آیه نورانی شب بیست و یکم ماه مبارک رمضان

پیام های آیه --- پبام 1 

** ارزشمندی و استحباب گذشت انسان از حقّ خویش

پیام های آیه --- پبام 2 

**  گذشت انسان از حق خویش، راهی نزدیک برای رسیدن به تقوا

پیام های آیه --- پبام 3

** میل به تقوا، هدف از اعمال خیر

یکی از فضیلت های اخلاقی، عفو و گذشت از خطاها، اشتباهات و گناهان دیگران است. خداوند این فضیلت اخلاقی را از مصادیق احسان برشمرده و کسانی را که اهل عفو و گذشت هستند، به عنوان محسنان و نیکوکاران شناخته و معرفی کرده است.

معصومين عليهم السلام  و گذشت

الف- عفو زيردستان 

رسول خدا (ص) و ائمه ي معصومين (ع) نسبت به اين قشر، توجه خاص داشتند و به امور آنان رسيدگي مي کردند؛ از خطاي آنها مي گذشتند و پس از مدتي آنها را در راه خدا آزاد مي کردند. شخصي نزد رسول خدا (ص) از بدرفتاري خدمتکارانش شکايت کرد. پيامبر فرمود: آنها را عفو کن تا اصلاح شوند آن مرد گفت: اي فرستاده خدا! آنها در بي ادبي و بدرفتاري مثل هم نيستند. (بعضي خيلي نافرماني مي کنند) حضرت فرمود: آنها را ببخش و نسبت به آنها گذشت داشته باش. آن مرد چنين کرد. 

معصومين (ع) نيز از خطاي زيردستان و گنهکاران مي گذشتند و گناه آنها را با نيکي، جبران مي کردند. 
امام حسن عليه السلام گوسفند زيبايي در خانه نگهداري مي کرد که به آن علاقه مند بود. روزي ديد که پاي گوسفند، شکسته است. از غلامش علت را پرسيد وي پاسخ داد: من شکستم. امام پرسيد: چرا اين کار کردي؟ گفت: مي خواستم شما را ناراحت کنم. امام (ع) لبخندي زد و فرمود: من هم در عوض تو را خوشحال مي کنم؛ تو در راه خدا آزاد هستي. 
سيدالشهدا (ع) در کنار بستر امام حسن (ع) حاضر شد در حالي که آن حضرت از درد زهر، به خود مي پيجيد فرمود:
«قبلا هم مرا مسموم کرده بودند ولي اين بار به مرگ مي انجامد. » 
امام حسين (ع) با چشمي اشکبار پرسيد:
«برادر چه کسي تو را مسموم کرد؟ »
امام مجتبي (ع) فرمود:
«برادرم! مپرس. اگر قاتل من آن کسي است که من مي دانم، انتقام خداوند برايش کافي است و اگر غير او باشد دوست ندارم بي گناهي به خاطر من گرفتار شود. » 

معصومين عليهم السلام  و گذشت

ب- عفو جاهلان

پيشوايان معصوم عليهم السلام نسبت به قشر جاهل و نادان جامعه که بسا از مؤمنين هم بودند، رفتاري ملايم و همراه با ملاطفت داشتند، چون اين گونه افراد اگر جسارتي هم مي کردند به خاطر بينش ضعيف و کم خردي آنان بود. جابر مي گويد: 
«پس از جنگ حنين که غنايم بدست مسلمين افتاد، رسول خدا (ص) از سکه هاي غنيمتي که روي لباس بلال ريخته بود بر مي داشت و بين مردم تقسيم مي کرد؛ در اين حال فرد ناداني به پيامبر گفت: اي فرستاده خدا! عدالت را در تقسيم اموال رعايت کن! پيامبر (ص) فرمود:
واي بر تو اگر من عادل نباشم! چه کس مي تواند عدالت را اجرا کند؟
يکي از اصحاب برخاست که او را به خاطر اين جسارت، گردن بزند، پيامبر مانع شد و فرمود: پناه بر خدا از اين که مردم بگويند محمد اصحاب خود را مي کشد، آنگاه او را بخشيد» 
انس بن مالک مي گويد: 
«يک عرب روستايي به پيامبر رسيد و عباي حضرت را به سختي کشيد، به طوري که روي گردن آن حضرت، اثر گذاشت سپس با لحني خشن گفت: اي محمد! از اموال خداوند که در نزد توست به من بده. پيامبر به وي توجهي کرد و خنديد و دستور داد تا مبلغي به او بپردازند» 
مردي از اهل شام که تحت تأثير تبليغات زهرآگين معاويه نسبت به اهل بيت (ع) قرار گرفته بود، وقتي امام حسين (ع) را ديد، شروع به فحش و ناسزا گفتن به امام کرد، امام حسين (ع) همچنان ساکت بود تا اينکه فحاشي مرد شامي به پايان رسيد؛ امام رو به وي کرده فرمود: 
«اي پيرمرد! گمان مي کنم که غريب هستي اگر چيزي بخواهي به تو مي دهيم، اگر راه گم کرده اي نشانت مي دهيم، اگر گرسنه اي، سيرت مي کنيم، اگر نيازمندي، تو را بي نياز مي کنيم. » 

مرد شامي، ساکت و مبهوت به چهره ي امام نگاه مي کرد و متحير ماند که چه بگويد و چگونه عذرخواهي کند در پايان، با شرمساري گفت: خدا خود مي داند که رسالت خويش را در کدام خاندان قرار دهد.  

