سخنان کوتاه و مواعظ و اندرز حضرت رضا ( ع ) به نقل از تحف العقول

مؤمن ، مؤمن نگردد مگر آن که در او سه خصلت باشد : سنتی از پروردگارش ، سنتي از پيامبرش و سنتی از امامش . سنت پروردگارش رازپوشی است و سنت پيامبرش مدارا با مردم و اما سنت امامش شکيبايی در سختی و تنگی است . کسی که نعمت دارد بايد بر عيالش درهزينه وسعت بخشد .
عبادت به فراوانی روزه و نماز نيست . بلکه عبادت بسيار انديشيدن در کار خدا است . نظافت از اخلاق انبياست . امين به تو خيانت نکند ، اما تو خائن را امين شمردی . خاموشی يک باب از ابواب حکمت است . خاموشی دوستی می آورد و به راستی راهنمای هر خيری است . برادر بزرگ تر به منزله پدر است . دوست هر کس عقل اوست و دشمنش جهل اوست . مهر ورزی با مردمان نيمی از خردمندی است .
همانا خداوند قيل و قال و تباه کردن مال و بسيار خواهش کردن را دشمن دارد . خرد انسان مسلمان کامل نگردد مگر آنکه ده خصلت در او باشد : از او اميد خير برود ، از بدی او در امان باشند ، خوبی اندک ديگری  را بسيار داند ، خوبی بسيار خود را کم شمارد ، هر چه از او خواهند دلتنگ نشود ، در عمر خود از پی علم رفتن خسته نگردد ، فقر در راه خداوندش از توانگری  نزد او محبوب تر باشد ، خواری در راه خدايش از عزت با دشمنش محبوب تر باشد ، گمنامی را از شهرت خواهان تر باشد سپس فرمود : دهم و دهم چيست ؟ پرسيدند : دهمين خصلت چيست ؟ فرمود :
احدی را نبيند جز آنکه گويد او از من بهتر و پرهيزگارتر است و چون مردی که از او بدتر و پست تر باشد ببيند بگويد شايد باطن او بهتر باشد و اين خوش باطنی  برای او بهتر باشد و خوبی من ظاهر است و آن برای من بهتر است و اگر کسی را بيند که بهتر و با تقواتر از اوست برای او فروتنی  کند تا به او رسد و چون چنين کرد بزرگواريش بيشتر شود و خوبي اش پاک گردد و نامش خوب شود و بر مردم زمانش برتر آيد .
احمد بن نجم از آن حضرت درباره عجبی که عمل را فاسد می کند پرسيد : آن حضرت فرمود : عجب را درجاتی است : يکی آنکه کردار بد بنده در نظرش خوب جلوه کند و آن را خوب بداند و پندارد کار خوبی کرده است . و يکی آنکه بنده ای به خداوند ايمان آورد و بر خدا منت نهد با آن که خداوند بايد در اين باره بر او منت گذارد .
از بهترين بندگان از آن حضرت پرسش شد : فرمود : آنان کسانی هستند که چون نيکی  کنند ، خوشحال شوند و چون بدی کنند ، آمرزش طلبند و هرگاه چيزی به آنان داده شود سپاس گزارنده و هرگاه به بلا دچار شوند صبر کنند و هرگاه خشم کنند درگذرند .
از حد توکل از آن حضرت سؤال شد . فرمود : توکل آن است که از کسی جز از خدا نترسی . و نيز فرمود : ايمان چهار پايه دارد : توکل بر خداو رضا به قضای او و تسليم شدن به امر خدا و واگذاشتن کار به خدا . صله رحم کن گر چه با جرعه ای آب باد . و برترين چيزی که بدان صله رحم می شود خودداری از آزار و اذيت به ارحام است . در قرآن آمده است که " صدقات خود را با منت نهادن و آزار دادن باطل مکنيد " .
