آسمانی لاجوردی، انبوه جنگل‌های بنه يا پسته وحشی، سرزمينی كه پوشش آن از گدازه‌های آتشفشانی است و يک معماری ويژه با خانه‌هايی در دل كوه را كه كنار هم بگذاريد نتيجه‌اش می‌شود «روستای تاريخی مِيمَند» كه مركز دهستان ميمند از توابع شهرستان شهربابک است و در استان كرمان قرار دارد. اين روستای تاريخی را می‌توان در 38 كيلومتری شهرستان شهربابک، در نزديكی محور يزد – سيرجان– بندرعباس و در مسيری كوهستانی یافت.
برنده جايزه مركوری
در مجموع 406 كيچه اين روستا، 2560 اتاق وجود دارد و درجه حرارت اين اتاق‌ها حدود 5 درجه با بيرون متفاوت است؛ يعنی در تابستان 5 درجه خنک‌تر و در زمستان 5 درجه گرم‌تر است. ساكنان اين روستا آداب و رسوم خاص خودشان را دارند و در زبان و گويش آن‌ها هنوز از كلمات پهلوی ساسانی استفاده می‌شود. روستای 3 هزار ساله ميمند تنها روستای تاريخی در جهان است كه هنوز روابط سنتی زندگی در آن جريان دارد و می‌توان تعامل انسان و طبيعت را به خوبی در آن مشاهده كرد. اين روستا هفتمين منظر فرهنگی، طبيعی و تاريخی جهان است كه جايزه «مركوری» را دريافت كرد.
غارهايی به نام خانه
در اين روستای فوق العاده حدود 406 واحد مسكونی در دل كوه وجود دارد كه تمام سنگی است و به آن «كيچه» می‌گويند. تمام اين خانه‌ها در دل صخره‌های روبروی هم كنده شده و اگرچه نمای بيرونی‌شان فقط ورودی خانه است كه مثل سوراخی در دل كوه پيداست ولی خانه‌ها حياط نیز دارند و جالب اين كه گاهی كنار حياط جايی برای نشستن و هواخوری هم تعبيه شده است. خانه‌های ميمند كه به دوره‌های زمين‌شناسی 2 تا 3 هزار سال پيش مربوط می‌شود، هم اكنون سكونتگاه نزديک به 140 نفر است كه يا هيچ گاه از سرزمين مادری خود كوچ نكرده‌اند يا به تازگی بازگشته‌اند و قصد زندگی در سكونتگاه نياكان‌شان را دارند.
زندگی در 3 فصل
مردم ميمند 4 ماه اول سال را در دشت‌های پايين ميمند زندگی می‌كنند و 4 ماه دوم را در آبادی‌های اطراف و باغ‌ها به سر می‌برند. ميمندی‌ها فقط 4 ماه سوم سال را در خانه‌های صخره‌ای اين روستا ساكن می‌شوند. خانه‌های صخره‌ای ميمند در تابستان خنک و در زمستان كاملاً گرم هستند. مردم ميمند با كمترين تخريب و صرف حداقل انرژی بيشترين بهره را از طبيعت برده‌اند و آداب و سنن آن‌ها نيز هنوز پويا و فعال است. موقعيت اين روستا از لحاظ استراتژيک نیز حائز اهميت است. به قول ميمندی‌ها؛ اگر در ابتدای ميمند كه آن را گلوگاه می‌نامند 2 تفنگچی دو طرف رودخانه مستقر شوند، به راحتی می‌توانند از ده دفاع كنند.
آسمانخراش‌های چند هزار ساله
تمام اتاق‌های اين ده در دامنه كوه كنده شده و هر كوچه كنده شده در دل كوه به 3 يا 4 اتاق محدود می‌شود. خانه‌ها دودكش و بخاری ندارند و كاملاً بدون منفذ است. اين خانه‌ها از نظر تاريخی از آثار اوليه تمدن بشری محسوب می‌شوند. در واقع خانه‌های اين روستا در كنار هم شبيه آسمانخراش موربی است كه هزاران سال پيش در دل سنگ و كوه كنده شده است. اين بنای باستانی بی‌گمان از نخستين سكونتگاه‌های بشری در ايران به شمار می‌رود یعنی به دورانی كه هنوز ايرانيان مهرپرست بودند و كوه‌ها را مقدس می‌شمردند. هنوز كسی نمی‌داند كه اين مجموعه به دست چه كسانی خلق شده و انگيزه اين مردمان از احداث چنين بناهايی چه بوده اما انگيزه مردمان آن زمان بسيار اهميت دارد چون در آن زمان و با وسايل ابتدايی، آفرينش این مجموعه باعظمت با چنین معماری بی‌نظير، قابل تحسين است.
