بسم الله الرحمن الرحیم
مشارق و مغارب:
شبهه : در آیه ۱۱۵ سوره بقره گفته شده : ( یک مشرق و یک مغرب وجود دارد ) و در آیه ۱۷ سوره الرحمن گفته شده : ( دو مشرق و دو مغرب وجود دارد ) و در آیه ۴۰ سوره معارج گفته شده : ( چند مشرق و چند مغرب وجود دارد )
بنظر شما ، این نوع بیان که تناقضش آشکار است ، سر کار گذاشتن مخاطب نیست ؟
جواب :
برای رسیدن به جواب ، باید هر یک از آیات را به تفصیل بررسی کنیم.
آیه اول : آیه ۱۱۵ سوره بقره : ( لِلهِ الْمَشْرِقُ وَ الْمَغْرِبُ ) برای خداست مشرق و مغرب عالم .
توضیح : این آیه در مورد تغییر قبله است . چون قبله از طرف مسجد الاقصی به طرف مسجدالحرام تغییر کرده بود . یهودیان ، مسلمانان را مسخره کرده و میگفتند : چرا شما قبله خودرا تغییر دادید ؟ مگر میشود قبله را تغییر داد ؟؟ خداوند در این آیه می فرماید : (لِلهِ الْمَشْرِقُ وَ الْمَغْرِبُ فَأَیْنَما تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللهِ) مشرق و مغرب برای خداست و به هر طرف که رو کنید ، همانجا رو به خدا دارید .
در این آیه خداوند به یهودیان در مورد تمسخرشان تذکری داده و می فرماید ، فکر نکنید که رو کردن به طرف خدا فقط در مسجدالاقصی امکان پذیر است بلکه مشرق و مغرب عالم از آن اوست .
بنابراین مراد از مشرف و مغرب در این آیه ، همان اصل شرق و غرب عالم است .
آیه دوم : آیه ۱۷ سوره الرحمن ( رَبُّ الْمَشْرِقَیْنِ وَرَبُّ الْمَغْرِبَیْنِ ) او خدایی است که پروردگار دو مشرق و پروردگار دو مغرب است .
توضیح : خورشید در هرروز از نقطه ای طلوع و در نقطه ای غروب میکند اما با توجه به حداکثر میل شمالی خورشید در تابستان و حداکثر میل جنوبی خورشید در زمستان ، در حقیقت دو مشرق و دو مغرب مختلف بوجود می آید که بقیه روزهای سال در میان آن دو می باشد که همین امر باعث پیدایش فصول چهارگانه و پیرو آن باعث پیدایش بسیاری از نعمات الهی می شود. لازم به ذکر است که از یکی از این دو میل ، تعبیر به مدار راس السرطان و از دیگری تعبیر به مدار راس الجدی می کنند.
طبیعی است که بین این دو مشرق و دو مغرب ، دو مشرق و دو مغرب اعتدالی در اول بهار و اول پاییز واقع می شود که تعداد ساعات شب و روز با هم مساوی است . به همین خاطر امیر المومنین (ع) در روایتی از مشرقین و مغربین به مشرق و مغرب اعتدالی تفسیر کردند .
آیه سوم : آیه ۴۰ سوره معارج : (فَلا أُقْسِمُ بِرَبِّ الْمَشَارِقِ وَالْمَغَارِبِ ) یعنی قسم به پروردگار مشارق و مغارب .
توضیح : مراد از مشارق ، طلوع متعدد خورشید از ناحیه شرق عالم در تمام روزهای سال است و مراد از مغارب ، غروب متعدد خورشید در ناحیه غرب عالم در تمام روزهای سال است.
خلاصه جواب : مراد از یک مشرق و یک مغرب ، اصل وجود شرق و غرب عالم است و مراد از دو مشرق و دو مغرب ، حداکثر میل شمالی و جنوبی خورشید و همچنین دو مشرق و دو مغرب اعتدالی در طول سال است و مراد از چند مشرق و چند مغرب ، طلوع و غروب متعدد خورشید در تمام روزهای سال است . با این بیان ، تناقضی بین آیات ذکر شده نیست.
