مثل یک رویا یا حقه است، نه؟ فکر این که کودک شما بتواند بی‌دردسر از توالت استفاده کند، آن هم فقط در چند روز یا حتی در طول یک بعدازظهر، به نظر باور نکردنی می‌آید. اغلب مادرها دست کم چند ماه به این موضوع (و همه سختی‌های مربوط به فرش و شلوار و آبکشی) فکر می‌کنند و حتی نزدیک شدن به لگن بچه هم آن‌ها را دچار تپش قلب می‌کند!
در این صفحات ما روش آموزش سریع را برای 3 روز به صورت یک ساختار گام به گام توضیح می‌دهیم تا مطمئن باشید چیزی را جا نینداخته‌اید. یادتان باشد استفاده از این روش یا هر روش دیگری، به این معنا نیست که کودک پس از آن دیگر مثل آدم‌های بزرگ از توالت استفاده می‌کند. موفقیت در این روش، یعنی کودک شما استفاده از توالت را به پوشک ترجیح بدهد، اما همچنان ممکن است گاهی خرابکاری کند و شما باید کمکش کنید تا پیشرفت کند. کمک به کودک وقتی کامل می‌شود که امکان استفاده راحت از توالت برای کودک‌تان به صورت مستقل کاملا وجود داشته باشد. چیزهایی هم هست که باید یادش بدهید؛ مثلا این که چطوری شلوارش را پایین بکشد و دوباره پایش کند، لگن توالت را خالی کند و دست‌هایش را با صابون بشوید. این چیزها ممکن است چند ماه طول بکشد و شما مجبور باشید تا آن وقت خودتان همراهی‌اش کنید. برای همین است که بهتر است به این برنامه 3 روزه، به عنوان آخرین ضربه‌ای نگاه کنید که به توپ در حال پرواز به سمت دروازه می‌زنید. مهم‌ترین چیز این است که یادتان باشد هیچ روشی «درست و بی‌اشکال» نیست، مگر آن که برای خودتان و بچه‌تان درست از آب دربیاید!
خودتان برای آموزش توالت آماده‌اید؟!
تکنیک کودک بی‌پوشک یک روش «بدون پوشک» است. یعنی احتمال خرابکاری و آبکشی در این روش بیشتر از 100 درصد است! بنابراین باید از قبل خودتان را برای هر چیزی آماده کنید. اگر حوصله این طور کارها را ندارید، می‌توانید از شورت‌های آموزشی استفاده کنید، اما دیگر انتظار تمام شدن ماجرا در 3 روز را نداشته باشید. روش‌هایی که همراه با پوشک هستند و مثلا مادر در ساعات معینی بچه را به دستشویی می‌برد، ممکن است ماه‌ها طول بکشند. اما این یک روش تضمینی چند روزه است. اگر واقعا می‌خواهید این روش برای‌تان کار کند، باید بچه‌تان را لخت رها کنید! اگر این موضوع برای‌تان غیرقابل تحمل است، از یک روش دیگر استفاده کنید. در غیر این صورت، الان بهترین زمان برای شروع است. اگر از همین حالا خودتان را آماده کنید، می‌توانید تابستان را بدون پوشک سپری کنید! هورا!
آموزش توالت
یک لگن آموزشی کودک که او خودش به تنهایی بتواند رویش بنشنید. اگر بتوانید برای هر جای خانه (مثلا اتاق خودش، هال، آشپزخانه، توالت و حمام) یکی تهیه کنید، فوق‌العاده است.
یک عالمه آب یا آبمیوه و مایعات دیگر برای نوشیدن جایزه برای هر بار استفاده مطلوب(!) از لگن (شکلات، چیپس یا هر چیز دیگری که کودک‌تان واقعا دوست داشته باشد و شما معمولا او را از خوردن‌اش محروم می‌کنید!)
