شباهتهاى پیامبر اعظم صلى الله علیه و آله و امام زمان علیه السلام

مقدمه

خداوند تبارک و تعالى نور هدایت را در خاندان آخرین ستاره درخشان آسمان نبوت قرار داد و محمد صلى الله علیه و آله آخرین پیامبر، برترین برگزیده در میان انبیاء و رحمتى براى عالمیان است.

و امام مهدى علیه السلام مى آید تا احیا کننده احکام کتاب الهى و سنّت پیامبر صلى الله علیه و آله باشد: «وَ مُجَدِّداً لِمَا عُطِّلَ مِنْ أَحْکَامِ کِتَابِکَ ... وَ سُنَنِ نَبِیِّکَ؛ و تازه کننده احکام تعطیل شده از قرآن تو... و سنت پیغمبرت باشد.»

امام مهدى علیه السلام آرزوى پیامبر و سرور قلب نبى است: «اللَّهُمَّ وَ سُرَّ نَبِیَّکَ مُحَمَّداً صلى الله علیه و آله بِرُوءْیَتِهِ؛ خدایا! پیغمبرت محمد صلى الله علیه و آله را به دیدار او شاد کن!»

امام مهدى علیه السلام بشارت پیامبر صلى الله علیه و آله است: «...أُبَشِّرُکُمْ بِالْمَهْدِیِّ علیه السلام .»

امام مهدى علیه السلام قائم مقام رسول خدا صلى الله علیه و آله است: «وَ الْقَیِّمِ مَقَامَهُ.»

امام مهدى علیه السلام آرزوى همه تاریخ است و آرزوى پیامبر صلى الله علیه و آله براى رساندن امتش به آزادى: «...بِهِ یُخْرِجُ ذُلَّ الرِّقِّ مِنْ أَعْنَاقِکُمْ؛ خداوند به سبب مهدى علیه السلام زنجیرهاى بردگى و اسارت را از گردنهاى شما بر مى دارد.»

و اکنون بشر چشم به راه قافله سالارى است تا در پرتو رهبرى پیامبر گونه او، لبیک گویان قدم به صراط مستقیم بگذارد. حال که جهانیان در جاهلیت مدرن و در حجابى از جهل و نادانى خفته اند، تنها وجود حیات بخشى چون پیامبر صلى الله علیه و آله مى تواند بشر را از این خواب گران بیدار کند.

«اَللَّهُمَّ إِنَّا نَشْکُو إِلَیْکَ فَقْدَ نَبِیِّنَا صَلَواتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ غَیْبَةَ وَلِیِّنَا؛ خدایا! ما شکایت به درگاهت مى کنیم از نبودن پیامبرمان که درود تو بر او و آلش باد! و از غیبت ولىّ مان.»

حضرت مهدى علیه السلام مشترکات فراوانى با جدّ بزرگوارشان رسول خدا صلى الله علیه و آله دارند که در این مقاله سعى شده به بیان گوشه هایى از پیوندها و اوصاف مشترک این دو بزرگوار پرداخته شود.

الف. پیوندها

شهادت به نبوت

در بیان ولادت حضرت حجّت علیه السلام ، حکیمه خاتون عمه امام حسن عسکرى علیه السلام نقل مى کند: ناگهان آن فرزند عزیز را مشاهده کردم که در حال سجده بود و دو انگشت سبابه خود را بلند کرد و فرمود:

«أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ [وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ] وَ أَنَّ جَدِّى مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّهِ صلى الله علیه و آله ... .»

و همچنین از جانب امام حسن عسکرى علیه السلام نقل مى کنند که ایشان فرمودند: «اى فرزندم! سخن بگو!» و او اظهار داشت: «أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّهِ صلى الله علیه و آله ... .»

فرزند رسول خدا صلى الله علیه و آله

پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله مى فرمایند: «اَلْقَائِمُ مِنْ وُلْدِی ؛ قائم از فرزندان من است.»

و در جایى دیگر فرموده اند: «الْمَهْدِیُّ مِنْ وُلْدِی ؛ مهدى از فرزندان من است.»