پناهگاهی طبيعی
لايه آذرين ضخيمی كه روی روستا وجود دارد، مانند دژی طبيعی از نفوذ به روستا جلوگيری می‌كند. تنها مسير دسترسی، شيارهايی طبيعی به نام رخنه است كه در مواقع لزوم بسته می‌شدند. دستكندها در چند تراز مختلف، در شيب كوه و دو طرف دره، كنده شده‌اند و ميانگين اتاق‌های موجود در هر كيچه به 4 می‌رسد.
دكوراسيون باستانی
برای اتاق‌ها، طاقچه در اندازه‌های مختلف كنده شده است كه جای رختخواب، ظروف، صندوق و چراغ است. به همين دليل كنار ديوارهای خانه گنجه گذاشته نمی‌شود. در واقع با كندن ديوار، حفره يا طاقچه‌ای به وجود می‌آيد كه اشيا و لوازم خانه در آن‌ها گذاشته می‌شود يا بعضی وسايل در آن‌ها آويزان می‌شود. كل يک خانه ممكن است شامل يک يا چند اتاق و اصطبل باشد كه كيچه نام دارد. هر واحد يک ورودی مشترک دارد و ممكن است در پاگرد طويله در يک سو و اتاق نشيمن در طرف ديگر باشد. همه كيچه‌ها يک ساختار واحد ندارند و از نظر اندازه و تعداد اتاق‌ها متفاوت هستند. جدا كردن اتاق‌ها از پستوها يا پوشاندن برخی از طاقچه‌ها با پرده‌های پارچه‌ای صورت می‌گيرد. كليدون نیز محلی است كه در ديوار كنار درِ ورودی نصب می‌شود و كليد را در آن قرار می‌دهند تا زبانه پشت در قرار گيرد. ساختن اجاق در اتاق‌ها كه در زبان محلی به آن ديدون (didon) گفته می‌شود مرسوم است و از سوزاندن هيزم طی ساليان متمادی، سقف و بدنه اتاق‌ها سياه رنگ می‌شود. كف‌پوش‌ها نیز بيشتر نمد، مخشيف، گليم يا قاليچه است.
مسجدی با محراب سنگی
مسجد ميمند حاصل تغييراتی است كه در يک يا چند واحد مسكونی داده شده است؛ اين مسجد حدود 120 متر مربع وسعت داشته و شكلی مدور و نامنظم دارد. بعد از عبور از راهرويی به پهنای 1/5 متر، صحن مسجد واقع شده است. سقف مسجد بر روی 3 ستون سنگی به ارتفاع 2 متر بنا شده است. محراب مسجد نیز در سنگ كنده شده و حدود يک متر ارتفاع دارد.
در مرز دشت و كوهستان
آب و هوای ميمند از نوع معتدل كوهستانی است كه از ويژگی‌های آن زمستان‌های سرد و تابستان‌های معتدل است. روستای ميمند در مرز مشترک دشت و كوهستان قرار دارد و درگذشته پوشيده از درختان پسته و بادام وحشی بوده كه در حال حاضر محدود به دشت‌های اطراف روستای ميمند می‌شود. كمی نزديک‌تر به روستای ميمند نيز درختان توت و شاه توت به وفور يافت می‌شود. دشت ميمند زیستگاه جانوران بيابانی همچون مار، سوسمار، جوجه تيغی، لاک پشت و خرگوش است. در كوهستان‌های ميمند نیز حيوانات وحشی مختلفی مانند آهو، پلنگ، گرگ، روباه، بزكوهی، كبک و پرندگان شكاری يافت می‌شوند.
