وبلاگ؛ خانه هویت و تجسم شخصیت
دكتر عاملی می‌گوید: وبلاگ یك فضا و بیان شخصی است كه افراد خودشان را در آن بیان می‌كنند و در معرض دید همگان قرار می‌دهند كه البته این تشخص می‌تواند متعلق به یك گروه، سازمان و یا یك جامعه بزرگ نیز باشد.
●وبلاگ؛ ژورنالیسم تعاملی
دكتر سعید رضا عاملی عضو هیئت علمی گروه ارتباطات دانشگاه تهران در گفت‌وگو‌ی تفصیلی با خبرنگار سرویس نگاهی به وبلاگ‌های خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) گفت: تعریف یك رسانه عمومی آن است كه به صورت رسمی در اختیار همگان قرار می‌گیرد و در رسانه‌های سنتی مانند روزنامه، رادیو و تلویزیون ظهور پیدا می‌كند. در ایران هنوز به وبلاگ به‌عنوان یك فضای شخصی نگاه می‌شود تا فضای عمومی و رسانه‌ای، و صرفاً یك بیان شخصی‌است كه جایگاه ملی و جهانی ندارد.»
رییس مركز مطالعات اروپا و آمریكای شمالی، گفت: « وبلاگ یك رسانه تعاملی است كه در نوع خاص خود ژورنالیسم جدید را تعریف می‌كند كه می‌توان از آن به ژورنالیسم تعاملی تعبیر كرد. در واقع ورودی‌های این عرصه رسانه همراه است به انعكاس درك و عكس‌العمل خواننده. وبلاگ رسانه فردی و گروهی‌است كه در دسترس همه جهان قرار می‌گیرد و جامعه محلی و دیاسپرا را با خود پیوند می‌دهد.»
دكتر عاملی در پاسخ به این سؤال كه وبلاگ از چه زمانی شكل گرفت، گفت: « وبلاگ از یك "تقویم روزانه آن‌لاین" (Online Diary) در سال ۱۹۹۴ آغاز شد. نویسندگان این نوع تقویم روزانه مجازی خود را ژورنالیست تقویم (Diarist Jornalist) تعریف می‌كنند. جوستین هال و براد فیپتریك از پیشگامان این نوع "حضورهای روزنامه‌نگاری فردی" در فضای مجازی محسوب می‌شوند، اما واژه وبلاگ برای اولین بار در ۱۷ دسامبر سال ۱۹۹۷ توسط جورن بارگر (Jorn Barger) و واژه بلاگ توسط پیتر مرهولز (Peter Meholz) مطرح شد و به صورت اسم و فعل به كار گرفته شد. بلاگیسم " یعنی امر جدید و نو و وبلاگ را وبلاگ می‌گویند چون یك مطلب نو را وارد فضای جهانی می‌كند.»
●تأمین‌كننده نیازهای هویتی
وی اظهار كرد: «وبلاگ نیازی را تأمین می‌كند كه به هویت انسان‌ها باز می‌گردد، با توجه به این كه هر یك از ما در جهان واقعی به دلیل هنجارهای پیرامون‌مان و یا محدودیت‌هایی كه به لحاظ شخصی در جمعی كه حاضریم برای خود قائل هستیم، یك نیاز و احساس "بیان شدن خارج از فضای هنجاری" در ما وجود دارد. لذا با این نگاه می‌توان گفت وبلاگ یك فضای رها شده از "هنجاری های سیاسی، فرهنگی و حتی اقتصادی" است.»
عاملی افزود: «وبلاگ یك ارتباط با غائب است، ( اگرچه در فضای همیشه پیوسته‌ی آینده، می‌توان آن را ارتباط با حاضر هم تلقی كرد) ولی به هر حال با كاركرد فعلی آن یك ارتباط حاضر با غایب و یا یك ارتباط غیر حضوری با مخاطب محسوب می‌شود.»