و امام حسن عسکرى علیه السلام در بستر شهادت، خطاب به امام زمان علیه السلام فرمودند: «أَبْشِرْ یَا بُنَیَّ... وَلَدَکَ رَسُولُ اللَّهِ وَ أَنْتَ خَاتَمُ الْأَئِمَّةِ الطَّاهِرینَ وَ بَشَّرَ بِکَ رَسُولُ اللَّهِ وَ سَمَّاکَ وَ کَنَّاکَ بِذَلِکَ؛ بشارت بر تو باد اى پسرم!... جد تو رسول خدا صلى الله علیه و آله است و تو خاتم ائمه طاهرین هستى و رسول خدا صلى الله علیه و آله به [ولادت] تو بشارت داده است و این اسم و کنیه را براى تو قرار داد.»

شبیه ترین مردم به رسول خدا صلى الله علیه و آله

امام على علیه السلام مى فرمایند: «اَلَا اِنَّهُ اَشْبَهُ النَّاسِ خَلْقا وَ خُلْقا وَ حُسْنا بِرَسُولِ اللَّهِ صلى الله علیه و آله ؛ همانا او (مهدى علیه السلام ) شبیه ترین مردم از نظر خَلق و خُلق و نیکویى به رسول خدا صلى الله علیه و آله است.»

وحدت در اطاعت و عصیان پیامبر صلى الله علیه و آله

امام جعفر صادق علیه السلام از پیامبر صلى الله علیه و آله نقل مى کنند:

«اَلْقَائِمُ مِنْ وُلْدِی... مَنْ أَطَاعَهُ فَقَدْ أَطَاعَنِی وَ مَنْ عَصَاهُ ُ فَقَدْ عَصَانِی وَ مَنْ أَنْکَرَهُ فِی غَیْبَتِهِ فَقَدْ أَنْکَرَنِی وَ مَنْ کَذَّبَهُ فَقَدْ کَذَّبَنِی وَ مَنْ صَدَّقَهُ فَقَدْ صَدَّقَنِی إِلَى اللَّهِ أَشْکُو الْمُکَذِّبِینَ لِی فِی أَمْرِهِ وَ الْجَاحِدِینَ لِقَوْلِی فِی شَأْنِهِ وَ الْمُضِلِّینَ لِأُمَّتِی عَنْ طَرِیقَتِهِ «وَ سَیَعْلَمُ الَّذِینَ ظَلَمُوا أَیَّ مُنْقَلَبٍ یَنْقَلِبُونَ»؛ قائم از فرزندان من است... کسى که او را اطاعت کند، مرا اطاعت کرده و کسى که او را نافرمانى کند، مرا نافرمانى کرده است و کسى که او را در دوران غیبتش انکار کند، مرا انکار کرده است و کسى که او را تکذیب کند، مرا تکذیب کرده است و کسى که او را تصدیق کند، مرا تصدیق کرده است. از کسانى که گفتار مرا درباره او انکار و تکذیب مى کنند و از کسانى از امتم که مردم را از طریقه او گمراه مى سازند، به خداوند شکایت مى برم؛ و به زودى کسانى که ظلم کرده اند، خواهند دانست به چه کیفرگاهى بازگشت مى کنند.»

وحدت در انکار

امام صادق علیه السلام فرمودند: «مَنْ أَقَرَّ بِجَمِیعِ الْأَئِمَّةِ علیهم السلام وَ جَحَدَ الْمَهْدِیَّ کَانَ کَمَنْ أَقَرَّ بِجَمِیعِ الْأَنْبِیَاءِ وَ جَحَدَ مُحَمَّداً صلى الله علیه و آله نُبُوَّتَهُ؛ کسى که به همه امامان علیهم السلام اقرار کند و امام مهدى علیه السلام را انکار نماید، مانند کسى است که به همه پیامبران اقرار کند، اما نبوت محمد صلى الله علیه و آله را انکار نماید.»

امام صادق علیه السلام از پدرانشان از رسول اکرم صلى الله علیه و آله نقل مى کنند که ایشان فرمودند: «مَنْ أَنْکَرَ الْقَائِمَ مِنْ وُلْدِی فَقَدْ أَنْکَرَنِی؛ هر کس قائم از فرزندان مرا انکار کند، مرا انکار کرده است.»

