آیه نورانی شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان

مبحث دوم : پاداش ها و عذاب های اعمالی که در دنیا مرتکب شده ایم به دو دسته ی برزخی و قیامت تقسیم میشود . دلیلی که میتوان برای بهشت و جهنم برزخی دانست این است که گفته میشود مثلا وقتی کفه ی ترازوی اعمال بد انسان از کفه اعمال خوب کمی سنگینتر است او به جهنم برزخی ( البته مراتب پایین تر آن ) میفرستند و در لحظه قیامت او را به بهشت روانه میکنند . 

این همان عدلیست که دین اسلام بر آن اعتقاد دارد . اسلام بر این باور است که شخصی که مظلوم است شاید نتواند حق خود را در دنیا از ظالم بگیرد اما این امر در قیامت حتما محقق میشود .

اگر بین دوزخ و بهشت شی‏ء سومی نباشد، نجات از جهنم حتماً با ورود به بهشت همراه است؛ ولی اگر جای دیگری غیر از این دو باشد، نجات از دوزخ مستلزم ورود به بهشت نیست. آیه مورد بحث هرگونه ابهام را زدوده و دخول به بهشت را تصریح فرموده تا معیار فوز و نجات نهایی مشخص گردد که اگر کسی به بهشت نرسید رستگار نیست، هرچند از دوزخ درآمده یا به دوزخ نرفته باشد. البته تصریح به دخول به بهشت، مستلزم دوری از دوزخ است؛ لیکن ذکر نجات از دوزخ که جاذبه فراوانی دارد، اثر تربیتی خاص دارد.

 همه ما انسانها از مرگ ميترسيم و آن را جدا شدن از تمام لذات و خوشي ها و اموال  واندوخته هاي خود مي دانيم لذا مرگ را بد ترين دشمن خود مي شناسيم اما بيان قرآن اين است که نترسيد چرا که در چالش و در گيري شما با مرگ طرف برنده شما هستيد شما اين دشمن را از پا در مي آوريد شما مرگ را مي مي ميرانيد نه مرگ شما را . مرگ يعني تحول ، يعني از بين رفتن ما با مرگ اين از بين رفتن را از بين مي بريم ، ما مي شويم ابدي و بعد از آن ديگر مرگي نخواهد بود

زندگى با تولد ـ يا كمى پيش از آن ـ آغاز مى شود, اما معنادارى خود را از مرگ مى ستاند. مرگ, در مقابل همه آنچه از ما مى گيرد, بهاى آن را نيز مى پردازد; بهايى كه مى توانيم با آن, بسى بيش از آنچه داده ايم, باز پس گيريم.

قرآن فرموده است : (( کل نفس ذائقه الموت )) نفرموده است : (( کل نفس يذوقها الموت )) هر کسي مرگ را مي چشد نه اينکه هر کسي را مرگ بچشد کسي که ليوان شربت را مي چشد شربت ليوان تمام مي شود و از بين مي رود نه اينکه چشنده شربت از بين برود هميشه ذائق مذوق را از بين مي برد ما با چشيدن مرگ آن را از بين مي بريم و جاودانه مي شويم.

روایتی پر معنی :

روایت است وقتي که اهل بهشت و جهنم هر کدام به امر خداوند متعال در جايگاه ويژه خود قرار گرفتند مرگ را بصورت قوچي وارد مي کنند که در فضاي بين بهشت و جهنم قرار مي دهند  سپس منادي از طرف خدا ندا مي دهد بشکلي که همه ساکنان بهشت و جهنم صدا را مي شنوند و تمام هوش وحواسشان بطرف صاحب صدا متمرکز مي شود در اين لحظه منادي سئوال مي کند آيا مي دانيد اين قوچ چيست ؟ اين همان مرگي است که در دنيا از آن مي ترسيديد . اهل بهشت مي گويند خدايا مرگ را دوباره برما عارض مگردان و اهل جهنم مي گويند خدايا مرگ را دوباره برما نازل بگردان سپس اين قوچ را به زمين مي خوابانند و سرش را مي برنند. بعد از اين همان منادي ندا مي دهد ديگر مرگي نخواهد بود و مرگ مرد شما هم يقين به خلود و جاودانگي داشته باشيد در ادامه حديث مي فرمايد اهل بهشت به اندازه اي خو شحال مي شوند که اگر آن روز مرگي امکان داشت از شدت خوشحالي مي مردند و اهل جهنم ناله و ضجه اي را سر مي دهند  که اگر مرگي ممکن بود دو مرتبه مي مردند.

امام حسین -علیهم السلام- می فرمایند :

مرگ ،پلي است که شما مومنان را از سختي ها ورنج هاي اين دنيا به باغ هاي وسيع ونعمت هاي دائمي مي رساند ،کدام يک از شما دوست ندارد که از زندان به قصر برود ؟

مولوی در دیوان شمس خود سروده است که :

مرگ اگر مرد است گو نزد من آى
تا در آغوشش بگيرم تنگ تنگ
من ز او عمرى ستانم جاودان
او ز من دلقى ستاند رنگ رنگ

یا در جایی دگر سروده است که :

مرگ ما هست, عروسى ابد

سرّ آن چيست؟ هو الله احد

وقتي انسان مرگ را مي چشد در حقيقت با اين كار، مرگ را نابود مي كند. البته انسان هاي كامل كه اين عمل را به تمام و كمال انجام مي دهند، ديگر ماهيت مرگ، به طور كامل تغيير مي يابد، ولي انسان هاي ناقص و دنيوي، با چشيدن مرگ عملی نيم بند را انجام مي دهند و مرگ و زندگي ايشان در هم آميخته مي شود. اين گونه است كه در آخرت و دوزخ يا چيزي بين مرگ و زندگي دست به گريبان هستند. معده اينها ناقص است و نمي تواند مرگ را به درستي هضم كند. لذا آنان بين مرگ و زندگي دست و پا مي زنند.