●درك فضای واقعی
وی با تأكید بر این كه درك فضای مجازی و وبلاگ مستلزم درك فضای واقعی است، گفت: « زمانی می‌توانیم این فضا را به طور عمیق درك كنیم كه زمینه اجتماعی را كه وبلاگ در آن ظهور پیدا كرده است، درك كنیم. در واقع فضای مجازی خصوصا "فضای فردی وبلاگ" در بستر فضای واقعی جامعه قابل تفسیر است. بنابراین فضای وبلاگ ایرانی شدیدا با فضای واقعی جامعه ایرانی پیوند خورده است، و تفاوت‌های زیادی با فضای وبلاگ آمریكایی، فرانسوی، انگلیسی دارد. با این نگاه، می‌توان گفت در فضای پراگماتیسم آمریكا، وبلاگ یك كاركرد حرفهای و اقتصادی دارد و نه لزوماً یك كاركرد عاطفی.»
وی ادامه داد: « در فضای وبلاگی ایران گفتمان‌های غالب ادبیات، موسیقی، احساسات و هیجانات رمانتیك و عاشقانه و همچنین گفتمان‌های دینی و سیاسی نیز دو وجه مهم فضای وبلاگ در ایرانی است. نگاه موزه‌ای و جمع‌آوری در قالب وبلاگ‌های عكس و تصویر، خاطرات و توریسم و یا حتی وبلاگ‌های علمی و درسی و همچنین وبلاگ‌های روزنامه‌نگاران و یا نقد فیلم موضوعات دیگری است كه در قالب گفتمان قالب وبلاگ ایرانی می‌توان از آن نام برد.»
عاملی همچنین گفت: « تقسیم كار جهان واقعی باید به نوعی در فضای مجازی ظهور و بروز پیدا كند، اما ما این مساله را در فضای وبلاگ به طور جدی نمی‌بینیم، فضای وبلاگ ما یك اظهار خود است تا یك بیان حرفهای كاربردی كه خروجی‌های اقتصادی و یا حتی آموزشی مفید داشته باشد.»
●قدرت تولید واقعیت
این مدرس دانشگاه تهران به تفاوت وبلاگ با سایر رسانه‌ها اشاره كرد و گفت: « ویژگی‌های وبلاگ دقیقا به خصوصیات فضای مجازی باز می‌گردد، فضای مجازی یك فضای دیجیتال در مقابل فضای آنالوگ است. جهان واقعی یك فضای آنالوگ است به طوری كه فرایند تك تولیدی در آن جریان دارد. فضای آنالوگ از انعطاف و تغییر پذیر سریع برخوردار نیست. ولی اگر تولید مشابه مثل نور كه هم از ظرفیت آنولوگ برخوردار است و هم به صورت دجیتالی شكل می‌گیرد، ظهور پیدا كند، انعطاف و تغییر و تركیب و همچنین تقسیم نور با زبان ریاضی، منعكس كننده یك انفجار تغییر در تولید است.»
وی با اشاره به این كه انعطاف در جهان فیزیكی كم و در جهان مجازی بی‌نهایت گسترده است، گفت: « دلیل آن ساخته شدن فضای دیجیتال بر منطق اعداد ریاضی است، به طوری كه به همان میزانی كه می‌توان بی‌نهایت تركیب اعداد را در ریاضی ایجاد كرد، بی‌نهایت تركیب متناسب با نظام برنامه‌ای طراحی شده در فضای وبلاگ، وب‌سایت و چت نیز به وجود می‌آید. به عنوان مثال در فضای مجازی یك تصویر به هر شكل تغییر می‌كند، چون آن چیزی كه در واقع منبع و منشاء تصویر است، تركیب اعداد است.»
عاملی به عدم انعطاف در رسانه‌های آنالوگ اشاره كرد و در عین حال گفت: « امروزه رسانه‌های سنتی جای خود را به رسانه‌های دیجیتال داده اند، لذا مواجه شدن ما با پدیده‌ی چند رسانه‌ای شدن ( multi media) ناشی از همین خصیصه دیجیتالی بودن فضای مجازی است.»