ثواب انتظار فرج

امام سحاد علیه السلام فرمودند: «إِنَّ أَهْلَ زَمَانِ غَیْبَتِهِ وَ الْقَائِلِینَ بِإِمَامَتِهِ وَ الْمُنْتَظِرِینَ لِظُهُورِهِ أَفْضَلُ مِنْ أَهْلِ کُلِّ زَمَانٍ لِأَنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى أَعْطَاهُمْ مِنَ الْعُقُولِ وَ الْأَفْهَامِ وَ الْمَعْرِفَةِ مَا صَارَتْ بِهِ الْغَیْبَةُ عِنْدَهُمْ بِمَنْزِلَةِ الْمُشَاهَدَةِ وَ جَعَلَهُمْ فِی ذَلِکَ الزَّمَانِ بِمَنْزِلَةِ الْمُجَاهِدِینَ بَیْنَ یَدَیْ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله علیه و آله بِالسَّیْفِ؛ همانا مردم زمان غیبت حضرت مهدى علیه السلام که امامت او را باور دارند و منتظرین ظهور او، از مردم دیگر زمانها برترند؛ چرا که خداى متعال به آنان عقل و درک و قدرت شناختى داده است که غیبت بر ایشان چون ظهور است و خداوند آنان را در آن زمان، هم پایه مجاهدینى قرار داده است که در رکاب رسول خدا صلى الله علیه و آله شمشیر زده اند.»

بعثت و ظهور با فاصله طولانى

امام زمان علیه السلام همچون پیامبر گرامى صلى الله علیه و آله پس از غیبت طولانى و فاصله اى بسیار از اوصیاء پیش از خویش ظهور مى کنند.

امام على علیه السلام در مورد پیامبر صلى الله علیه و آله مى فرمایند: «أَرْسَلَهُ عَلَى حِینِ فَتْرَةٍ مِنَ الرُّسُلِ وَ هَفْوَةٍ عَنِ الْعَمَلِ وَ غَبَاوَةٍ مِنَ الْأُمَمِ؛ خداوند او را زمانى فرستاد که با زمان پیامبران گذشته، فاصله طولانى داشت و مردم از نیکوکارى فاصله گرفته و امتها به جهل و نادانى گرفتار شده بودند.»

و امام صادق علیه السلام در وصف امام مهدى علیه السلام مى فرمایند: «اَلَّذِی یَمْلَأُهَا عَدْلاً کَما مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً لعَلى فَتْرَةٍ مِنَ الْأَئِمَّةِ یَأْتى کَمَا أَنَّ النَّبِیَّ صلى الله علیه و آله بُعِثَ عَلَى فَتْرَةٍ مِنَ الرُّسُلِ؛ او کسى است که آن (زمین) را از عدالت پر مى کند، همان طور که از ظلم و جور پر شده است. پس از یک دوره فترت از ائمه علیهم السلام مى آید؛ چنان که پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله نیز پس از یک فاصله طولانى از پیامبران مبعوث شدند.»

مشابهت در خصوصیات زمانه

1. پیش از ظهور

امام على علیه السلام زمانه پیش از رسالت پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله را این گونه توصیف مى کنند:

«أَرْسَلَهُ عَلَى حِینِ فَتْرَةٍ مِنَ الرُّسُلِ وَ طُولِ هَجْعَةٍ مِنَ الْأُمَمِ وَ اعْتِزَامٍ مِنَ الْفِتَنِ وَ انْتِشَارٍ مِنَ الْأُمُورِ وَ تَلَظٍّ مِنَ الْحُرُوبِ وَ الدُّنْیَا کَاسِفَةُ النُّورِ ظَاهِرَةُ الْغُرُورِ عَلَى حِینِ اصْفِرَارٍ مِنْ وَرَقِهَا وَ إِیَاسٍ مِنْ ثَمَرِهَا وَ أغْوِرَارٍ مِنْ مَائِهَا قَدْ دَرَسَتْ مَنَارُ الْهُدَى وَ ظَهَرَتْ أَعْلَامُ الرَّدَى فَهِیَ مُتَجَهِّمَةٌ لِأَهْلِهَا عَابِسَةٌ فِی وَجْهِ طَالِبِهَا ثَمَرُهَا الْفِتْنَةُ وَ طَعَامُهَا الْجِیفَةُ وَ شِعَارُهَا الْخَوْفُ وَ دِثَارُهَا السَّیْفُ؛