کسی که در پی مالی است تا عيالش را بدن کفايت کند بزرگ تر از کسی است که در راه خدا جهاد می کند . از او پرسش شد . چگونه صبح کردی ؟ فرمود : با عمر کاسته ، و کردار ثبت شده و مرگ بر گردن ما و دوزخ دنبال ماست و نمی دانيم با ما چه می کنند . هر که را پنج چيز است به او اميدی برای دنيا و آخرت نيست :
کسی  که نه ريشه محکم دارد و نه سرشتی کريم و نه خويی  پسنديده و نه نجابت در خود و نه ترس از پروردگارش . سخاوتمند از غذای  مردم بخورد تا مردم از غذايش بخورند و بخيل از غذای مردم نخورد تا از غذايش نخورند . زمانی فرا رسد که عافيت ده قسمت شود . نه قسمت آن در دوری از مردم و يک قسمت آن در خاموشی  است . ما اهل بيت وعده خود را دينی بر خود می  دانيم چنان که رسول خدا ( ص ) می کرد . ياری رساندن تو به ضعيف برتر از صدقه است . حقيقت ايمان برای  بنده ای کامل نشود مگر آن که سه خصلت در او باشد : تفقه در دين ، برنامه ريزی 
و صبر بر سختيها .
علی بن شعيب گويد : بر ابو الحسن رضا ( ع ) داخل شدم پس به من فرمود : ای علی ! زندگی چه کسی بهتر است ؟ گفتم : سرورم ! شما بهتر از من می دانيد . فرمود : ای  علی ! کسی که ديگری در زندگی او خوش زيد . ای  علی زندگی چه کسی بدتر است ؟ گفتم : تو بهتر می دانی . فرمود : کسی که ديگری  در زندگي اش زندگی نکند . ای  علی ! با نعمتها خوش همسايه باشيد که گريز پايند و از مردمی دور نشوند که باز آيند . ای علی بدترين مردم کسی است که از ميهمان دريغ کند و به تنهايی بخورد و بنده اش را بزند . به خداوند گمان نيکو ببر زيرا هر کس که به خدا خوشبين است ،
عمل اندک از او پذيرفته شود . و کسی که به اندک از حلال راضی شود ، هزينه اش اندک گردد و خانواده اش خوشند و خداوند به درد دنيا و درمانش بينا سازد و او را از دنيا به سلامت به دار السلام برساند .
برای بخيل آسايش و برای حسود لذت و برای پادشاهان وفا و برای دروغگو مروت وجود ندارد . يکی ديگر از فرمايشات آن حضرت که در کتاب المجالس السنيه آن را ذکر کرده ام ولی الان مأخذ آن را فراموش نموده ام آن است که فرمود :
وحشتناک ترين چيز اين مردم در سه مرحله است : روزی  که به دنيا می آيد و دنيا را می بيند و روزی که می ميرد و آخرت و مردم آن را می بيند و روزی که بر انگيخته می شود و احکامی را می بيند که در دنيا آنها را مشاهده نکرده است .
خداوند بر يحيی و عيسی ( ع ) در اين سه جا درورد فرستاده است . درباره يحيی فرموده است : " و درود بر او روزی که به دنيا آمد و روزی که مرد و روزی که زنده بر انگيخته می شود " و نيز از قول عيسی ( ع ) فرمود :
" و درود بر من روزی که به دنيا آمدم و روزی که مردم و روزی که زنده بر انگيخته می شوم . "
همچنين آن حضرت فرمود : خداوند به سه چيز امر فرموده که مقرون به سه چيز ديگر است . به نماز و زکات پس آن که نمازگزارد و زکات ندهد ، نمازش پذيرفته نيست و به شکر او و پدر و مادر پس کسی از پدر و مادرش سپاس گزاری نکند . خدای راسپاس ننهاده است و به تقوای خدا و صله رحم پس آن که صله رحم نکند ، از خداوند عزوجل تقوا نکرده است . مال جمع نشود مگر با پنچ خصلت : بخل بسيار ، آرزوی طولانی ، حرص غالب ، قطع رحم و ترجيح دنيا بر آخرت . بر مرد سزاوار نيست که در روز بوی خوش به کار نبرد پس اگر نتوانست يک روز در ميان و اگر
نتوانست در هر جمعه بايد بوی خوش به کار برد .