مرگ براى شما قطعى است پس خد را براى آخرت مهيا سازيد

و جمله (كل نفس ذائقه الموت )، از باب استعاره به كنايه است (گويا مرگ را تشبيه كرده به چيزى كه چشيدنى باشد آن گاه حكم كرده به اينكه اين چشيدنى را همه خواهند چشيد و خلاصه مرگ عمومى است ) و مراد اين است كه هر كس به زودى و به طور قطع خواهد مرد، و اگر دنباله آن فرمود: (ثم الينا ترجعون - سپس به سوى ما برمى گرديد)، اين التفات از (متكلم وحده ) به (متكلم مع الغير) به خاطر اين است كه عظمت رجوع به خدا را برساند.

و حاصل معناى آيه اين مى شود كه : زندگى دنيا جز ايامى ناچيز نيست، و مرگ دنبال سر است، و دنبال آن رجوع به سوى ما براى حساب، پس زينت و جلوه زندگى دنيا كه يك زينت فانى است شما را از آمادگى براى لقاى خدا باز ندارد، و آن آمادگى اين است كه به خدا ايمان بياوريد، و عمل صالح كنيد، كه سعادت ابدى دارد و محروميت از او شقاوت و هلاكت دائمى دارد.

همه انسانها مى ميرند حتى پيامبران (انك ميت و انهم ميتون )

و در عيون به سند خود از حضرت رضا (عليه السلام) روايت كرده كه فرمود: رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) فرمود: وقتى آيه (انك ميت و انهم ميتون ) نازل شد، من عرضه داشتم : پروردگارا آيا همه خلايق تا آخرين نفر مى ميرند؟ و انبياء باقى مى مانند؟ در جوابم اين آيه نازل شد: (كل نفس ذائقه الموت ).

مؤلف: اين روايت را الدر المنثور هم از ابن مردويه، از على (عليه السلام) روايت كرده، ولى متن روايتش بى اشكال نيست، براى اينكه جمله (انك ميت و انهم ميتون ) صريحا مى گويد: تو هم مى ميرى، انبياى گذشته را هم كه آن جناب مى دانست مرده اند، ديگر جاى اين سوال نيست كه بپرسد آيا همه مردم مى ميرند، و انبياء باقى مى مانند؟ تا در پاسخش آيه نازل شود، كه (كل نفس ذائقه الموت - هر كسى چشنده مرگ خواهد بود).

و در مجمع البيان از عطاء از ابن عمر روايت كرده كه گفت : من با رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) به گردش رفتيم، تا به چارديوارى بعضى از انصار رسيديم، رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) خرماهاى ريخته را جمع مى كرد و مى خورد، پس به من فرمود: اى پسر عمر! چرا نمى خورى ؟ عرضه داشتم ميل ندارم، فرمود ولى من ميل دارم چون امروز صبح چهارمين روزى بود كه غذا نخورده بودم، با اينكه اگر مى خواستم و دعا مى كردم كه خدا مانند ثروت كسرى و قيصر را به من بدهد هر آينه مى داد، ولى نخواستم، و در مقابل من كسانى خواهند بود و تو آنها را ديدار خواهى كرد كه روزى يك سال خود را زير سر مى گذارند، و ذخيره مى كنند، به خاطر اينكه نصيبشان كم است، ابن عمر مى گويد: به خدا سوگند از آن جا برنخاستيم، تا اينكه آيه (و كاين من دابه لا تحمل رزقها الله يرزقها واياكم، و هو السميع العليم ) نازل شد.

در الدر المنثور هم اين روايت را نقل كرده، و سپس در سند آن ايراد گرفته. و علاوه بر ضعف سند، اصلا مضمونش با واقع شدن آيه در سياق آيات قبلش نمى سازد.

آنگاه كه گور ها زير و رو شود هر كسي مي داند كه چه پيش داشته و چه به دنبال آورده و بر اعمال خود آگاه مي گردد و اگر قبل از آن روحي مي بود مي بايست بر خود و اعمال خود آگاه باشد .

و آنگاه كه بهشت آراسته شد مي داند هر كسي آنچه را آماده كرده در اين روز به ياد اعمال خود افتاده اما چه سود مي گويد اي كاش پيش از اين براي زندگيم در قيامت كاري انجام داده بودم پس تا روز قيامت و بر خاستن از قبر متوجه هيچ عملي نيست چه اعمالي كه انجام داده و جه اعمالي كه جزء آثار بعدي اعمال آ بوده ، و اين روح كجاست و چه بوده كه تا روز قيامت اطلاعي از جايي ندارد .

این آیه به قانون عمومى مرگ اشاره می کند که حاکم بر تمام موجودات زنده جهان است و مى‏گوید: «تمام زندگان خواه و ناخواه روزى مرگ را خواهند چشید»

بسیارى از مردم مایلند، که فناپذیر بودن خود را فراموش کنند، ولى این واقعیتى است که اگر ما آن را فراموش کنیم، آن هرگز ما را فراموش نخواهد کرد.

انسانهاى ارزشمند، اسوه ها و الگوها هستند وهمان گونه كه در دنيا گفتار و كردار آنان ملاك تشخيص حق از باطل است، در سراى ديگر نيز ميزان سنجش اعمال بوده و به وگونه اى مى توان به وسيله آنان نيك و بد را از يكديگر جدا كرد.