خداوند پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله را هنگامى معبوث فرمود که از زمان بعثت پیامبران پیشین مدتها گذشته و ملتها در خواب عمیقى فرو رفته بودند. فتنه و فساد جهان را فرا گرفته و اعمال زشت رواج یافته بود. آتش جنگ همه جا زبانه مى کشید و دنیا بى نور و پر از مکر و فریب گشته بود. برگهاى درخت زندگى به زردى گراییده و امید از بارورى درختانش قطع شده بود. آبهایش فرو خشکیده و نشانه هاى هدایت کهنه و ویران شده بود. پرچمهاى هلاکت و گمراهى آشکار و دنیا با قیافه زشتى به مردم مى نگریست، و با چهره اى عبوس و غم آلود با اهل دنیا رو به رو مى گشت. میوه هاى درخت دنیا فتنه، و خوراکش مردار بود، در درونش وحشت و اضطراب، و بر بیرون، شمشیرهاى ستم حکومت داشت.»

امام باقر علیه السلام در وصف زمانه پیش از ظهور حضرت مهدى علیه السلام مى فرمایند: «لَا یَقُومُ الْقَائِمُ علیه السلام إِلَّا عَلَى خَوْفٍ شَدِیدٍ وَ زَلَازِلَ وَ فِتْنَةٍ وَ بَلَاءٍ یُصِیبُ النَّاسَ... وَ اخْتِلَافٍ شَدِیدٍ بَیْنَ النَّاسِ وَ تَشَتُّتٍ فِی دِینِهِمْ؛ قائم علیه السلام قیام نمى کند، مگر [در زمانى که] ترسهاى بزرگ پدید آمده، و زلزله ها و فتنه ها و گرفتاریها به مردم رسیده... و اختلافهاى شدید، میان مردمان رخ داده و در دینشان تفرقه ایجاد شده است.»

و نیز رسول خدا صلى الله علیه و آله در ضمن حدیثى طولانى در معراج، دوره پیش از ظهور حضرت مهدى علیه السلام را این گونه توصیف کرده اند: «یَکُونُ ذَلِکَ إِذَا رُفِعَ الْعِلْمُ وَ ظَهَرَ الْجَهْلُ وَ کَثُرَ الْقُرَّاءُ وَ قَلَّ الْعَمَلُ وَ کَثُرَ الْقَتْلُ ... وَ کَثُرَ الْجَوْرُ وَ الْفَسَادُ وَ ظَهَرَ الْمُنْکَرُ ... وَ صَارَتِ الْأُمَرَاءُ کَفَرَةً وَ أَوْلِیَاوءُهُمْ فَجَرَةً وَ أَعْوَانُهُمْ ظَلَمَةً وَ ذَوُو الرَّأْیِ مِنْهُمْ فَسَقَةً؛ ظهور مهدى علیه السلام وقتى است که علم و دانش واقعى از بین برود و جهل و نادانى آشکار شود و قاریان فراوان گردند و عمل [به قرآن] کم شود و قتل و خون ریزى زیاد گردد... و ظلم و فساد زیاد شود و منکر [و عمل زشت[ آشکار گردد... و فرمانروایان کافر و والیان آنها فاجر شوند و کارپردازان آنها ستمگر و صاحبان رأى و نظر از آنها فاسق باشند.»

