بُعد سياسي ضرورت طرح مباحث مهدیت

همة مکتب­ها در تلاش­اند تا به خواسته­ها و علايق پاسخ دهند؛ زيرا نيازهايي در وجود انسان هست: مثل عدالت‌خواهي، کمال­جويي، ميل به آسايش و آرامش، اميدها و… . تحقق اين خواسته­ها نياز به ساز و کارهايي نظير تدوين و تنظيم قوانين، تشکيل حکومت و نظام‌مند کردن جامعه دارد، مکاتب با توجه به ديدگاه انسان‌شناسانه خود درصدد برآوردن اين نيازها هستند و هر يک مدل خاصي را در اين زمينه ارائه کرده و مي‌کنند تا به نيازها لباس تحقق بپوشانند.

براساس بينش­ها حکومت­هاي گوناگون آمدند، طرح‌ها و ايده­هايي را مطرح کردند، اما پس از چندي مردم شاهد ناکارآمدي اين انديشه­ها و از دست دادن اعتماد توده­ها و سرانجام شکست مکتب­ها و حکومت‌هاي مختلف در صحنه جهاني بودند. لازم به يادآوري است که بعضي از اين حکومت­ها از روي فريب و نيرنگ شکل گرفته بودند. به عنوان مثال:

ساليان دراز دو ايدة غالب ـ کاپيتاليسم نماينده انديشه ليبرال دموکراسي غرب و کمونيسم مدّعي نمايندگي در دفاع از حقوق کارگر ـ همچون دو درنده‌اي با سلاح­هاي مخرب اتمي و هسته­اي و… جهان معاصر را تهديد کردند؛ به‌طوري که بهداشت رواني ملت­ها به خطر افتاد، کابوس جنگ و تنازعات ساليان طولاني بر سر افراد بشر سايه افکند، و امنيت عمومي جهان را به مخاطره انداخت.

اين تهديدها و ثمرات آن، آشکارترين دليل بر عجز و درماندگي برنامه­ها و ايده­هاي اين دو مکتب بوده است. اين دو تفکر اگر چه ساليان متمادي بر افکار و انديشة سياسي جوامع بشري تأثير گذاشته بودند، ولي به مرور زمان، يکي از آنها ناکارآمدي خود را نشان داد و به تاريخ ـ خاطره­ها ـ پيوست.

قدرت دوم که در مقابل کمونيسم قرار داشت، سرمست از غرور بي‌رقيب بودن، با نشان دادن چنگال‌هاي خود به جهان معاصر، خود را تنها ايدئولوژي شايسته براي رهبري بر نظم نوين جهاني مي­داند و سعي دارد به هر شکل ممکن، هر نداي مخالفي را در سينه­ها خفه کند؛ اما اين خيالي بيش نيست؛ زيرا مي­توان چالش­هاي ليبرال ـ دموکراسي را در جهان به راحتي مشاهده کرد. اين مکتب نه تنها بشر را به ساحل نجات نرسانده، بلکه او را در گردابي از بحران‌هاي معرفتي، اخلاقي، رواني، تکنولوژي و فناوري و… گرفتار کرده است. به‌ عنوان نمونه، روزگاري در ابتداي رنسانس افرادي چون فرانسيس بيکن، مؤسس تفکر تجربه­گرايي در غرب، ادّعا مي­نمودند که انسان با علوم تجربي مي‌تواند بر طبيعت سيطره پيدا کند؛ اما امروزه انديشمندان با اين پارادوکس مواجه هستند که چرا با رشد علوم تجربي و خردگرايي عقل ابزاري يا عقل معاش، هنوز مدرنيته و تکنولوژي نتوانسته جهان را به رفاه و عدالت جهاني برساند و هر روز به شمار کشورهايي که زير خط فقر هستند، افزوده مي‌شود و هم چنان انسان معاصر در ناآرامي به سر مي‌برد؟ و ده‌ها سؤال ديگر. اينها همه نشان از شکست حتمي و نزديک اين امپراتوري بزرگ دارد.

بشر امروز و آرمان‌هايش

حال تکليف اين بشر وامانده و سرگشته از ناکامي­ها و شعارهاي بي‌عمل و نظاره­گر شکست­ها و سراب­ها چيست؟ بشر امروزي با تجربه گذشته عطش يک طرح و نگاه جديد به جهان هستي دارد و چيزي نمي­تواند آن را سيراب کند، مگر طرح «مدينه فاضله مهدوي»؛ زيرا: «يقوم القائم بامر جديد و کتاب جديد و قضاء جديد… و لا ياخذه في الله لومه لائم؛[1] قائم(عجل الله تعالی فرجه الشریف) امري جديد برپا خواهد نمود و کتابي جديد و قضاوتي جديد خواهد آورد… و در راه خدا به هيچ سرزنش توجه نمي­کند.»