وی ویژگی دیگر فضای وبلاگ را " محسوس كردن معانی " دانست و گفت: « ما در فضای مجازی تلاش می‌كنیم كه یك واقعیت مجازی تولید كنیم و می‌خواهیم یك نوع مشابه‌سازی از واقعیت كنیم كه البته در تكنولوژی سایبر تلاش بر این است كه به حدی فضای مجازی به فضای واقعیت نزدیك شود كه ما در آینده نزدیك با " واقعیت واقعی " مواجه باشیم نه با " واقعیت مجازی ".»
وی افزود: «در این فضا حس، صدا و تصویر و ابعاد منتقل می‌شود كه البته همه این‌ها عین واقعیت نیست، چون وقتی با آن‌ها مواجه می‌شویم دیگر خودشان نیستند، یك كپی است كه بسیاری از عناصر را در خود آورده است. بنابراین فضای مجازی و وبلاگ قدرت تولید واقعیت را دارد.»
عاملی در عین حال تصریح كرد: « فضای وبلاگ "دور‌ها" را "نزدیك" و نزدیك‌ها را دور می‌كند، این فضا می‌تواند جغرافیای ژئوپولتیك، زبانی و روابط انسانی را تغییر دهد.»
وی ادامه داد: « زمانی كه در كنار یك وبلاگ، موسیقی و تصاویر را قرار دهیم، و در این فضا با اشاره به یك عكس، متن و یا صدای هایپرلینگ، پرواز به فضاها و جغرافیاهای دیگر فراهم می شود در واقع "مكان" معنای خود را از دست می‌دهد و حتی زمان از یك منطق متفاوتی به عنوان "منطق مجازی" برخوردار می شود. امكان "هایپر تكس " در فضای وبلاگ یعنی این خانه فقط همین خانه نیست، بلكه همه خانه‌هاست. لذا وبلاگ ضمن اینكه خانه فردی محسوب می‌شود ولی با یك معنای جمعی نیز گره‌خورده‌‌است كه این خانه را خانه همه همفكران و دوستان می‌كند.
وقتی فرد وارد فضای وبلاگ می‌شود، یعنی وارد همه فضاها می‌شود، لذا دائماً اسامی، مفاهیم و تصاویر از طریق "هایپرلینك " امكان وارد شدن از یك فضا به فضاهای دیگر را دارند.»
●فضای از تولید به مصرف
عاملی خصیصه ویژه دیگر فضای وبلاگ را آسان بودن تولید عنوان كرد و گفت: «فشرده كردن صنایع جدید و آسان شدن تولیدات به صورت جدی در حال رشد است، جمع شدن حجم وسیع كتابخانه‌ای اطلاعات در یك CD یا فایل كوچك، نشان دهنده این است كه این صنعت به دنبال آسان كردن و كوتاه نمودن فرآیند‌هاست.»
به گفته‌ی وی، در فضای وبلاگ، مراحل مختلف و پیچیده‌ای كه در صنعت چاپ باید برای مثلا تولید یك مطلب طی شود، از بین می‌رود و یك مطلب در وبلاگ مستقیم و بدون هر گونه واسطه‌ای تولید می‌شود، بنابراین در این فضا واسطه‌های بسیاری در تولید رسانه‌ای از بین می‌رود.»
عاملی با بیان این كه، وبلاگ یك فضای از تولید به مصرف است، اظهار داشت: « در حال حاضر این نگاه تكنولوژیك وجود دارد كه انسان به مجرد این كه فكر می‌كند، فكر او به data ( داده) تبدیل می‌شود و در وبلاگ این امكان وجود دارد كه ذهنیت‌ها به آسانی به مطالب تبدیل شود.»
●كمك به یكدستی فرد
به عقیده وی، فضای وبلاگ به یكدستی فرد كمك زیادی می‌كند، چون فرد می‌تواند موضوع چندگانگی، هویت و... باشد و فضای وبلاگ آن چیزی كه انسان‌ها هستند را به نمایش می‌گذارد. به عبارتی فضای وبلاگ به لحاظ شخصیتی موجب كاهش دورویی و نفاق اجتماعی است.