شلنگ یا ظرف آب و یک عالمه دستمال و سطل و این طور چیزها برای پاک کردن رخدادهای تصادفی در وسط خانه.
چند دست شلوار یا شورت راحت که فوری پایین بیایند؛ برای وقت‌هایی که بیرون از خانه هستید.
چند دست زیرانداز جاذب آب یک بار مصرف (می‌توانید از داروخانه تهیه کنید) برای جاهای خاص که نمی‌خواهید احیانا کثیف شوند؛ مثلا روی صندلی ماشین یا مبلی که روی آن می‌نشینید. بهتر است آن را طوری پهن کنید که کودک‌تان متوجه آن نشود، مثلا زیر روکش اصلی صندلی.
یک ماه قبل از شروع
کنترل کنید که کودک‌تان برای شروع برنامه آموزش توالت آماده است یا نه. آمادگی، یعنی این که کودک‌تان بعد از هر بار دستشویی برای 2 ساعت یا بیشتر خشک می‌ماند، از شما می‌خواهد که به توالت برود، دوست ندارد پوشکش کنید و در زمان‌های نسبتا مشخصی در روز مدفوع می‌کند. اگر کودک شما 28 ماهگی را پشت سر گذاشته باشد، به احتمال زیاد این نشانه‌ها را خواهد داشت. هر چه سن بچه‌ها بیشتر از 28 ماه و نزدیک‌تر به 3 سالگی باشد، موفقیت این روش بیشتر تضمین می‌شود.
برنامه کاری‌تان را خالی کنید و 3 روز را دربست کنار بگذارید و روی آموزش توالت تمرکز کنید. یک نفر دیگر (پدر، مادربزرگ یا پرستار) را هم کنار دست‌تان داشته باشید تا حداقل در 2 روز اول کمک‌تان کند.
یک جور «سرود توالت» اختراع کنید! هدف این است که با رقص و سرود و خوشحالی کودک را به خاطر موفقیتش تشویق کنید و برای ادامه دادنش به او انگیزه بدهید. بنابراین این سرود می‌تواند یک آواز باشد، یک هورای دسته‌جمعی یا یک رقص 3 نفره با کودکی که توی هوا پرت می‌شود! به این فکر کنید که کودک‌تان چطوری‌اش را دوست دارد.
2 تا 5 هفته قبل از شروع آموزش، کودک‌تان را با لگنش آشنا کنید. وقت‌هایی که خودتان، همسرتان یا نزدیکان دیگری که با آن‌ها رودربایستی ندارید، می‌خواهید به توالت بروید، به او اطلاع بدهید که دارید برای چه کاری می‌روید! می‌توانید مراحل توالت را از پایین کشیدن شلوار تا سیفون و شستن دست‌ها برایش توضیح بدهید. حتی می‌توانید بعد از توالت، همراه با همسرتان برای خودتان سرود توالت را اجرا کنید! (اگر والدین این کار را برای خودشان بکنند، کودک حس می‌کند این یک تفریح خانوادگی است!) می‌توانید این کار را برای عروسک‌های کودک‌تان هم اجرا کنید و تمام مراحل توالت را به او نشان بدهید.
یک هفته قبل از شروع
یک بسته پوشک را به کودک‌تان نشان بدهید و بگویید که از چهارشنبه (یا هر روز دیگری که قرار است آغاز تعطیلات 3 روزه آموزش پوشک‌تان باشد) دیگر نیازی به این‌ها ندارید و او قرار است بی‌پوشک بگردد. این را به عنوان یک ماجرای مفرح و هیجان‌انگیز معرفی کنید. به او بگویید هر وقت این بسته پوشک تمام شود، دیگر نیازی نیست او پوشک به پا کند و آزاد است!
یکی از علت‌های کارآمدی این روش (و علت این که به آن روش «کودک، بی‌پوشک» می‌گویند) این است که بچه‌ها عاشق این هستند که بی‌لباس بگردند!