نظريه «مهدويت» يک نظريه جهاني است، نه منطقه­اي و اين انديشة نوين براي جهان و ادارة آن، برنامه و طرح بنيادين و کارساز دارد. دنيا نيز تشنة چنين طرحي است؛ از اين رو، معتقديم تنها برنامه­اي که مي‌تواند پاسخگوي بشر معاصر باشد، انديشه مهدوي است؛ چون مهدويت، در عرصة حکومتي داراي اهداف بلند، متعالي و ارزشي است.

نظام حکومتي امام مهدي(عجل الله تعالی فرجه الشریف) هيچ شباهتي با نظام‌هاي پيش از خود از قبيل نظام‌هاي سرمايه‌داري و سوسياليتي ندارد. هر گاه بشريت، نظام مهدوي را مشاهده نمايد، بي­ترديد به برتري او بر همه تجربيات و ادعاهاي سابق ايمان مي­آورد و باور مي­کند که تنها راه حلي که او را از گرداب مشکلات و گرفتاري­ها نجات مي­بخشد، همان نظام است. حکومت امام مهدي(عجل الله تعالی فرجه الشریف) تجلي آن آرزوي سربسته بشري است. به اين برنامه در منابع اماميه اشاره شده است:

«ان دولتنا آخرالدّول و لم يبق اهل بيت لهم دولة الا ملکوا قبلنا لئلا يقولوا اذا رأوا سيرتنا اذا ملکنا سرنا بمثل سيرة هولاء و هو قول الله تعالي: و العاقبة للمتقين؛[2] بي­شک دولت ما آخرين دولت‌ها است و هيچ خاندان صاحب دولتي نمي­ماند، مگر آن‌که پيش از ما به حاکميت مي‌رسد تا وقتي روش ما را ديدند، نگويند اگر به حکومت برسيم، مانند اينان عمل خواهيم کرد. و خداوند مي­فرمايد: عاقبت از آن پرهيزگاران است.»

و يا در روايتي كه هشام بن سالم از حضرت صادق(علیه السلام) نقل کرده، چنين آمده است:

«ما يکون هذاالامر حتي لا يبقي صنف من الناس الا و قدولّوا علي الناس حتي لا يقول قائل: انا لوولّينا لعدلنا؛^[3] دولت امام مهدي(عجل الله تعالی فرجه الشریف) برپا نمي‌شود، مگر آنکه همه گروه‌ها به حکومت خواهند رسيد، تا کسي نگويد اگر ما حکومت مي‌کرديم، رفتاري عادلانه مي‌داشتيم. پيام روايات فوق به مدعيان حکومت و داعيه‌داران عدالت، آن است كه شما در دنيا فرصت حکومت پيدا کرديد؛ ولي همچون ديگران به بيراهه رفتيد. به اين ترتيب، مبرهن است که امام مهدي(عجل الله تعالی فرجه الشریف) در امر حکومت، هيچ يک از نظام‌هاي سابق را الگو قرار نخواهد داد و با وجود نظام نجات‌خواه و عدالت محور الهي از بقيّه نظام­ها به طور کامل بي­نياز خواهد شد.

امام باقر(علیه السلام) در اين باره مي‌فرمايند: «…لئلّا يقولوا اذا رأو سيرتنا، اذا ملكنا، سرنا مثل سيرة هؤلاء؛[4] يعني تا هنگامي كه سيره و رفتار ما را ديدند، نگويند: اگر ما هم زمامدار مي‌شديم، سيره ما هم مانند آنان بود.» لذا مي‌توان يكي از حكمت‌هاي حكومت حضرت در آخرالزمان را امتحان بشريت دانست، زيرا مدعيان اجراي عدالت را در پرتو تشكيل حكومت مي‌توان مورد آزمايش قرار داد و پي به عجز و ناتواني آنان برد.

در همين جا امام باقر(علیه السلام) به اين مطلب اشاره دارند:

«… ولم يبق اهل بيت لهم دولة الّا ملكوا قبلنا؛[5] هيچ خانداني نمي‌ماند كه مدعي دولت و زمام‌داري باشد مگر اين كه قبل از ما به حكومت مي‌رسد.»

بايد توجه داشت كه اين حركت‌ها و قيام‌هايي كه براي زمينه‌سازي ظهور در عصر غيبت انجام مي‌گيرد، از مصاديق اين روايات نيست، زيرا اين خيزش‌ها و نهضت‌ها و قيام‌هاي رهايي‌بخش در جهت تحقق بخشيدن به آرمان‌هاي مهدويت و بسترسازي براي تحقق وعده الهي است.

لازم به يادآوري است که اهداف حکومت امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) مي­تواند به‌ عنوان اهداف راه‌بردي و کلان حکومت ديني مطرح شود. ما که در اين عصر داعيه حکومت ديني داريم، بايد همه مسائل حکومتي را به آرمان‌هاي امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) نزديک كرده و سيره آن حضرت را در ابعاد مختلف سياسي، اجتماعي، فرهنگي، قضايي و … در برنامه‌هاي کلان خود مدّ نظر قرار دهيم.