●هنوز یك جریان عمومی‌رسانه‌ای نیست
این مدرس گروه ارتباطات دانشگاه تهران با اشاره به رسانه نبودن وبلاگ به معنای مصطلح آن در حال حاضر، گفت: « ممكن است در این راستا استثنا‌های قابل توجهی وجود داشته باشد، مثلا برخی وبلاگ‌ها مانند وبلاگ دكتر شكرخواه كه به صورت جدی و آموزشی و تخصصی در حوزه ارتباطات است و او از طریق این رسانه با دانشجویان خود و اهل فكر و اندیشه در حوزه روزنامه‌نگاری ارتباط برقرار كند.»
وی افزود: « من شخصاً به روند رشد وبلاگ در این راستا بسیار خوشبین هستم و به نظر می‌رسد تمایل جدی به حرفهای شدن این فضا در حال شكل گیری است و ما شاهد وبلاگ‌های بسیار تخصصی در حوزه‌های مختلف ادبیات، فرهنگ شناسی، مردم شناسی و مطالعات رسانه‌ای هستیم. البته وبلاگ‌های كشكولی كه صرفاً خلجان‌های روزمره فرد را منعكس می‌كند هم بسیار زیاد هست.»
این مدرس روزنامه‌نگاری اظهار داشت: « در جهان غرب، رسانه‌ها از حالت عمومی به تخصصی تبدیل شدند، اما همان‌طور كه گفته شد شواهد جدی از ظهور رسانه‌های تخصصی در فضای وبلاگ ایران را نیز می توان دید، ولی هنوز وبلاگ به یك جریان عمومی‌رسانه‌ای تبدیل نشده است.»
●خانه هویت و تجسم بخش شخصیت
عاملی تأكید كرد: « وبلاگ برخلاف فضای چت روم‌ها یك فضای با هویت است، در فضای چت انسان‌ها خود را در آن پنهان می‌كنند، ولی در فضای وبلاگ، افراد ممكن است در ابتدا به دلیل وجود یك سری ابهامات با نام مستعار حضور پیدا كند، اما به تدریج به دلیل آن كه وبلاگ خانه هویت و تجسم بخش شخصیت می‌شود، نمی‌توانند در ادامه خود را پنهان كنند. وبلاگ یك فضای " ابراز " است كه فرد با مشخصه‌هایی خود را ابراز می‌كند و در تعامل گسترده با علاقمندان قرار می‌گیرد.»
وی مهم ترین دلیل استفاده از نام مستعار در وبلاگ را وجود هنجارهای اخلاقی و سیاسی در جامعه دانست و گفت: « افراد احساس می‌كنند كه هنجارهای فضای واقعی به صورت جدی در فضای مجازی نیز وجود دارد. زمانی كه جامعه هنجاری از یك نقطه به فضاها، فرهنگ‌ها و ارزش‌های اخلاقی دیگر دسترسی پیدا می‌كند، فرد در آن دچار یك دو گانگی می‌شود. از یك طرف با هنجارهای اجتماعی خود و از طرفی دیگر به دلیل توسعه حوزه‌ی ارتباطات و انتخاب‌هایش با ارزش‌های جدیدی مواجه است. بنابر این زمانی كه می‌خواهد خود را در فضای وبلاگ نشان دهد، آن هنجارها وجود دارد كه به او اجازه بیان نام و هویت واقعی خود را نمی‌دهد.»
وی در عین حال گفت: « وبلاگ نویسان در ابتدا به دلیل آن كه شناخت عمیقی از این فضا ندارند، متوجه واقعی بودن آن نیستند، ولی به تدریج كه از رفتارشان در این فضا، بازخوردها و عكس‌العمل‌های جدی دیگران را دریافت می‌كنند، متوجه می‌شوند كه این فضای واقعی است كه افراد نیز در آن واقعی عمل و به صورت واقعی بازتاب‌های اجتماعی و حتی حقوقی پیدا می‌كنند.»●وبلاگ و قانون‌مندی
این مدرس دانشگاه در خصوص امكان قانون‌مند شدن فضای وبلاگ گفت: « تمام نورم‌های فضای واقعی به تدریج به فضای مجازی منتقل می‌شود، هندسه جهان مجازی بر هندسه جهان واقعی مبتنی‌است، بنابراین تمام قوانین دولت - ملت‌ها، در هندسه فضای مجازی اعمال می‌شود و قوانین جدی پیدا می‌كند. البته به دلایل مختلف نظام حقوقی فضای مجازی لزوماً از نظام حقوقی دولت-ملت‌ها تبعیت نخواهد كرد و فضای مشترك حقوقی جهانی نیز در آن وجود دارد.»
