یاد خدا در همه احوال

اینکه فرد خدا را در همه حال حاضر و ناظر بر اعمال خود بداند و لحظه‌ای از یادش غافل نشود. در این مرحله فرد کم کم می‌تواند با ذکر لفظی و توجه به معانی اذکار و ترک معاصی و محرمات به مراتب بالای ذکر نایل شود. لازم به ذکر است کسی که از یاد خدا اعراض و دوری کرده و عهدش را فراموش نماید، زندگی سختی خواهد داشت و در قیامت نابینا محشور خواهد شد.

پرسش: خداوند در قرآن کریم و در آیه ۳۶ سوره زخرف (۴۳)     می‌فرماید:"و هر کس از یاد خدا غافل شود، شیطانی برای او می‌گماریم تا هم‌نشین او شود". این چگونه ممکن است که خدای رحمان فقط به علت یک اشتباه انسان شیطانی برای او قرار دهد تا همراه او شود؟

پاسخ: آیه مطرح شده در پرسش، معنایش این است که نتیجه سرپیچی از دستورات الاهی و غفلت از یاد خداوند در مسیر زندگی، همراهی شیطان را به دنبال دارد و روی‌گردانی از یاد خدا تنها یک اشتباه و گناه کوچک نیست؛ بلکه موضوعی است که به دلیل گناهان کوچک و بزرگ در طول زمان حاصل می‌شود. به بیان دیگر، غافل شدن از یاد خدا بر اثر ارتکاب گناهان، نتیجه طبیعی‌اش فاصله از خدا و هم‌نشینی با شیطان است که با رحمانیت خداوند تضادی ندارد.

آثار دوری از یاد خداوند

1- خودفراموشی

2- همراهی شیطان

3- سختی در زندگی

4- غفلت

غفلت به معنای سهو و غایب شدن چیزی از ذهن، و بی‌خبری و توجه نداشتن از واقعیتهای فعلی و گذشته می‌باشد. غفلت دارای نشانه‌های است که از جمله‌ی آنها سهو و نسیان، پند نگرفتن از حوادث دنیا، صرف کردن عمر به بیهودگی و همنشینی با شیطان و فاسدان و مفسدان می­باشد. همچنین از مهمترین عواملی که باعث ایجاد غفلت در انسان می­شود می­توان به دلبستگی به مظاهر زندگی مادی، تکبر و غرور، مستی و بی‌خبری، ثروت و مال اندوزی، عافیت و سلامتی، آرزوهای دراز، فراموش کردن خدا، عدم ایمان، فراموش روز حساب همنشینی با دوستان ناباب اشاره کرد.

پنج حسرت بزرگ در انتهای زندگی !

1) ای كاش با شیطان همنشین نمی شدم

2)ای كاش از دستورات خدا و پیامبرانش پیروی می كردم

3)ای كاش دوستان بهتری انتخاب می كردم

4) ای كاش نامه اعمالم را دریافت نكرده بودم

5)ای كاش از مسخره كنندگان نبودم

یكی از مهمترین حسرت هایی كه می توان در واپسین لحظات عمر و بعد از مرگ از زبان افراد شنید ،حسرت همنشین شدن با شیطان است.

حسرتی كه اگر به آن در دنیا جامه عمل می پوشاندند به موفقیت های چشمگیری دست پیدا می كردند، اما امروز با همنشینی با شیطان شكستی غیر قابل جبران در پیش روی آنها قرار دارد و جز حسرت و اندوه كاری از پیش نمی برند و به همین جهت حسرت خود را اینگونه بیان می كنند:

(وَمَن یَعْشُ عَن ذِكْرِ الرَّحْمَنِ نُقَیِّضْ لَهُ شَیْطَانًا فَهُوَ لَهُ قَرِینٌ وَإِنَّهُمْ لَیَصُدُّونَهُمْ عَنِ السَّبِیلِ وَیَحْسَبُونَ أَنَّهُم مُّهْتَدُونَ : و هر كس از یاد [خداى‏] رحمان دل بگرداند، بر او شیطانى مى‏گماریم تا براى وى دمسازى باشد.!» (زخرف‌:‌36‌)

یکی از راه هایی که سبب تقویت و تثبیت ایمان می شود و سیر قلبی انسان را به سوی معبودش سرعت می بخشد، ذکر است. ذکر به معنای یادآوری (حضور معنی در نفس)، در مقابل نسیان و غفلت آمده است. خداوند پیامبرش را «مُذَکِّر» یعنی تذکردهنده لقب داده است: «اِنَّما انت مُذَکِّرٌ، لَستَ علیهم بِمُصَیطِر»

کسی که به خدا توجه ندارد، هر قدر برای به دست آوردن لذت ها و منافع مادی و ظاهری تلاش کند، بنا به فطرت خداجویش که همواره او را به سوی کمالات فرامی خواند، لذت های به دست آمده او را سیراب نمی کند. آرام و قرار نمی گیرد. او یا همواره در حسرت آن چیزهایی است که ندارد یا در ترس و اندوه از دست دادن چیزهایی است که به دست آورده ایت. پس هرگز روی آرامش و اطمینان را نمی بیند.

