آیه نورانی شب هشتم ماه مبارک رمضان

توکل، همان دل بستگی و اعتماد کامل به پروردگار است که پس از کمال معرفت حاصل می شود. زیرا که آدمی هر اندازه خدارا بهتر بشناسد و از قدرت و حکمت او بیشتر آگاه شود، توکل و دل بستگی او به آن ذات بی همتا بیشتر می شود.

مام جواد(ع) در کلامي گهر بار فرمود:

"مَن وَثَّقَ بِاللهِ اَرَاهُ السُرُورَ، وَ مَن تَوَکَّلَ عَلَي الله کَفَاهُ الاُمُورَ، وَ الثِقَةُ بالله حِصنٌ لَا يتَحَصَّنُ فِيه إلَّا المُؤمِنُ، وَ التَّوَکَّلَ عَلَي الله نَجَاةٌ مِن کُلِّ سُوءٍ وَ حِرزٌ مِن کُلِّ عَدُوٍّ؛8 هر کس به خداوند اعتماد کند، خدا شادماني را به او بنماياند و هر کس به خدا توکل کند، خدا امورش را کفايت مي‌کند. اعتماد به خدا، دژي است که تنها مؤمن در آن محافظت مي‌شود و توکل به خدا، نجات يافتن از هر بدي و در امان ماندن از هر دشمني مي‌باشد."

امام جواد(ع) فرمود:

"کَيفَ يضيعُ مَنَ الله کَافِلُه وَ کَيفَ ينجُو مَنَ الله طَالِبَه وَ مَنِ انقَطَعَ اِلَي غَيرِ اللهِ وَکَّلَهُ الله اِلَيهِ؛ چگونه ضايع مي‌گردد کسي که خداوند کفيل او باشد؟ و چگونه نجات مي‌يابد انساني که خداوند طالب اوست؟ (انسان فقط به دست خداوند نجات مي‌يابد) آنکه به غير خدا دلبستگي داشته باشد، خداوند او را به آنکه طالب اوست، وامي‌گذارد

يکي را به سر، تاج شاهي نهي        يکي را به دريا، به ماهي دهي        يکي را برآري و قارون کني        يکي را به ناني، جگر خون کني

زمام همه امور به دست اوست و بسط و قبض هر کاري در يد قدرت او.       هيچ کس بي امر او، در ملک او

در نيفزايد سر يک تار مو       واحد اندر ملک و او را يار ني      بندگانش را جز او سالار ني

مراحل توکل:

توکل دارای مراتبی است که عبارتند از:

الف : ضعیف ترین درجات توکل اینکه انسان اعتمادش به خدا مانند اعتماد به وکیل در دعاوی باشد . در این مرتبه عمده نظر به حل شدن کار است.

ب : حالت متوسط : غیر خدا را نشناسد و به جز او به کسی پناه نبرد ؛ مانند وابستگی طفل به مادرش؛ و این مرتبه متوسط توکل است.

ج : عالی ترین درجه توکل حالتی است که فرد خود را صد در صد وابسته به خدا می بیند ، مانند میت در نزد غسال

«ما من شی احب الی الله عزوجل من بیت یعمر فی الاسلام من نکاح» در اسلام هیچ خانه ای بهتر نیست که آباد شده به وسیله ازدواج، هر کس بخواهد کار خیر انجام بدهد بهترین کار خیر و بنیان خیر اینکه کاری کند که ازدواج آسان در جامعه صورت بگیرد. از آن طرف «ما من شی ابغض الی الله من بیت یخرب فی الاسلام بالفرقه » هیچ چیزی مبغوض تر پیش خدا و مورد بغض خدا قرار نمی گیرد مگر خانه ای که خراب بشود به واسطه جدایی،

«توکل آن است که آدمی بداند تمامی اشیا، بدون اراده خداوند، بی تأثیر خواهند بود. نه طعام، بی اذن خداوند موجب سیری خواهد شد و نه آب، بی اجازه حق تعالی رفع عطش خواهد کرد و اینکه تا خداوند نخواهد، نه دواها شفابخش خواهند بود و نه سم ها کشنده و نه آتش سوزاننده». به قول حکیم نظامی گنجه ای:

از درجات بالای توکل، آن است که حال توکل کننده با خداوند خویش، مانند حال کودک با مادر خویش است. کودک جز مادرش کسی را نمی شناسد و جز برای او بی تابی نمی کند و جز به او به کسی اعتماد ندارد. همین که او را می بیند ـ در هر حالی که باشد ـ دامنش را می گیرد و از او جدا نمی شود.

اگر در غیاب مادر مشکلی برای کودک به وجود آید، اول چیزی که بر زبانش جاری می شود، لفظ مادر است و نخستین چیزی که به قلبش خطور می کند، مفهوم مادر است؛ زیرا مادر، تنها پناهگاه اوست.

حکایتی از توکل آیت اللّه العظمی بروجردی

آیت اللّه حاج سید مصطفی خوانساری نقل می کند:

در یکی از سال ها پیش از رمضان، حضرت آیت اللّه بروجردی فرمود: در این ماه وجوهات از طرف مردم نرسیده است، بنابراین نمی توانیم شهریه طلاب نجف وقم را پرداخت کنیم.

عرض کردم: آیت اللّه سید ابوالحسن اصفهانی هر وقت پول نداشت، از جای دیگر قرض می کرد و شهریه را می داد. پس از آنکه پول به دست شان می رسید، قرض شان را ادا می کرد. شما نیز همین کار را بکنید. فرمود: من تاکنون به غیر از خداوند متعال، به احدی اظهار حاجت نکرده ام و این کار را نمی کنم.

دو روز گذشت، شب بود و من دربیرونی خانه ایشان بودم. ساعت یازده شب شخصی واردشد و گفت: ده دقیقه با آقا کار دارم. توسط خادم پیغام دادم. آقا این شخص رابه حضور پذیرفت. طولی نکشیدکه این شخص رفت.

صبح که خدمت آقا رسیدم، فرمود: تا سه ماه شهریه نجف و قم و دیگر شهرهای ایران را داریم.

رابطه ایمان به خدا و اعتماد به حضرت باریتعالی، با توکل بسیار قوی است. خدای متعال در قرآن می فرماید: "و علی الله فلیتوکل المومنون"، یعنی افراد با ایمان به خدا توکل می نمایند. (سوره مائده)