2. بعد از ظهور

امیر مؤمنان علیه السلام به درگاه خداوند عرضه مى دارد: «... اِجْعَلْ شَرَائِفَ صَلَوَاتِکَ وَ نَوَامِیَ بَرَکَاتِکَ عَلَى مُحَمَّدٍ عَبْدِکَ وَ رَسُولِکَ الْخَاتِمِ لِمَا سَبَقَ وَ الْفَاتِحِ لِمَا انْغَلَقَ وَ الْمُعْلِنِ الْحَقَّ بِالْحَقِّ وَ الدَّافِعِ جَیْشَاتِ الْأَبَاطِیلِ وَ الدَّامِغِ صَوْلَاتِ الْأَضَالِیلِ کَمَا حُمِّلَ فَاضْطَلَعَ قَائِماً بِأَمْرِکَ مُسْتَوْفِزاً فِی مَرْضَاتِکَ غَیْرَ نَاکِلٍ عَنْ قُدُمٍ وَ لَا وَاهٍ فِی عَزْمٍ وَاعِیاً لِوَحْیِکَ حَافِظاً لِعَهْدِکَ مَاضِیاً عَلَى نَفَاذِ أَمْرِکَ حَتَّى أَوْرَى قَبَسَ الْقَابِسِ وَ أَضَاءَ الطَّرِیقَ لِلْخَابِطِ وَ هُدِیَتْ بِهِ الْقُلُوبُ بَعْدَ خَوْضَاتِ الْفِتَنِ وَ الآْثَامِ وَ أَقَامَ بِمُوضِحَاتِ الْأَعْلَامِ وَ نَیِّرَاتِ الْأَحْکَامِ؛ [خداوندا!]... گرامى ترین درودها و افزون ترین برکات خود را بر محمد صلى الله علیه و آله ، بنده و فرستاده ات، اختصاص ده! که خاتم پیامبران گذشته و گشاینده درهاى بسته و آشکار کننده حق با برهان است. دفع کننده لشکرهاى باطل و درهم کوبنده شوکت گمراهان است؛ آن گونه که بار سنگین رسالت را بر دوش کشید و به فرمانت قیام کرد و به سرعت در راه رضا و خشنودى تو گام برداشت و حتّى یک قدم به عقب برنگشت و اراده او سست نشد و در پذیرش و گرفتن وحى نیرومند بود. حافظ و نگهبان عهد و پیمان تو بود و در اجراى فرمانت تلاش کرد تا آنجا که نور حق را آشکار و راه را براى جاهلان روشن ساخت و دلهایى که در فتنه و گناه فرو رفته بودند به وسیله او هدایت شدند. پرچمهاى حق را برافراشت و احکام نورانى را بر پا کرد.»

از امام صادق علیه السلام در مورد سیره حضرت مهدى علیه السلام پرسیدند. ایشان در جواب فرمودند: «یَصْنَعُ کَمَا صَنَعَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله علیه و آله یَهْدِمُ مَا کَانَ قَبْلَهُ کَمَا هَدَمَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله علیه و آله وَ اَمْرَ الْجَاهِلِیَّةِ وَ یَسْتَأْنِفُ الْاِسْلَامَ جَدیدا؛ [امام مهدى علیه السلام ] مانند پیامبر صلى الله علیه و آله عمل خواهد کرد. همان گونه که پیامبر صلى الله علیه و آله آنچه از روش جاهلیت در میان مردم مرسوم بود، از میان برد، [امام مهدى علیه السلام نیز] روشهاى جاهلى پیش از ظهور خود را از بین خواهد برد و اسلام را از نو پى ریزى خواهد کرد.»

زمانه بعد از ظهور حضرت مهدى علیه السلام در دعاى ندبه این گونه ترسیم شده است:

«أَیْنَ قَاصِمُ شَوْکَةِ الْمُعْتَدِینَ أَیْنَ هَادِمُ أَبْنِیَةِ الشِّرْکِ وَ النِّفَاقِ أَیْنَ مُبِیدُ أَهْلِ الْفُسُوقِ وَ الْعِصْیَانِ وَ الطُّغْیَانِ أَیْنَ حَاصِدُ فُرُوعِ الْغَیِّ وَ الشقاقِ أَیْنَ طَامِسُ آثَارِ الزَّیْغِ وَ الْأَهْوَاء؛ کجاست شکننده شوکت تجاوزگران؟ کجاست ویران کننده بناهاى شرک و نفاق؟ کجاست نابود کننده اهل فسق [و تبهکاران] و معصیت کاران و سرکشان؟ کجاست درو کننده شاخه هاى گمراهى و اختلاف؟ کجاست محو کننده آثار انحراف و هوا و هوسها؟»

همچنین پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله مى فرمایند: «تَاسِعُهُمُ الْقَائِمُ الَّذِی یَمْلَأُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهِ الْأَرْضَ نُوراً بَعْدَ ظُلْمَتِهَا وَ عَدْلًا بَعْدَ جَوْرِهَا وَ عِلْماً بَعْدَ جَهْلِهَا؛ نهمین آنها (امام از فرزند حسین علیه السلام ) قائم است که خداوند به دست او همه زمین را از روشنایى پر مى کند، پس از آنکه گرفتار تاریکى شده است و از عدالت و دادگرى سرشار مى کند، پس از آنکه از ظلم و جو پر شده باشد و سراسر عالم را از علم و دانایى بهره مند مى کند، پس از آنکه به جهل و نادانى گرفتار آمده باشد.»