اولین روز آموزش
همراه با کودک‌تان از خواب بیدار شوید. پوشکش را باز کنید. بهتر است کودک‌تان لباسی داشته باشد که مزاحم نشستن او روی لگن نشود. یک دامن کوتاه (بدون شورت) برای دخترها عالی است. برای پسرها هم فقط یک شورت راحت‌تر است. از حالا به بعد شما و همسرتان باید چشم بدوزید به بچه‌تان تا اگر نشانه‌هایی از نیاز به دستشویی دیدید، او را فوری به نزدیک‌ترین لگن برسانید.
در طول روز همگی (یعنی خودتان، همسرتان و کودک‌تان) را مجبور کنید میوه و چیزهای آبکی بخورند و کلی آب و شربت دم دست بگذارید که چیزی برای توالت داشته باشید! هر وقت خودتان خواستید به توالت بروید، به کودک‌تان بگویید و مراحل را برایش توضیح دهید. جای دقیق لگن را به او نشان بدهید و بگویید که چه انتظاری از او دارید.
اگر کودک‌تان روی لگن نشست و کارش را انجام داد، موفقیتش را به او تبریک بگویید، حتی اگر بیشترش روی زمین ریخته بود و فقط یک قطره‌اش به لگن رسیده بود! اگر این طوری شد، سرود توالت را با هم اجرا کنید و حتی می‌توانید به او جایزه هم بدهید. بعد از 10 تا 12 بار، معمولا بچه‌ها یاد می‌گیرند به صورت مستقل از لگن استفاده کنند.
اگر یک اتفاق ناخوشایند رخ داد (مثلا مبل یا فرش کثیف شد) نگویید «چیزی نیست!». به جایش با یک لحن ملایم و کمی ناراحت بگویید «جیش (یا پی‌پی) توی لگن!» و به کودک‌تان کمک کنید تا فرش و مبل را تمیز کنید. به هیچ عنوان سرش داد نزنید و به خاطر اتفاقی که افتاده، شرمنده‌اش نکنید. اتفاق، حتما می‌افتد!
قبل از زمان خواب بعدازظهر و خواب شبانه، به کودک‌تان بگویید که وقت توالت است (از او نپرسید که می‌خواهد برود یا نه، چون جوابش نه خواهد بود!) و بعد پوشکش کنید، مگر این که مطمئن باشید خشک می‌ماند.
روز دوم آموزش
روش روز اول را ادامه بدهید. تنها تفاوت این است که در روز دوم می‌توانید یک ساعت در بعدازظهر بیرون بروید. صبر کنید تا او در لگن کارش را بکند و بعد سریع از خانه بیرون بزنید! این طوری به او می‌فهمانید که بین زمان بیرون رفتن از خانه و دستشویی کردن، ارتباطی وجود دارد. ضمنا با این کار کودک‌تان را با «توالت درخواستی» هم آشنا می‌کنید، یعنی قبل از بیرون رفتن از او بخواهید که توالت کند.
موقع بیرون رفتن پای کودک‌تان یک شلوار راحت بکنید و برایش پوشک یا شورت آموزشی نپوشانید. قرار است برای هر رخدادی، داخل خانه یا بیرون آن کودک را آزاد بگذارید. با این حال چند دست لباس با خودتان بردارید؛ شاید خیلی هم خوش شانس نبودید!
بهتر است برای بیرون رفتن یک جای نزدیک را انتخاب کنید تا پیاده (بدون ماشین) بروید. قدم زدن در محله (حتی اطراف ساختمان خودتان) یا رفتن تا پارک نزدیک خانه، این امکان را مهیا می‌کند که یک لگن کوچک را هم با خودتان ببرید. در این مرحله، انتظار نمی‌رود که کودک بتواند خودش را یک ساعت نگه دارد.