عاملی ادامه داد: « ما هنوز به اهمیت این موضوع واقف نشدیم كه یك جهان جدید در كنار جهان قدیمی ما به وجود آمده است، یك جهانی مجازی در كنار جهان واقعی، جهانی كه به تدریج تمام عناصر واقعی در آن تكرار می‌شود، تمام كاركردهای جهان واقعی مانند، تردد، خرید، نظام بانكداری، آموزش و پرورش و.... در جهان مجازی تكرار می‌شود.»
وی گفت: «از طرفی دیگر، فضای مجازی، یك جهان موازی را برای جهان واقعی ایجاد می‌كند، حال اگر تمام مسیرهای زندگی در جهان مجازی وارد شود، این جهان نمی‌تواند بدون قانون ادامه دهد، به همین دلیل این فضا نیز از قانون‌مند شدن مستثنی نیست، چون این قوانین هستند كه تعامل قابل انتظار را ایجاد و روابط را تعریف می‌كند.»
عاملی در خصوص نظارت دولت بر فضای وبلاگ‌ها تاكید كرد: « دولت به دلیل قوی شدن فردیت ناگزیر است كه حوزه‌ی انتخاب‌های فرد را توسعه دهد و به عنوان یك واقعیت به آن احترام بگذارد. بنابراین هر چه به جلو می‌رویم با دولت حداقلی و اختیارات حداكثری فرد مواجه هستیم.»
عاملی با بیان این كه فضای مجازی فضای "همه جهان" است، گفت: «به دلیل قوی شدن فردیت، دولت‌ها نیز در عرصه فرهنگ واقعی محدود‌تر می شوند و ناگزیر هستند كه در مدیریت حوزه ملی یك باز تعریف از نوع تعاملات خود با مردم به وجود آورند، بنابراین اگر دولت در جهان واقعی حداقلی می‌شود، در جهان مجازی نیز حداقلی خواهد بود.»
●استفاده اخلاقی‌تر از وبلاگ
وی گفت: « دولت می‌تواند قوانین و مقرراتی در حوزه‌هایی كه ممكن است مشكلات بسیاری را ایجاد كند، قرار دهد؛ زیرا اگر هیچ قانونی را نگذارند به وظیفه‌ی كنترل اجتماعی خود عمل نكرده اند و فرصت‌طلبان در تخریب اجتماعی موقعیت پیدا می كنند. آسیب‌های جهان مجازی به خصوص برای گروه‌های سنی وجنسی متفاوت است. فضایی است كه به صورت جدی به تفاوت‌ها توجه نمی كند. بنابر این نیاز مند یك نوع سیاست گذاری ملی است. بنابر این دولت باید در بخش‌هایی وارد شود، ولی نمی‌تواند برای وبلاگ‌نویسان تعیین كند كه چه چیزی را بگویند و یا نگویند، كما این كه دولت هیچ گاه نمی‌تواند در گفت وگو‌های شخصی افراد دخالت كند، مگر گفتاری كه پیامد قانونی و حقوقی داشته باشد.»
وی افزود: « اساسا به لحاظ فرهنگی انسان هر چه در انتخاب‌ها آزادتر باشد ولی دركنار آن راهنمایی هم شود، بهتر عمل می‌كند، این طبیعت انسان است كه در برابر " باید‌ها " تردید می‌كند. ولی زمانی كه انتخاب‌های بهتری را در برابر او قرار دهیم، مطلوب‌تر خواهد بود، لذا دولت در این راستا می‌تواند فقط با ارایه‌ی الگوها و كمك‌هایی، امكان استفاده‌ی بهتر و اخلاقی‌تر از این فضا را فراهم كند. از طرفی ما امروز در همه عرصه‌ها نیازمند یك اخلاق حرفهای هستیم و فضای مجازی شدیدا نیازمند "اخلاق مجازی" است.»