ب. اوصاف مشترک

رحمت

پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله و اهل بیت گرامى ایشان، مظهر و تجلّى رحمت واسعه الهى اند. در قرآن کریم، خداوند وجود نازنین پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله را رحمتى براى عالمیان معرفى مى کند: «وَ ما أَرْسَلْناکَ إِلاّ رَحْمَةً لِلْعالَمینَ»؛ «و تو را جز رحمتى براى جهانیان نفرستادیم.»

امام زمان علیه السلام نیز به این وصف توصیف شده است: «السَّلَامُ عَلَیْکَ... وَ الرَّحْمَةُ الْوَاسِعَةُ؛ سلام بر تو... اى رحمت گسترده [الهى]!»

حجت اللّه

ائمه اطهار علیهم السلام و پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله حجّتهاى الهى بر روى زمین هستند. در زیارت حضرت رسول صلى الله علیه و آله آمده است: «اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یَا حُجَّةَ اللَّهِ عَلَى الْأَوَّلِینَ وَ الآْخِرِینَ؛ سلام بر تو اى حجت خدا بر اولین و آخرین [بشر]!»

امام زمان علیه السلام نیز با لقب حجّت الله مورد خطاب قرار گرفته اند: «اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یَا حُجَّةَ اللَّهِ وَ دَلِیلَ إِرَادَتِهِ؛ سلام بر تو اى حجّت خدا و راهنماى اراده او!» همچنین در جایى دیگر آمده است: «اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یَا حُجَّةَ اللَّهِ عَلَى مَنْ فِی الْأَرْضِ وَ السَّمَاءِ؛ سلام بر تو اى حجّت خدا بر [تمام] اهل زمین و آسمان!»

نور اللّه

وجود مطهر پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله نور است. خاصیت نور این است که هم روشن و درخشنده است و هم اطراف خویش را روشن مى سازد. پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله نور خدا و روشن کننده دلهاى تیره جاهلیت و عقلهاى خفته در کفر و ظلمت مى باشند. در زیارت حضرت رسول صلى الله علیه و آله آمده است:

«اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یَا نُورَ اللَّهِ الَّذِی یُسْتَضَاءُ بِهِ؛ سلام بر تو اى نور خداوند که به واسطه اش طلب نور مى شود!»

نور مقدس پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله در عترت و خاندان پاک ایشان سارى و جارى است. امام باقر علیه السلام در تفسیر آیه «فَآمِنُوا بِاللّهِ وَ رَسُولِهِ وَ النُّورِ الَّذی أَنْزَلْنا» فرمودند: «اَلنُّورُ وَ اللَّهِ الْأَئِمَّةُ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ صلى الله علیه و آله إِلى یَوْمِ الْقِیَامَةِ وَ هُمْ وَ اللَّهِ نُورُ اللَّهِ اَلَّذى أَنْزَلَ وَ هُمْ وَ اللَّهِ نُورُ اللَّهِ فِی السَّمَاوَاتِ وَ فِی الْأَرْضِ؛ به خدا قسم! نور، همان امامان از آل محمد صلى الله علیه و آله تا روز قیامت هستند و به خدا سوگند! نور الهى که نازل کرده همانها هستند و به خدا قسم! نور خدا در آسمانها و زمین، آنها هستند.»

در زیارت روز جمعه، خطاب به امام مهدى علیه السلام این گونه سلام مى دهیم:

«اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یَا نُورَ اللَّهِ الَّذِی یَهْتَدِی بِهِ الْمُهْتَدُونَ؛ سلام بر تو اى نور خدا! که هدایت جویان، به وسیله اش هدایت مى شوند!»