کسی که خدا را تنها پناه خود می شناسد و می داند پروردگار بر زندگی او نظارت دقیق دارد و حکومت بر سراسر جهان از آنِ اوست، فریب لذت های زودگذر دنیا را نمی خورد. او می داند آنچه دارد، امانتی است که باید در مسیر پیشرفت معنوی اش به کار گیرد. پس هدف خود را دنیا و رسیدن به نعمت های آن قرار نمی دهد تا با زوال آن دست خوش درد و اندوه شود یا از احتمال زوال آن نگران باشد.

قرآن می فرماید:

هُوَ الَّذی أَنْزَلَ السَّکینَةَ فی قُلُوبِ الْمُوءْمِنینَ لِیَزْدادُوا إیمانًا مَعَ إیمانِهِمْ. (فتح: 4)

خداوند، آرامش را بر دل های مؤمنان نازل کرد تا بر مراتب ایمان خود بیفزایند

باید گفت سلاح شیطان برای گمراه کردن و وادار کردن مردم به فراموشی از یاد خدا و به طور کلی فراموش کردن خیر و مصلحت خودشان، همان نفوذ و تأثیر او در آنان از راه شهوت هاست. علاقه طبیعی انسان به اشباع لذت ها، راه نفوذ را بر شیطان می گشاید تا با غفلت و فراموشی از آنچه به صلاح و خیر اوست، از خدامداری دور و به خودخواهی ها نزدیک شود. در آیه های گوناگون قرآن از زبان شیطان خطاب به خداوند متعال، به این حقیقت اشاره شده است که او به گمراه کردن همه بندگان خدا جز بندگان خالص او خواهد پرداخت.

شخصی از امام صادق علیه السلام پرسید: من گاهی شاد و گاهی افسرده ام و حالات روحی متفاوتی دارم. دلیلش چیست؟ حضرت فرمود: خداوند برای هر کس یک ملک و یک شیطان قرار داده است. اگر از یاد خدا غافل شود، شیطان به او نزدیک شده و دلتنگ می شود. قرآن کریم به روشنی به این مسئله اشاره می کند:

إِنَّما یُریدُ الشَّیْطانُ أَنْ یُوقِعَ بَیْنَکُمُ الْعَداوَةَ وَ الْبَغْضاءَ فِی الْخَمْرِ وَ الْمَیْسِرِ وَ یَصُدَّکُمْ عَنْ ذِکْرِ اللّهِ وَ عَنِ الصَّلاةِ فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُونَ. (مائده: 91)

شیطان می خواهد با شراب و قمار میان شما کینه و دشمنی افکند و شما را از یاد خدا و نماز باز دارد. آیا خویش را باز می دارید.

قرآن تاکید دارد که شيطان هيچگونه سلطه اي بر افراد با ایمان كه بر خدا توكل مي كنند، ندارد و بر كساني سلطه دارد كه شیطان را ولي خود مي گيرند و نيز بر كساني است كه به خداي تعالي شرك مي ورزند.

میزان آرامش هر کس متناسب با توجه او به خداست. بی شک آرامش و استقرار و امنیت نفس تنها برای مؤمن محقق می شود؛ زیرا ایمان وی به خدا، او را نسبت به یاری پروردگار امیدوار می سازد. همین احساس مؤمن که خدا یار و یاور اوست، ضامن استقرار امنیت و آرامش او خواهد بود. و به تعبیر باباطاهر:

دل های ذکرگویان، همچون کشتی بزرگ در دریای پرتلاطم زندگی، باصلابت و استوارند و دل های غافل همچون زورق سبکی با نسیمی متزلزل می شوند. کشمکش های زندگی، پیوسته برای بشر منشأ پریشانی و ناراحتی است. برای رسیدن به ساحل آرامش باید با هدایت صحیح غریزه ها و ایجاد تعادل میان نیازهای روحی و جسمی و نگرش صحیح به رویدادها، هدفمندی و تداوم یاد خدا، قوت روحی خویش را افزایش دهیم

حضرت علی علیه السلام می فرماید: یاد خدا سرمایه هر مؤمنی است که او را از شر شیطان حفظ می کند.

امید مجد

قرآن کریم هوشیاری اهل تقوا را در مقابل وسوسه شیطان، به وسیله ذکر می داند که موجبات بینایی و بصیرت آنان را فراهم می آورد.