●خاص گرایی جهانی
عاملی در خصوص تاثیر وبلاگ نویسی از فرهنگ مكتوب اظهار داشت: «ما با یك رشد كمی و كیفی انفجاری وبلاگ‌ها مواجه هستیم به نوعی كه شروع ۱۰۰ وبلاگ در سال‌های ۱۹۹۶، و ۱۹۹۷ به ۵۰ میلیون وبلاگ در سال ۲۰۰۵ تبدیل شده است. همچنین گزارش ۵۰۰ تا یك میلیون وبلاگ ایجاد شده در ایران همگی نشان دهنده این است كه ما با یك توسعه "فرهنگ مجازی مكتوب" مواجه هستیم.»
وی اظهار داشت: «در گذشته، این نخبگان اجتماعی بودند كه كتاب می‌نوشتند و به نوعی صاحبان فرهنگ مكتوب بودند، ولی امروزه تك تك عناصر نسل جوان ما ظرفیت، و اعتماد به نفس نوشتن را پیدا كرده‌اند. این به معنای آن است كه به لحاظ فرهنگی وارد دوره‌ای شده‌ایم كه نسل متفاوتی وارد حوزه‌ی فرهنگ مكتوب ما شدند، نسلی كه لزوما نخبگان اجتماعی نیستند، طبقه‌ی متوسطی هستند كه بخش عمده آن را نسل جوان دانشگاهی و در عرصه دینی نسل جوان حوزوی تشكیل می‌دهند.»
این مدرس گروه ارتباطات دانشگاه تهران درباره توسعه انفجاری فرهنگ مكتوب گفت: « امروز، این فرهنگ فقط در گوشه كتابخانه‌ها قابل دسترس نیست، بلكه كتابخانه جهانی سیاری است كه امكان دسترسی جامعه محلی، ملی و جمیت پراكنده‌ای از ایران، شرق شناسان و ایران شناسان را حول خود جمع كرده است.»
وی با اشاره به ایجاد یك " خاص گرایی جهانی " در فضای وبلاگ گفت: « این خاص گرایی امكان مشاركت همه در این فضا را فراهم می‌كند، فضایی كه اگر قدرتمند باشد تعامل قدرتمندی را هم ایجاد می‌كند، گاهی ما با وبلاگ‌هایی مواجه می‌شویم كه ۸۰ هزار كامنت در آن وجود دارد كه این موضوع، تحولی را در همه تولیدات ایجاد می‌كند.»
وی در این خصوص به مثالی اشاره كرد وگفت: « زمانی كه كمپانی " فورد " در خطر " ورشكستگی " قرار داشت، با ایجاد یك وبلاگ و عرضه محصولاتش قبل از تولید در آن، توانست با دریافت بازخورد مشتریان، محصولاتی مطابق خواسته آن‌ها، به بازار ارایه كند و تحولی را در این راستا ایجاد كند، بدین ترتیب جامعه‌ای دارای تعامل معنا دار در فضای وبلاگ به وجود آمد.»
دكتر عاملی ادامه داد: « وبلاگ یك فضای تعامل قابل درك است كه قطعا افراد خاصی آن را درك می‌كنند و عكس‌العمل‌های نشان می‌دهند، ولی در عین حال مانند فضای واقعی، ناهنجاری‌ها و آسیب‌هایی در آن وجود دارد، مثلا افراد لزوما آن چه را در نظر‌های خود می‌نویسند، ممكن است اظهارات واقعی آن‌ها نباشد، ولی هر چه این پدیده از فضای احساسی به حرفهای تبدیل شود، تعاملات آن نیز دقیق تر خواهد شد.»
●فضای "خود آسایشی "
این مدرس دانشگاه تهران با تاكید بر این كه فضای مجازی منعكس كننده فضای واقعی است، تاكید كرد: « در مقطعی كه فضای فعالان سیاسی یا فرهنگ مخالفت سیاسی قوی بود، همان هم در فضای وبلاگ منعكس می‌شد، ولی در حال حاضر كه آن فضای فرهنگ مخالفت تضعیف شده است بر وبلاگ نیز تاثیر گذاشته است.»