روز سوم آموزش
همان روش روز اول را ادامه بدهید، اما می‌توانید صبح و عصر برای یک ساعت بیرون بروید. هر بار قبل از رفتن از کودک‌تان بخواهید توالت کند و بعد بیرون بروید.
برای بیرون رفتن همان کارهای قبلی را بکنید؛ شلوار راحت، لگن کوچک همراه و لباس‌های اضافه.
بعـد از آمـوزش
بعد از این تعطیلات طولانی می‌توانید انتظار داشته باشید که کودک‌تان هر بار که لازم دارد، خودش را به لگن برساند یا به شما بگوید که کمکش کنید. اما برای رسیدن به نتیجه مطلوب، همچنان باید انتظار اتفاقاتی را داشته باشید.
برای 3 ماه آینده، به کودک‌تان اجازه بدهید با شورت یا با یک شلوار شل و ول در خانه بگردد. پوشک را فقط برای خواب شبانه استفاده کنید. بیرون از خانه هم شلوارهای راحت پای او کنید که پایین کشیدن‌شان ساده باشد.
شورت‌های آموزشی یا لباس‌های زیر تنگ برای بچه حس پوشک را دارند و استفاده از آن‌ها قبل از 3 ماه کودک‌تان را ترغیب می‌کند که توی همان‌ها کارش را انجام بدهد. بعد از 3 ماه بدون هیچ رخداد غیر منتظره، می‌توانید به او شورت بپوشانید.
وقتی بیرون می‌روید، لگن کوچک‌تان را همراه‌تان ببرید. در محیط‌های عمومی از آن در دستشویی‌های عمومی استفاده کنید یا از تبدیل‌های توالت فرنگی برای او استفاده کنید. حتما دست‌های خودتان و کودک‌تان را بعد از استفاده از توالت بشویید.
اگر آموزش 3 روزه جواب نداد
اگر کودک شما بعد از آموزش 3 روزه هیچ اشتیاقی برای استفاده از لگن نشان نداد، 6 تا 8 هفته وقفه ایجاد کنید و دوباره امتحان کنید. اگر کودک‌تان کمتر از 75درصد موفقیت نشان بدهد یا اصلا برایش اهمیتی نداشته باشد که زیر پایش خیس می‌شود، آموزش را متوقف کنید و به بعد موکول کنید.
مثبت و منفی‌های آموزش 3 روزه توالت
چیزهای خوب
روش آموزش 3 روزه «کودک، بدون پوشک» یک روش آسان است که هر مادر و پدری می‌توانند آن را دنبال کنند. اگر به نظرتان آموزش توالت رفتن یک فرایند مخوف و پراضطراب است، یا فکر می‌کنید آموزش آن غیر ممکن است، این روش را انتخاب کنید!
این روش خیلی سریع جواب می‌دهد؛ در نتیجه برای مادرهای شاغل یا آن‌هایی که مجبورند در مدت مشخصی این ماجرا را تمام کنند (مثلا اگر انتظار فرزند دوم را می‌کشید یا یک سفر کاری در پیش دارید) مفید است. ضمنا کودک‌تان هم به خودش افتخار می‌کند و احساس استقلال به دست می‌آورد. علاوه بر این، شما می‌توانید پول‌هایی را که برای خریدن پوشک خرج می‌کرده‌اید، کنار بگذارید و به خاطر پوشک‌های کثیف‌تان هم کمتر به محیط زیست آسیب می‌زنید!
این روش به جایزه دادن متکی نیست و تشویق کودک در حد سرود توالت یا یک آواز تشویقی است. بنابراین لازم نیست نگران این باشید که کودک‌تان برای توالت به جایزه (مثلا شکلات) وابسته می‌شود. ضمنا با این روش شما توالت را به یک فعالیت مفرح و بامزه تبدیل می‌کنید و از تبدیل شدن کودک‌تان به یک موجود بیزار از توالت (که باید برای بردنش به دستشویی دنبالش بدوید و التماسش کنید) جلوگیری می‌کنید.