معصومين عليهم السلام  و گذشت

ج- عفو مخالفان

معصومين (ع) حتي با مخالفان و دشمنان خود نيز مهربان و با گذشت بودند رسول اکرم (ص) پس از فتح مکه خطاب به کفار آن ديار فرمود: 

« الا لبئس جيران النبي کنتم لقد کذبتم و طردتم و اخرجتم و آذيتم، ثم ما رصيتم حتي جئتموني في بلادي تقاتلوني؛ اذهبوا فانتم الطلقاء» 
بدانيد که شما بد همسايگاني براي پيامبر بوديد، و او را تکذيب کرديد، او را از خود رانديد، بيرون کرديد، و مورد اذيت قرار داديد، و به اين مقدار راضي نشديد و آمديد در ديار من و آتش جنگ را افروختيد. هم اکنون برويد همه ي شما آزاد هستيد. 
عبدالله بن اميه برادر «ام سلمه» همسر رسول خدا (ص) که از دشمنان کينه توز و سرسخت پيامبر بود، پس از فتح مکه هر چه نزد آن حضرت مي آمد و تقاضاي ديدار مي کرد، رسول اکرم به وي اعتنا نمي کرد، تا اينکه نزد ام سلمه خواهر خود رفت و وي را واسطه قرار داد. آنگاه حضرت از گناهان و خطاهاي وي گذشت و او را مورد عفو قرار داد. 
علي عليه السلام پس از پيروزي در جنگ جمل، باقي مانده ي سپاه دشمن را مورد عفو و رحمت خويش قرار داد و عايشه را که از سران فتنه و دسيسه بود بخشيد و با احترام به مدينه باز گرداند. از اين قبيل موارد در زندگي معصومين (ع) فراوان به چشم مي خورد که نقل آنها خود کتاب مستقلي مي طلبد. 

عفو و گذشت از خصايل زيباي انساني و مورد تأکيد اسلام و رهبران بزرگ آن است. تا آنجا که اميرمؤمنان عليه السلام آن را «تاج مکارم» مي نامد. منم امیدوارم اول خودم و بعد همه ی دوستانم بتوانند این خصلت ناب را در خودشان تقویت کنند. انشاءالـلـه 

پیامبر (ص) فرمودند: پروردگارم هفت چیز را به من سفارش فرمود: اخلاص در نهان و آشکار، گذشت از کسی که به من ظلم نموده، بخشش به کسی که مرا محروم کرده، رابطه با کسی که با من قطع رابطه کرده و سکوتم همراه با تفکر و نگاهم برای عبرت باشد.

امام علی (علیه‏السلام) می‏فرمایند:

تو را سفارش می‌کنم به مدارای با مردم و احترام به علما و گذشت از لغزش برادران (دینی)؛ چرا که سرور اولین و آخرین، تو را چنین ادب آموخته و فرموده است: «گذشت كن از كسى كه به تو ظلم كرده، رابطه برقرار كن با كسى كه با تو قطع رابطه كرده و عطا كن به كسى كه از تو دریغ نموده است»

قال الرضا عليه السلام:
في قوله تعالي: (فاصفح الصفح الجميل) : عفو من غير عقوبة و لا تعنيف و لا عتب.
امام رضا عليه السلام فرمودند:
در باره آيه (پس گذشت کن گذشتي زيبا) فرمودند: مقصود گذشت بدون مجازات و تندي و سرزنش است.

اگه با گذشت كردن كسی كوچیک ميشد خدا اينقدر بزرگ نبود ...

به نظر من مهم اینه که بدونیم کجا باید گذشت کنیم.

در برخی موارد اگر كسی مرتكب ظلم شود باید چشم پوشی كرد و نباید درصدد احقاق آن برآمد. چه بسا با این عمل، طرف مقابل جَری شود و نسبت به همان شخص و همچنین دیگران دوباره ظلم روا دارد. از طرفی نیز گاهی گذشت باعث جرات یافتن طرف مقابل می‌شود؛ یعنی اگر در برابر ظلم او مقابله به مثل نشود، وی جرات پیدا می‌كند و باز هم مرتكب این عمل زشت می‌شود. 

هنگامى كه بندگان در پيشگاه خدا مى‏ايستند، آواز دهنده‏اى ندا دهد: آن كس كه مزدش با خداست برخيزد و به بهشت رود. گفته مى‏شود: چه كسى مزدش با خداست؟ مى‏گويد: گذشت كنندگان از مردم.