وی درباره‌ی فضای غالب وبلاگ‌ها در حال حاضر گفت: « امكان تحمل فضای " منفی مدار " برای همه وجود ندارد. فضای منفی و نقد تلخ را افراد خاصی دنبال می‌كنند، جامعه بیشتر به دنبال " خود آسایشی " است، بنابراین فضای غالب وبلاگ‌ها هم یك فضای " خود آسایشی" است.»
وی افزود: « افراد امروز در وبلاگ‌ها به دنبال این هستند كه با قرار دادن یك قطعه ادبی، تصویر و امور مختلف، بخشی از زیبایی‌شناسی كه در جهان پیرامون خود دارند را منعكس كنند، بنابراین فضای وبلاگ در كشور باید با رویكردی " زیبایی شناسانه " مطالعه شود.»
به عقیده‌ی وی، در هیچ مقطعی فضای غالب وبلاگ‌های ما " سیاسی " نبوده است و چون شروع این فضا " سیاسی " بوده، برخی بر این عقیده‌اند كه محتوای غالب آن سیاسی است. امروزه، وبلاگ‌ها برجستگی‌های روحی و خلاءهای " نوستالژیك " جامعه‌ی ایران را كه لزوما در سنت گرایی و یا مدرن گرایی خلاصه نمی‌شود و می تواند برآیندهای از هر دوی این‌ها باشد را نیز منعكس می‌كنند.
●وبلاگ‌های تخصصی
عاملی درباره وبلاگ‌های تخصصی گفت: « جامعه‌ی هشت میلیونی كاربران اینترنت ما یك جامعه اجتماعی و بزرگ است، به طور قطع این جامعه هر چه گسترده‌تر و فضای مجازی به لحاظ عدد به فضای واقعی نزدیك‌تر شود، به طوری كه تمام افرادی كه وارد مسیر فعال زندگی می‌شوند، از آغاز دوره تحصیل خود به موازات فضای واقعی به فضای مجازی نیز داخل شوند، مسیر تخصصی شدن وبلاگ نیز توسعه پیدا می‌كند.»
رییس مركز مطالعات آمریكا و اروپای دانشگاه تهران با بیان این كه تخصصی شدن وبلاگ‌ها به میزان درگیر شدن زیرساخت‌های اصلی با این فضا بستگی دارد، اظهار داشت: « تخصصی شدن وبلاگ‌ها به این بستگی دارد كه چقدر مراكز ما مانند اداره‌ها، بانك‌ها، فروشگاه‌ها و... در امور مختلف مجازی می‌شوند؟ و از طرف دیگر فضای مجازی چه میزان درگیر مسایل واقعی می‌شود؟ به طور قطع هر چه این تعامل گسترده‌تر‌شود، مسیر تخصصی وبلاگ‌ها و وب سایت‌ها نیز توسعه می‌یابد.»
عاملی گفت: « فضای مجازی یك فضای " با بیان " و یك سیستم "خود راهبر " است كه باید خود راهنمایی كند، بنابراین باید وبلاگ‌هایی ایجاد شوند كه تك تك عناصر زندگی اجتماعی را پوشش دهند.»
وی افزود: « شكل گیری وبلاگ‌های تخصصی منوط به كاربردی شدن آن‌هاست، یك وبلاگ تخصصی زمانی ایجاد می‌شود كه بتواند یك خروجی مشخص و با بهره هم برای بلاگر و هم برای مشتری فراهم كند.»
عاملی به صنعت فراگیر كامپیوتری و ایجاد پدیده‌ی " همه جا كامپیوتری شدن " اشاره و تصریح كرد: « اگر با منطق تسهیل كردن و تكنیك به زندگی اجتماعی نگاه شود، آن زمان وبلاگ نیز می‌تواند به وسیله كمك زندگی تبدیل شود وفقط در كامپیوتر محدود نمی‌شود، بلكه در تمام عناصر زندگی مورد استفاده قرار می‌گیرد.»