چیزهای بد
این که 3 روز در خانه بمانید و چشم‌های‌تان را به کودک‌تان بدوزید تا متوجه کوچک‌ترین نشانه و تحرک از او برای نیاز به توالت شوید، کمی سخت است. البته این موضوع معمولا پس از روز اول و با یادگیری کودک راحت‌تر می‌شود. اگر هر دو (شما و همسرتان) شاغل باشید، این موضوع سخت‌تر هم می‌شود و شاید نیاز به یکی دو روز مرخصی داشته باشید.
این که کودک‌تان بخواهد 3 روز در خانه لخت بگردد، شاید برای‌تان خوشایند نباشد. ممکن است شما این کار را غیراخلاقی بدانید، در حالی که خانواده‌های دیگری مشکلی با این که کودک‌شان را با خودشان به توالت ببرند و مراحل کار را نشانش بدهند هم نداشته باشند. این به وضعیت فرهنگی خودتان مربوط است و شما باید روشی را که خودتان می‌پسندید، انتخاب کنید. اگر دوست ندارید کودک‌تان کاملا لخت باشد، می‌توانید یک دامن پای دخترتان کنید یا یک شورت شل و آویزان پای پسرتان. ضمنا، فصل سرما هم می‌تواند مانع اجرای این روش باشد. شاید لازم باشد دمای شوفاژهای خانه را کمی زیاد کنید یا برای اجرای برنامه تا تابستان صبر کنید.
چند تجربه واقعی برای اجرای برنامه «کودک بدون پوشک»
من این برنامه را در کمال ناامیدی شروع کردم! آن موقع کودک دومم را باردار بودم و ترجیح می‌دادم هر چه سریع‌تر این ماجرا تمام شود، اما امید نداشتم که واقعا این اتفاق رخ بدهد. روز اول بی‌نهایت تاسف‌بار و ناامید کننده بود. دخترم حتی متوجه نمی‌شد که دریاچه زیر پایش کاردستی خودش است! حتی تلاشی هم برای رسیدن به لگن نمی‌کرد. وقتی روز اول به شب رسید، مطمئن بودم که اشتباه کرده‌ام و زود اقدام کرده‌ام. تعداد شورت‌های شسته شده روی بند 12 تا بود و آن قدر خانه را آب کشیده بودیم که دیگر هیچ حوله و دستمال خشکی نداشتیم. من دچار کمردرد شده بودم و همسرم تمام روز داشت حوله می‌شست. روز دوم همه چیز خیلی بهتر بود. تعداد آب‌کشی‌ها به 3 بار رسید. دخترم سعی کرده بود خودش را به لگن برساند، اما در اغلب اوقات موفق نمی‌شد. با این حال انگار تازه دخترم فهمیده بود که قضیه از چه قرار است! روز سوم عالی بود. آبکشی تمام شد. ما موفق شده بودیم!
قاطع باشید. به خودتان بگویید: همین است؛ 3 روز دیگر همه چیز تمام شده است! چشم‌های‌تان را به روی سختی‌ها ببندید و شروع کنید.
از کلی وقت قبل به ماجرا فکر نکنید و خودتان را نترسانید. ماجرا واقعا ساده‌تر از چیزی که فکرش را می‌کنید، پیش می‌رود. خیلی از مادرها بعد از این که کودک‌شان را از پوشک گرفتند، می‌گویند اگر می‌دانستم این قدر ساده است، زودتر می‌گرفتم!
اگر برای فرش‌ها یا مبل‌های‌تان نگرانید، جمع‌شان کنید! فرش‌های گران قیمت‌تان را لوله کنید و روی مبل‌های‌تان روکش بکشید تا نخواهید تمام مدت به آن‌ها فکر کنید. به هر حال آب کشیدن یک متر سرامیک راحت‌تر از شستن فرش 9 متری است.