دعوت کننده به سوى خدا

خداوند در قرآن کریم پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله را دعوت کننده به سوى خویش معرفى مى کند: «یا أَیُّهَا النَّبِیُّ إِنّا أَرْسَلْناکَ شاهِداً وَ مُبَشِّراً وَ نَذیراً وَ داعِیاً إِلَى اللّهِ بِإِذْنِهِ وَ سِراجاً مُنیراً»؛ «اى پیامبر! ما تو را گواه و بشارت دهنده و بیم دهنده و دعوت کننده به سوى خدا به فرمان او و چراغى روشنى بخش فرستادیم.»

در زیارت آل یاسین نیز امام زمان علیه السلام را با ذکر «دَاعِیَ اللَّهِ» یاد مى کنیم: «اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یَا دَاعِیَ اللَّهِ وَ رَبَّانِیَّ آیَاتِهِ؛ سلام بر تو اى دعوت کننده [خلق [به سوى خدا و مظهر آیات الهى!»

خاتم

خداوند در قرآن کریم در مورد پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله مى فرمایند:

«ما کانَ مُحَمَّدٌ أَبا أَحَدٍ مِنْ رِجالِکُمْ وَ لکِنْ رَسُولَ اللّهِ وَ خاتَمَ النَّبِیِّینَ وَ کانَ اللّهُ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلیماً»؛

«محمد صلى الله علیه و آله پدر هیچ یک از مردان شما نیست، لیکن او رسول خدا و خاتم انبیا مى باشد و خداوند همیشه به همه امور آگاه است.»

خداوند در این آیه، رسول مکرم اسلام، حضرت محمد صلى الله علیه و آله را به عنوان «خاتم النّبیّین» ملقب ساخته است. یعنى ایشان آخرین پیامبر خدا هستند که پس از ایشان، پیامبر دیگرى نخواهد بود.

امام مهدى علیه السلام در معرفى خود مى فرمایند:

«أَنَا خَاتَمُ الْأَوْصِیَاءِ بِی یَدْفَعُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ الْبَلَاءَ عَنْ أَهْلِی وَ شِیعَتِی؛ منم خاتم جانشینهاى پیامبر که به واسطه من، خداوند بلا را از اهل من و شیعیانم بر مى دارد.»

حضرت مهدى علیه السلام را «خاتم الأوصیاء» و «خاتم الائمّه» گویند؛ به این جهت که ایشان، آخرین نفر از سلسله امامت هستند و پس از ایشان، امامى نخواهد بود.

تلاوت و تفسیر قرآن

در قرآن کریم آمده است: «لَقَدْ مَنَّ اللّهُ عَلَى الْمُوءْمِنینَ إِذْ بَعَثَ فیهِمْ رَسُولاً مِنْ أَنْفُسِهِمْ یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِهِ...»؛ «خداوند بر مؤمنین منت نهاد هنگامى که رسولى را در میانشان برانگیخت که آیاتش را بر آنها تلاوت کند... .» همچنین در جایى دیگر مى فرماید: «وَ أَنْزَلْنا إِلَیْکَ الذِّکْرَ لِتُبَیِّنَ لِلنّاسِ»؛ «و همانا قرآن را بر تو نازل کردیم تا براى مردم تبیین [و تفسیر[ کنى.»

خداوند در این دو آیه مبارکه، یکى از اهداف بعثت پیامبر اعظم صلى الله علیه و آله را تلاوت و توضیح آیات قرآن و روشن کردن اسرار درونى آنها معرفى مى کند.

امام مهدى علیه السلام نیز به این لقب مشهورند: «اَلسَّلَامُ عَلَیْکَ یَا تَالِیَ کِتَابِ اللَّهِ وَ تَرْجُمَانَهُ؛ سلام بر تو اى تلاوت کننده کتاب خدا و مفسر و مترجم آن!»

جابر از امام باقر علیه السلام نقل مى کند که ایشان مى فرمایند: «إِذَا قَامَ قَائِمُ آلِ مُحَمَّدٍ صلى الله علیه و آله ضَرَبَ فَسَاطِیطَ لِمَنْ یُعَلِّمُ النَّاسَ الْقُرْآنَ عَلَى مَا أَنْزَلَ اللَّهُ جَلَّ جَلَالُهُ؛ هنگامى که قائم آل محمد صلى الله علیه و آله قیام کند، براى کسانى که قرآن را تعلیم مى دهند، چادرهایى نصب مى کند که قرآن را همچنان که خداوند نازل کرده، به مردم بیاموزند.»