وی همچنین گفت: « روند هفت ساله تبدیل ۱۰۰ وبلاگ به ۵۰ میلیون وبلاگ، امكان رشد خلاقیت فردی در آن و همچنین شامل شدن هزاران موضوع به لحاظ تنوع در وبلاگ‌ها نشان دهنده حركت به سمت توسعه است.»
●توسعه حوزه بیان در جامعه
عاملی در ادامه به بحث هویت در وبلاگ‌ها پرداخت و گفت: « افرادی كه به سراغ وبلاگ می‌آیند اغلب شامل سه گروه هستند، گروه اول افرادی هستند كه رابطه‌ی موقتی با وبلاگ برقرار می‌كنند، این افراد وبلاگ را همچون سایر سرگرمی‌های زندگی یك سرگرمی‌موقت می‌دانند، بنابراین تمام وبلاگ‌های غیر فعال متعلق به این گروه هستند.»
این مدرس ارتباطات دانشگاه تهران افزود: « گروه دوم، افرادی هستند كه به وبلاگ به عنوان یك خانه علاقه و سرگرمی‌شخصی نگاه می‌كنند، این گروه همیشه یك سری علایق شخصی را برای اوقات فراغت خود دارند، مانند كسی كه به جمع‌آوری تمبر علاقه دارد، فردی هم به وبلاگ به عنوان خانه آرامش خود و اوقات فراغت و علاقه شخصی‌اش نگاه می‌كند.»
وی ادامه داد: « گروه سوم، وبلاگ را به عنوان فضای كار و عمل حرفهای دنبال می‌كنند، در این گروه، وبلاگ دیگر یك سرگرمی‌نیست، بلكه یك فضای حرفهای است كه به عنوان یك واسطه امور مختلف مانند كاریابی، بازاریابی، مشتری‌یابی، خرید وفروش و حتی درمان پزشكی عمل می‌كند.»
عاملی با اشاره به وجود هر سه گروه در ایران گفت: « در بسیاری اوقات، انسان‌ها توانایی گفتن حرفهای خود را ندارند و یا به دلایل اجتماعی و سیاسی حاشیه نشین می شوند. این گروه به لحاظ ارتباطات بین فرهنگی " گروه لال " محسوب می شوند. وبلاگ گروه لال را كاهش و حوزه بیان را در جامعه توسعه می‌دهد و امكان اظهار بیان را برای همه ایجاد می‌كند، برای گروهی كاریابی می‌كند، برای افرادی كه قابلیت نویسندگی دارند امكان اعلام و حضور عمومی را فراهم می كند و یا به نوعی موجب می شود كه "صدای اجتماعی" پیدا كنند. این اتفاق به لحاظ مدیریت اجتماعی، اتفاق مباركی است كه در صورت تساهل و تحمل موجب آرامش اجتماعی می‌شود.»
●تولید معنا؛ مبنای تقسیم‌بندی در فضای مجازی
دكتر عاملی در خصوص ایجاد طبقه بندی جدیدی به لحاظ اجتماعی با ظهور وبلاگ‌ها گفت: « در فضای واقعی، طبقات بالا و پایین وجود دارند و مبنای قشر بندی اجتماعی به صورت عمده ثروت و جایگاه اجتماعی است، ولی مبنای این تقسیم بندی در فضای مجازی " تولید معنا " است نه ثروت. ما با یك تقسیم بندی فضا مواجه هستیم، در این فضا ماهیت سخن مهم است نه گوینده آن.»
●تقویت فردیت؛ تقویت جامعه
عاملی همچنین درباره تاثیر وبلاگ به لحاظ فردی و اجتماعی گفت: « این فضا " فردیت " را تقویت می‌كند و تقویت فردیت، یعنی تقویت جامعه، فردی كه امكان گفتن برای همگان را دارد، هم خود احساس رضایت دارد و هم به لحاظ اجتماعی جایگاهی پیدا می‌كند، مهم آن است كه چه گفته می‌شود، به چه میزان نفوذ پیدا می‌كند و به یك استدلال اجتماعی تبدیل می‌شود؟»