اگر نمی‌خواهید همه جای خانه‌تان را شلنگ بکشید، یک جا در خانه‌تان را که آب کشیدنش آسان‌تر است (مثلا آشپزخانه یا راهروی جلوی حمام یا دستشویی) برای کودک‌تان جذاب کنید. خودتان همان جا بپلکید و اسباب بازی‌های او را هم همان جا بیاورید. شاید بهتر باشد 3 روز خانوادگی در همین محل اطراق کنید!
می‌توانید به جای سرود توالت، از جایزه‌هایی مثل شکلات و چیپس استفاده کنید یا فقط قول یک سه‌چرخه را بدهید.
لگن را دم دست بگذارید! تجربه من نشان داد این که دخترم روز اول سراغ لگن نمی‌رفت، به خاطر دوری‌اش بود. عضلات بچه‌ها هنوز آن قدر سفت نیست که بتواند جلوی ریزش ادرار را تا رسیدن به لگن بگیرد. اگر لگن درست بغل دست بچه باشد، او می‌تواند فوری رویش بنشیند. اما رسیدن تا دستشویی، کار سختی است. بهترین کار این است که همان جا، وسط خانه یا اتاق یا آشپزخانه (هرجا که کودک بیشتر حضور دارد) یک زیرانداز ضدآب بیندازید و لگن را رویش بگذارید. این طوری احتمال موفقیت و در نتیجه اعتماد به نفس کودک را بیشتر می‌کنید. من این کار را روز دوم انجام دادم و فوری نتیجه‌اش را دیدم!
چطور همه جا را تمیز کنیم؟
احتمال این که مجبور شوید چند جا را آب بکشید، قطعی است. پس از قبل خودتان را آماده کنید.
برای آب کشیدن زمین، باید از آب جاری یا کر استفاده کنید. یک شلنگ که به شیر آب وصل شده، نجسی را تمیز می‌کند. اول عین نجاست (ادرار یا مدفوع) را با دستمال کاغذی خشک کنید. بعد روی آن آب بگیرید. اگر در آن محل آب‌رو (چاه) وجود داشته باشد(مثل دستشویی یا حمام یا آشپزخانه)، کارتان خیلی راحت است. آب بگیرید و سعی کنید بدون پخش و پلا شدن آب، وارد راه‌آب شود.
اگر آب‌رو ندارید (مثلا وسط هال یا پذیرایی یا اتاق نجس شده) بعد از تمیز کردن نجاست، دور تا دور محل نجاست را حوله یا دستمال بچینید؛ طوری که آب به بیرون محیط درز نکند. روی نجاست آب بریزید. آب را با حوله‌ها کاملا جمع کنید (مواظب باشید به بیرون محیط دایره حوله‌ها درز نکند) و حوله‌ها را در یک لگن بیندازید. اگر از آب شلنگ استفاده می‌کنید با یک بار آب ریختن و کاملا جمع کردن، محل پاک می‌شود. اما اگر به آب جاری دسترسی ندارید و مثلا با پارچ آب، آب می‌ریزید، باید این کار را 3 بار تکرار کنید. با 3 بار آب ریختن و خشک کردن، محل پاک می‌شود.
برای شستن لباس‌های بچه (و احیانا حوله‌هایی که برای پاک کردن زمین استفاده کرده‌اید) کافی است آن‌ها را زیر شیر آب بگیرید و چند بار خیس کنید و بچلانید تا مطمئن شوید که آب داخلش بیرون آمده و تمیز شده.
برای شستن خود بچه، یک بار آب ریختن با شلنگ کافی است. زیاد بچه را نشویید. اذیت می‌شود.
اگر وسیله‌ای مثل مبل و میز نجس شد، بهترین راه این است که آن را ببرید توی حمام و یک بار رویش آب شلنگ بگیرید. در غیر این صورت باید همان روش آب ریختن و خشک کردن را اجرا کنید.
