت در فرانسه ایجاد کرده بود، به زنان پیشنهاد می‌کرد. دکتر مایکل روزنتال فعالیتهای زنان و زایمان مرسوم خود را براساس فلسفه و کار دکتر ادنت به سمت یک روش غیر مداخله‌ای تغییر داد. روش مامائی رزنتال در اثر مشاهده زنانی که بطور طبیعی زایمان می‌کردند تحت تأثیر قرار گرفت. دکتر رزنتال تفاوت بزرگی‌بین سطح رضایت والدین بعد از زایمانهای کلاسیک و این روش مشاهده کرد. چرا که از دید یک متخصص زنان و زایمان، زایمان خوب یک وضع حمل بی‌خطر و سالم است و میزان رضایت مادر و دیگر شرایط از اهمیت کمتری برخوردار می باشد. در حالیکه ارائه شرایطی که مجموع مزایا را در برداشته باشد امکانپذیر می‌نمود.

‌
او اضافه می‌کند که استفاده از آب گرم برای لیبر و زایمان ممکن است به نظر ابتدائی و جدید برسد، اگر چه از نظر تاریخی، استفاده از اکثر مداخلات مامائی مثل بی‌حسی اسپاینال یا اپیدورال، مخدرها و فورسپسها در مقایسه با آن تازه هستند ولی استفاده از آب باید بعنوان یکی از کم خطرترین مداخلات در نظر گرفته شود.

‌
دکتر رزنتال در مورد مزایای زایمان در آب محتاطانه بحث می‌کند چرا که احساس می‌کنند به مدارک علمی بیشتری نیاز است. وی معتقد است بخش مهمی از سلامت جسمی و روحی کودک مربوط به شرایط زمان تولد وی می‌باشد چرا که سلامت کودک از ابتدا در صورت تولد توسط یک مادر آرام که هوشیار و رها از هرگونه داروئی می‌باشد، تأمین می‌شود یک حقیقت مهم قابل مشاهده در زایمان در آب، این است که تجربه‌ای لذت بخش و عاری از ترس. می‌باشد. بچه‌ای که در این تجربه با مادرش شریک است از فوائد زایمان کم عارضه و سالم مادرش در طول دورة زندگی بهره‌مند می‌شود. بدنبال آن، کودک متناسب با این اعتقاد والدین که بچه‌های آب خاص و متفاوت هستند، پرورش می‌یابد.

‌

لازم به ذکر است در سال ۱۹۸۷ چهل نوزاد در دریای سیاه متولد شدند. نوزادان پسر در کنار درختی از ساحل کریمه بنام درخت «آدم» و نوزادان دختر در کنار درختی دیگری به نام «حوا» بدنیا می‌آمدند. دلفینها در زمان وضع حمل زنان به کنار ساحل آمده و تا زمان اتمام آن جست و خیز می‌کردند. بعدها نوزاد آن را مرتباً به این محل می‌آوردند تا با آب مأنوس بوده و شنا کند. اگر چه زایمان در آب گرم سواحل کریمه و ارتباط با طبیعت برای این زوجها بسیار ارزشمند و خاطره انگیز بود ولی توجه به این نکته مهم است که زایمان با اینکه یک روند فیزیولوژیک و طبیعی است ولی بطور کامل قابل پیش‌بینی نیست و ممکن است شرایطی بوجود آید که نیاز به مداخلات پزشکی ضرورت یابد. از طرف دیگر آب این دریا بعلت ریخته شدن زباله‌های اتمی رادیواکیتو در آن از آلوده‌ترین آبهای جهان محسوب می‌شود. الهام از طبیعت باعث شد که این روش زایمان ملایم به بیمارستانها در یک شرایط مطلوب و قابل کنترل انتقال یابد.

‌

مزایای زایمان در آب برای مادر

‌
الف ـ مزایای فیزیولوژیک برای مادر:
_کاهش چشمگیر درد
-افزایش انقباضات مؤثر
-افزایش گردش خون و اکسیژن رسانی رحم
-افزایش ترشح اکسی توسین اندوژن
-کاهش استرس هورمونها آدرنالین و نورآدرنالین
-افزایش اندورفینها
_کاهش تحریکات حسی
_نیاز کمتر به اپیزیوتومی برش میان دو راه
_کاهش مداخلات پزشکی از جمله سزارین
_کاهش نیاز به مسکنها و ضد دردها
-کاهش قابل توجه طول مدت لیبر (پیشرفت سریعتر دیلاتاسیون سرویکس)
_افزایش آستانة درد
-افزایش متابولیسم بافتی
-ذخیره انرژی و جلوگیری از هدر رفتن انرژی مادر جهت مرحله دوم زایمان
-کاهش خفیف فشار خون
-افزایش دیامتر لگنی