مظهر حیات

بهار، مظهر حیات و زندگى و طراوت است. امام على علیه السلام وجود مقدس پیامبر صلى الله علیه و آله را بهارى براى مردم زمانشان دانسته اند: «رَبِیعاً لِأَهْلِ زَمَانِهِ.»

امام زمان علیه السلام نیز به تأویل آیه مبارکه «یُحْیِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها...»، انسان مرده از انسانیت را حیاتى دوباره مى بخشند: «السَّلَامُ عَلَى رَبِیعِ الْأَنَامِ وَ نَضْرَةِ الْأَیَّامِ؛ سلام بر بهار مردم و خرمى زمان!»

امان براى همه

قرآن کریم درباره برکات وجودى حضرت خاتم الانبیاء صلى الله علیه و آله مى فرماید: «وَ ما کانَ اللّهُ لِیُعَذِّبَهُمْ وَ أَنْتَ فیهِمْ»؛ «و تا تو در میان آنان هستى، خداوند آنها را عذاب نمى کند.» یعنى موجب امان از عداب الهى است.

امام مهدى علیه السلام نیز در معرفى خود این چنین مى فرمایند: «إِنِّی أَمَانٌ لِأَهْلِ الْأَرْضِ کَمَا أَنَّ النُّجُومَ أَمَانٌ لِأَهْلِ السَّمَاءِ؛ من مایه امنیت اهل زمین هستم؛ همچنان که ستارگان امنیت بخش اهل آسمان اند.» که براساس این حدیث، حضرت مهدى علیه السلام موجب امنیت همه موجودات روى زمین است.

شفقت و دلسوزى

خداوند در قرآن کریم مى فرماید: «لَقَدْ جاءَکُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِکُمْ عَزیزٌ عَلَیْهِ ما عَنِتُّمْ حَریصٌ عَلَیْکُمْ بِالْمُوءْمِنینَ رَئُوفٌ رَحیمٌ»؛ «قطعا براى شما پیامبرى از خودتان آمد که رنجهاى شما بر او دشوار است و به [هدایت] شما حریص و نسبت به مؤمنان، دلسوز و مهربان است.»

مهربانى و شفقت پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله به قدرى بود که براى هدایت افراد، بسیار پا فشارى مى کرد؛ به گونه اى که خداوند به ایشان فرمود: «لَعَلَّکَ باخِعٌ نَفْسَکَ أَلاّ یَکُونُوا مُوءْمِنینَ»؛ «شاید تو از اینکه [مشرکان] ایمان نمى آورند، جان خود را تباه سازى!»

امام رضا علیه السلام نیز امام مهدى علیه السلام را این گونه معرفى مى کنند: «وَ أَشْفَقَ عَلَیْهِمْ مِنْ آبَائِهِمْ وَ أُمَّهَاتِهِمْ ؛ از پدران و مادران، بر امت خود مهربان تر است.»

همچنین در توقیعى از امام مهدى علیه السلام آمده است: «إِلَیَّ ارْتِیَابُ جَمَاعَةٍ مِنْکُمْ فِی الدِّینِ وَ مَا دَخَلَهُمْ مِنَ الشَّکِّ وَ الْحَیْرَةِ فِی وُلَاةِ أُمُورِهِمْ فَغَمُّنَا ذَلِکَ لَکُمْ؛ به من رسیده است که گروهى از شما در دین به تردید افتاده و در دل نسبت به اولیاى امر خود به شک و حیرت دچار شده اند و این امر، مایه غم ما به خاطر شما شد.»

اگر پدر و مادر همواره نگران سلامتى فرزندان و دلسوز و مراقب آنها هستند، این پدر بى نظیر امت، در توقیع خود به شیخ مفید مى فرمایند: «إِنَّا غَیْرُ مُهْمِلِینَ لِمُرَاعَاتِکُمْ وَ لَا نَاسِینَ لِذِکْرِکُمْ؛ ما هرگز در رعایت و مراقبت شما کوتاهى نمى کنیم و یاد شما را از خاطر نمى بریم.»