‌

ب ـ مزایای روانشناختی برای مادر
-احساس سبک وزنی و شناوری و توانائی تحرک بیشتر و قابلیت قرار گرفتن در وضعیتهای مختلف
-تجربة مثبت و مفیدی از لیبر و زایمان
-افزایش قدرت تسلط بر خویش و استقلال
-مشارکت فعال در روند زایمان
_کاهش ترس و خشم و اضطراب
-افزایش سطح خود آگاهی و هوشیاری در حین لیبر و زایمان
-افزایش حس پذیرش نوزاد
-اثرات آرامبخش، اطمینان بخش و لذت بخش آب
-افزایش ارتباط متقابل مادر و کودک رابطه سمبلیک
-توانائی بالاتر تمرکز در آب
-مزایای زایمان در آب برای نوزاد
-ورود ملایم و آسانتر نوزاد به محیط خارج از رحم
-ایمن تر بودن در مقایسه با روشهای دیگر
-ایجاد یک محیط حد واسط و جلوگیری از برخورد نوزاد با استرسهای ورود
-ناگهانی به محیط خارج از رحم
_کاهش ضربه و تروما ،ترومای کمتر مادر یعنی ترومای کمتر نوزاد
-افزایش جریان خون بهتر نوزاد بعلت جریان خون بهتر مادر
-کاهش نیاز به تحریکهای تهاجمی جهت شروع تنفس
-استفاده بهتر و سریعتر از شیر مادر

‌

رییس بیمارستان تخصصی و فوق تخصصی زنان و زایمان اکبرآبادی گفت : حدود ۹۰ مادر باردار در دوره های آموزشی که در این بیمارستان برگزار شد ، با روش “زایمان در آب” آشنا شدند.

‌

به گزارش گروه پزشکی سرویس علمی خبرگزاری زنان ایران “ایونا” ، : حدود ۵۰ مادر در این بیمارستان زایمان خود را به صورت طبیعی در آب انجام داده اند.
وی گفت : برخی مادران آموزش دیده نیز در این بیمارستان به رغم آموزش هایی که فرا گرفته اند ، ترجیح دادند درد زایمان را در آب تحمل کرده و برای به دنیا آوردن فرزند خود به بیرون از آب منتقل شده و وضع حمل کنند.

‌
رییس بیمارستان تخصصی و فوق تخصصی زنان و زایمان یکی از علل هراس مادران برای زایمان در آب را کمتر آشنا بودن مردم ایران از جمله مادران با شنا و ماندن در آب دانست و گفت :‌ روش زایمان در آب یکی از روش های زایمان طبیعی است.
کاشانیان گفت : زایمان در آب هنوز در کشور نهادینه نشده است و ضرورت دارد اطلاع رسانی کاملی در این زمینه به مردم صورت گیرد.

‌
وی گفت : در زمان حاضر در این بیمارستان هر روز صبح، کلاس هایی را برای مادران باردار برگزار می کنیم که هر مادر در هشت جلسه با زایمان طبیعی از جمله زایمان در آب و همچنین فرآیند آن آشنا می شود.

کاشانیان گفت : ‌در زمان حاضر ، تعداد معدودی از بیمارستان های کشور به تجهیزات مناسب برای روش زایمان طبیعی در آب مجهز شده اند.
رییس بیمارستان تخصصی و فوق تخصصی زنان و زایمان کاهش چشمگیر درد، افزایش انقباضات مؤثر ، افزایش گردش خون و اکسیژن رسانی رحم، کاهش استرس هورمونهای آدرنالین و نورآدرنالین و کاهش مداخلات پزشکی از جمله سزارین را از جمله فواید و مزایان فیزیولوژیک زایمان در آب برای مادر دانست.

‌
کاشانیان افزود : ‌کاهش نیاز به مسکن ها و ضد دردها ، کاهش قابل توجه طول مدت درد کشیدن مادر ، ‌افزایش آستانه درد، ذخیره انرژی و جلوگیری از هدر رفتن انرژی مادر جهت مرحله دوم زایمان از دیگر فواید و مزایای فیزیولوژیکی زایمان در آب است.

‌
به گفته این متخصص زنان و زایمان زایمان ، آب مزایای روانشناختی نیز برای مادر دارد که احساس سبک وزنی ، شناوری و توانایی تحرک بیشتر و قابلیت قرار گرفتن در وضعیت های مختلف، تجربه مثبت و مفید از درد زایمان و افزایش قدرت تسلط بر خویش و استقلال و همچنین مشارکت فعال مادر در روند زایمان را از مزایای روانشناختی استفاده از آب در زایمان طبیعی است.

‌
وی گفت : مادری که زایمان در آب را انجام می دهد، ترس، ‌خشم و اضطراب از زایمان به شدت برای وی کاهش یافته و همچنین علاوه بر اینکه حس پذیرش نوزاد در وی افزایش می یابد ، اثرات آرامبخشی ، اطمینان بخشی و لذتبخشی که آب به وی می دهد، نیز برای مادر تاثیر مثبت دارد.

‌
به گفته کاشانیان ، ورود ملایم و آسانتر نوزاد به محیط خارج از رحم، ایجاد یک محیط حد واسط و جلوگیری از برخورد نوزاد با استرس های ورود ناگهانی به محیط خارج از رحم، کاهش ضربه و تروما به نوزاد از مزایایی است که نوزاد از زایمان در آب مادر بهره می برد .

‌

‌